Fredericksburg se Angusse: Mooi, ja, maar góéd ook
By Fredericksburg se Angus-stoetery is dit nie net voorkoms wat tel nie. Dit is die kombinasie van fenotipe en prestasie wat aan dié jong onderneming reeds ’n goeie vastrapplek op gesogte beesskou-podiums gegee het.
Fredericksburg se swart Angusstoetery is eintlik nog ’n nuweling in die beesbedryf, maar dit is ’n groentjie waarvan die bedryf al deeglik kennis geneem het. Nie net is Fredericksburg in 2014 en 2016 as die Landbou navorsingsraad se beste vleis bees verbeterings kudde in die Wes-Kaap aangewys nie, maar sy spogbul Fredericksburg Travel Right FG 14-245 was verlede jaar ook die wenner in die spesiale prestasietoetsklas op die Jakaranda skou in Pretoria, waar hy die swart Angus verteenwoordig het.
Ander prestasies sluit silwer eerbewyse in 2015 en 2016 by Stamboek se Elite-vleis bees toekenning sin.
“Ons doel was tweeledig: Om fenotipiese vooruitgang (dus voorkoms) te maak, maar ook eienskappe te teel wat tot voordeel van die Angus-ras sal wees,” vertel mnr. Bob Hobson, L’Ormarins se landgoed bestuurder.
Die Franschhoekse stoetery, wat aan die sakemagnaat mnr. Johann Rupert behoort, is in 2007 op die plaas Rupert & Rothschild begin met koeie uit die bekende Mequatlingen Woodview Angus-bloedlyne. In 2012 het dit na Rupert se ander plaas, L’Ormarins, geskuif, waar daar meer plek beskikbaar was. Dit is intussen opgebou tot sowat 88 stoet-teelkoeie en 319 kommersiële diere.
“Mnr. Rupert hou van swart Angusse – dis ’n mooi bees vir hom en hy hou van die uitstekende vleiseienskappe,” vertel mnr. Stefan Terblanche, kuddebestuurder, oor die keuse van swart Angusse.
En wanneer jy die blinkswart beeste op die groen aangeplante weiding, geëts teen die Bolandse berge, sien, verstaan jy die bekoring.
“Dis egter ’n baie aanpasbare ras. Mense het die idee dat die Angus nie hitte kan hanteer nie, maar tog vaar hy baie goed in die warm Bolandse en Swartlandse klimaat. Hy hou ook selfs op die stoppellande in die Swartland sy kondisie baie goed.”
TEELDOELWITTE
Benewens die uitstekende Mequatling- en Woodview-teelmateriaal het hulle intussen ook embrio’s van Schaff Angus Valley (SAV), een van die oudste Angus-boerderye in Amerika, ingevoer. Hierdie diere begin nou deur die kudde kom. Soos met die ander bedrywe waarin die Ruperts betrokke is, is die strewe in die beesbedryf om die heel beste te wees.
“Ons kyk na ’n mediumraambees wat funksioneel goed presteer en fenotipies korrek is, met goeie BLUP-syfers,” sê Bob.
Amper soos ’n skoonheidskoningin wat nie net mooi is nie, maar boonop slim.
Die ideale raamtelling vir Fredericksburg is tussen 5,8 en 6,2, want te groot diere kan ondoeltreffend wees vir ons omgewing, glo Stefan. “Jy moet na die holistiese prentjie gaan kyk. Jy moet jouself afvra wat jy wil hê, wat goed vaar by jou en wat die mark vorentoe sal wil hê.”
Hulle hou vier ander teeldoelwitte voor
oë: Vrugbaarheid, groei, melk en marmering.
“Ons jaag nie agter een enkele eienskap aan nie, maar daar is sekere afsnypunte op die indekse waaronder ons nie sal daal nie,” verduidelik Bob, Niks word dus in isolasie gesien nie. “Jy kan nie ’n bul met ongelooflike marmering gebruik, maar sy groei is nie so goed nie. Ons wil in die boonste 30% van statistieke wees. Ons wil eerder die goeie kenmerke uitbou en ál meer van die slegtes uitlaat. Dis ’n geleidelike kurwe. Goeie teelmateriaal het ’n bietjie tyd nodig,” sê Bob.
Stefan sê die verse en koeie word Augustus, voor die dekking in September, deur ’n veearts ondersoek. Bulle word ook vir vrugbaarheid getoets voordat hulle by die koeie kom. Die tye is so gekies dat dit gunstig is vir bevrugting, want die diere se liggaamskondisie neem dan toe.
“Ons bestuur is gereed, wat beteken as ’n vroulike dier nie dragtig is nie, moet ons ’n rede gaan soek. En as daar nie ’n rede is nie…” Teelbare diere kry basies drie kanse – hulle word óf by die bul gesit óf hulle word een keer kunsmatig geïnsemineer, met ’n opvan volg-inseminasie indien nodig. In die derde siklus word ’n bul bygesit. As sy in daardie drie siklusse nie vat nie, is sy uit.
“Dis waar jy ’n fout kan maak. Sentiment begin ’n rol speel en jy soek verskoning omdat sy ’n mooi koei is, maar deur haar te hou nadat sy drie keer nie gevat het nie, skiet jy jouself net in die voet met beesboerdery.”
Om groei-eienskappe te bepaal, maak hulle staat op vleis bees sagteware, soos Benguela Soft CC en Stamboek se Logix-program.
“Ons kyk na die speentoetse, wat op melk en groei toegespits is, en die indeks moet verkieslik nie onder 95 wees nie. Die jaaroud-toetse moet ook nie laer as 95 wees nie.”
Marmering is ’n teeldoelwit wat mettertyd vir hulle dividende behoort op te lewer, wanneer L’Ormarins sy eie spogrestaurant oopmaak en vleis van topgehalte aan gaste moet opdis.
“Ons is reeds baie hoog op die indeks vir marmering, maar ons wil ons vleiseienskappe verder opbou.”
BESTE BULLE
“Ons gebruik net bulle uit die boonste 20% die ras en kies hulle spesifiek vir sekere karaktereienskappe .”
Die afgelope twee jaar het die stoetery nie ’n nuwe bul ingekoop nie, maar nuwe teelmateriaal het plaas toe gekom deur kunsmatige inseminasie en ingevoerde embrio’s.
Hulle het ook verlede jaar hul eerste koei gespoel, wie se kalwers na verwagting in Junie sal aankom.
“Dit hang af van die samestelling van die kudde, maar ons is versigtig om ’n bul sommer langer as twee jaar te gebruik vir die stoetery, want daarná begin hy sy eie kalwers dek. As jou stoetsamestelling dit egter toelaat, kan hy langer gaan.”
Die stoetery het al minstens drie uit-
stekende bulle gelewer: Fredericksburg Swartklip FG09-34, Fredericksburg Normandy FG12-132 (wat aan Milagro in die Oos-Kaap verkoop is) en die huidige kampioen, Fredericksburg Travel Right FG 14-245.
Hulle stuur bulle vir fase C-toetsing en het ook onlangs met fase D-toetse op die plaas begin.
Fase C-bulletjies word met die oog en met die hulp van rekenaardata uitgesoek. Hierdie toets meet ekonomiese eienskappe, soos die voer omsettings verhouding, groei vermoë en skrotumomvang.
Die oorblywende bulle gaan fase D toe, ’n groeitoets wat op die plaas uitgevoer word om bulle se groeivermoë te bepaal.
“Die fase C-toetse bied voordele, maar dis ’n intensiewe toets met ’n koste-komponent. Fase D is growwe inligting, maar dit gee steeds sekere syfers aan jou en kan help om neigings te identifiseer. Die data wat ons daaruit gaan genereer, sal as aanvullende bemarking dien vir bulverkope,” sê Stefan.
GESINCHRONISEERDE DEKTYE
Een van die praktyke wat ’n wesenlike verskil in die bestuur van die boerdery gemaak het, is die instel van kalftye. Oorspronklik is daar dwarsdeur die jaar gekalf, maar dit is verminder tot twee kalftye en vanjaar tot slegs een.
Stefan sê dié kalftye word in pas met die omgewing gedoen sodat natuurlike hulpbronne (kos en water) ten beste benut kan word. Dit stel Stefan ook in staat om indekswaardes beter met mekaar te vergelyk en die werklike uitskieters te bepaal.
Verse (15 tot 18 maande oud) word in September gedek sodat hul kalwers in Junie of Julie aankom.
Danksy die omgewing, maar ook deur seleksie, vind hulle nie probleme met verse wat so jonk gedek word en op 24 tot 27 maande haar eerste kalf gooi nie.
“As ’n mens die som maak, kan jy oor ’n koei se leeftyd ’n kalf wen.”
’n Veearts help ook bepaal of die jong versies aktief genoeg is vir KI of sinchroniseerstelsels. Indien nie, gaan sy eerder na ’n bul toe.
Geboortegemak kom weer eens neer op bestuur en seleksie.
Hul kalf- en speenpersentasie is onderskeidelik 96 en 92 vir die afgelope seisoen. Vrektes tussen geboorte en speentyd is skaars.
Hul tussen kalf periode( TK P) staan tans op gemiddeld 389 dae, maar danksy die gesinchroniseerde stelsel behoort dit vinnig af te kom tot 380. Dis egter net die begin, want hulle beur na 365 dae.
“Daar is geen rede waarom die TKP nie by 365 kan uitkom nie.”
Stefan sê dit sal “massiewe” ekonomiese voordele inhou as hulle daarin kan slaag om ’n kalf te wen oor die lewenstyd van ’n koei.
Die Angus-genootskap het in 2015 en 2016’ n Pa t Mos sop-meriete sertifikaat aan die stoetery toegeken vir onderskeidelik die 12de en 24ste kortste TKP.
WEIDING SLIM BENUT
Die Angusse loop meesal op aangeplante weiding, maar om drakrag (tans 4 GVE per hektaar) te verhoog en ander boerdery vertakkings tot voordeel te strek, benut hulle ook winters aai dekgewas se waar wingerd uitgehaal is.
Hulle het ’n intensiewe kampstelsel bestaande uit ’n groot aantal klein kampies – party is net 1 ha groot, ander tot 2 ha – waar ’n mengsel van vyf grasse en klawers aangeplant is en besproei word.
Na gelang van die grootte van die kamp en die voer beskikbaarheid, word die troppe óf daagliks óf elke twee of drie dae geskuif. Daar is ’n minimum wagperiode van 35 dae voordat die kampie weer benut word. Dit gee die weidingsmengsel kans om te herstel.
Die mengsel is so saamgestel dat daar reg deur die jaar kos vir die vee is. Dit bestaan uit langswenkgras, kropaar (vir die somer) en enkel- en meerjarige raaigras (vir die winter). Hulle saai ook klawers vir die stikstofbindende eienskappe en goeie proteïeninhoud.
Wanneer ’n blok wyndruifwingerd vervang word, lê die grond gewoonlik twee tot drie jaar oop voordat daar weer wingerd gevestig word. Hulle saai dan wintergewasse op die grond.
Dit is ook voordelig vir die wingerd, want hulle brand nie die reste nie; dit bly agter.
“Die mis is ook goed vir die grond. Die alternatief is dat die grond ooplê of dekgewasse geplant word wat ingewerk word, maar nou kan ons dit met die beeste benut.”
Wanneer Stefan moet voer, is dit gewoonlik bale en melasse. Wanneer die beeste op die wintergewasse loop, gee hy ook ’n onderhoudslek om koeie se minerale aan te vul en ’n produksielek vir koeie met kalwers.
“Tot die bulle word op die weiding gehou, maar hulle kry ’n aanvulling. Dis net die stoetbulle wat vir skoue afgerond word wat ekstra gevoer word.”
Die droogte het ook hier sy tol geëis en Bob vertel water is met byna 50% verminder, wat ’n groot impak op die weiding gehad het.
“Voer is die grootste kostekomponent. Die voervloei moet dus vernuftig bestuur word.”
BIOSEKURITEIT
Buiten die streng ent- en dipprogram (veral teen knopvel-, spons-, milt- en lamsiekte), het die stoetery ook ’n kwarantynstelsel. Alle beeste wat die plaas verlaat (byvoorbeeld na skoue), gaan eers deur ’n drie week lange kwarantynproses wanneer hulle terugkeer plaas toe. Ook as hulle diere inkoop, staan hulle eers in kwarantyn.
Die kwarantyngeriewe kan van die pad af bereik word. Voertuie van buite hoef dus nie deur die plaas te ry om dit te bereik nie. Daar is ook ’n laaibank en kampies. Protokol vereis dat die papierspoor van die diere reg moet wees.
Elke bees word gemonitor en daar word op Benguela Soft aantekeninge gehou van die behandeling van elke siekte en besering.
“As iets later opduik, is die bestuur in ’n beter posisie om te bepaal wat kon gebeur het. Dit help ook vanuit ’n seleksie-oogpunt.”
BEMARKING
Fredericksburg het nog nie sy eie beesveiling nie. Tans verkoop hy stoetvee by die Wes- en Suid-Kaapse Angus-veiling en tree ook as genooide verkopers by ander stoetveeveilings op. Diere word ook uit die hand verkoop en tevrede kopers begin terugkeer – van tot so ver as Upington af.
“Skoubywoning is groot bemarking vir ons en dit verseker dat die bedryf ons nie vergeet nie. Skoue is duur en baie moeite, maar dis eintlik ’n goedkoop vorm van bemarking.”
Hulle verkoop die boonste 25% van hul bulle. Aangesien hulle steeds hul kudde probeer vermeerder – met die seleksiedruk wat daarmee saam kom – is daar tans nie veel vroulike diere beskikbaar nie.
Die DNS van elke kalf word met haarmonsters getoets om ouerskap te bevestig.
“Dit is belangrik vir stoetgedrewe verkope,” vertel Stefan.
Wat kommersiële diere betref, word dit uit die hand of op veilings verkoop.
Fredericksburg is ook deel van die gesertifiseerde Angus-vleisprogram. “Ons het Februarie ons eerste diere aan hulle gelewer.”
Bob sê bemarking bly ’n struikelblok in die landbou. “Hoe kry jy ’n beter prys vir jou premieproduk? Jy moet jouself onderskei. Ons moet ’n rekord opbou in die vleishandel sodat die verbruikers spesifiek jou diere wil hê omdat hulle die gehalte vertrou. Jy moet gaan kyk watter nismarkte jy kan betree om mededingende pryse te kry.
“As ’n teler ’n bul by jou koop, moet hy weet die bul gaan presteer.”