Dubbele risiko van gewasskade skuil in grond
Om die dubbele risiko van nablywende onkruiddoder en langlewende onkruidsaad te bowe te kom, kan verminderde grondbewerking soms die oplossing wees. Soms is diep grondbewerking egter die antwoord. Jy moet ’n goeie begrip van die probleem hê om reg te kan
Onkruide en onkruiddoders se gevolge, oftewel nagevolge, strek in meer gevalle as wat ons kan of wil glo verder as die seisoen waarin onkruide gegroei en onkruiddoders gebruik is. Die oordraging van onkruidsade in die grond lei tot ’n verhoging in die koste van onkruidbestryding en opbrengsverliese in die daaropvolgende seisoen, en selfs verdere seisoene, terwyl die nawerking van grondgedraagde onkruiddoderreste skade aan gevoelige opvolggewasse kan berokken.
DIE ROL VAN GRONDTEMPERATUUR, -VOG EN MIKROÖRGANISMES
Hoewel onkruidsaad biologies en onkruiddoders chemies van aard is, beïnvloed verskeie biologiese, chemiese en fisiese faktore die lotsbestemming van sade én onkruiddoders wat in die grond aanwesig is. Die “saadbank” van onkruidsade in die grond is blootgestel aan ongunstige temperature en vog wat óf te hoog óf te laag kan wees vir die behoud van kiemkrag.
Die gevolg is dat sulke sade swak of dalk glad nie gaan ontkiem nie. Daarbenewens word sade vernietig weens diere, insekte en mikroörganismes wat daarop teer.
Onkruiddoderreste in die grond is ook gevoelig vir temperatuur en vog. Daarbenewens vind chemiese reaksies in die grondomgewing plaas, wat die onkruiddoderreste afbreek (neutraliseer). Boonop gebruik mikroorganismes dit as voedsel, want die meeste onkruiddoders is organiese molekules.
Die kombinasie van lae grondtemperatuur en vog is bevorderlik vir die lang nawerking van onkruiddoderreste aangesien die tempo van chemiese reaksies afneem namate die temperatuur daal. Dieselfde gebeur met mikrobeaktiwiteit. Daarby is chemiese reaksies slegs moontlik in ’n watermedium en water is nodig vir mikrobeaktiwiteit.
Die kombinasie van lae grondtemperatuur en vog in die herfs en wintermaande van die somerreënstreek verklaar waarom onkruidsade én onkruiddoderreste suksesvol kan oorwinter en in die opvolgende groeiseisoen probleme veroorsaak. In die winterreënstreek speel grondvoginhoud waarskynlik die oorheersende rol. Relatief min grondvog veroorsaak dat onkruidsade én onkruiddoderreste die redelik matige, droë somertyd kan oorleef.
BESTUUR VAN ONKRUIDSAAD IN DIE GRONDSAADBANK
Die allerbelangrike beginsel van onkruidsaadbestuur is die omgekeerde van bankbalansbestuur – daar moet gestreef word na minder saad wat die saadbank binnekom as wat daaruit verlore gaan. Die volgende feit om mee rekening te hou, is dat onkruidsade wat in ’n bepaalde seisoen geproduseer is, etlike jare en selfs dekades daarna kan ontkiem.
Dink só daaraan – die onkruidplant wat skaars ’n week op die land groei, is straks verskeie jare reeds “in die land” indien die leeftyd van die saad bygereken word.
Die vermoë van sade om lang tydperke te oorleef en lewenskragtig te bly, word dormansie genoem. Sekere soorte saad het lang dormansie, terwyl ander soorte kort dormansie het. Nog ander het geen dormansie nie en kan onmiddellik ná volwassewording ontkiem, selfs voor saadstorting.
Grassade en klein sade van breëblaarplante neig om ’n kort lewensduur te hê. Hardskalige sade met ’n dik saadhuid vertoon gewoonlik dormansie, want water en suurstof moet eers die saad kan binnedring voor die saad ontkiem. In sulke gevalle moet die saadhuid eers mettertyd verweer of in ’n relatief kort tyd fisiek beskadig word om ontkieming moontlik te maak.
Die hardskalige saad van die kameeldoringboom (Vachellia erioloba) kan byvoorbeeld binne enkele dae ontkiem indien die saadhuid met skuurpapier of swaelsuur beskadig word, vergeleke met maande en selfs jare in natuurlike toestande. Waarom is dit krities dat olieboomonkruid
(Daturaspesies) bestry moet word, veral voordat dit saad skiet? Behalwe dat die sade toksies vir mens en dier is, kan hierdie hardskalige sade dekades lank dormant in grond bly, dermate dat dit selfs grondwaarde kan verlaag. Kankerroosonkruid (Xanthium
strumarium) bevat twee sade in elke vruggie, waarvan een saad onmiddellik kan ontkiem en die ander eers maande daarna ontkiem. Die onkruid wandelende jood (Commelina benghalensis) produseer sade met blomme wat bogronds gedra word, asook blomme wat ondergronds gedra word. Ondergronds geproduseerde sade se morfologie én temperatuurbehoefte vir ontkieming verskil van sade wat bogronds gedra word. Hier
die unieke aanpassing verseker ontkieming oor ’n lang tydperk; ’n eienskap wat hoofbrekens in onkruidbestuur veroorsaak. Die later-ontkiemende sade ontsnap sodoende die werking van onkruiddoders wat vroeg in die seisoen toegedien word. Laat-ontkiemende onkruidsaad wat dwarsdeur die seisoen onkruidplante oplewer, kan maklik met die probleem van swak onkruiddoderwerking en weerstand teen onkruiddoders verwar word.
OOK BELANGRIK VIR ONKRUIDWEERSTAND
Onkruidsaadbestuur is ook uiters belangrik vir die suksesvolle bestuur van onkruidweerstand teen onkruiddoders. Die rede is eenvoudig – die genetiese eienskappe wat die onkruid weerstandig maak, word in die saad gedra, en dit gee mobiliteit aan die vloek van weerstand.
Daaroor kan ’n mens baie by Australië leer, wat ’n wêreldleier op onkruiddoderweerstand is. Hulle het groot sukses met die saadvernietigerwerktuig die Harrington Seed Destructor, wat onkruidsaad fyn maal.
Dié tegnologie, wat deur ’n boer ontwerp is, is veral geskik in die geval van onkruide wat min of meer saam met die gewas ryp word, byvoorbeeld raaigras (Lolium-spesies) wat by kleingrane voorkom.
In veldproewe by 24 plekke in Australië is gevind dat die Harrington Seed Destructor vir die bestryding van raaigras ewe doeltreffend is as die brand van oesreste wat in windrye saamgebring is (M.J. Walsh, e.a. 2016; Weed Science, Vol. 64, bl. 540-550).
In Maart vanjaar het J.K. Norsworthy berig dat ’n Amaranthus-spesies (misbredie), wat reeds weerstand teen verskeie onkruiddoders se meganismes van werking opgebou het, doeltreffend deur die kombinasie van vooropkoms- en ná-opkomstoegediende onkruiddoders bestry kan word, maar nie deur ná-opkomsdoders alleen nie (Weed
Technology, Vol. 31, bl. 178-193). Die gebruik van dekgewasse en onkruidsaadbestuur het betekenisvol bygedra tot die doeltreffende beheer van “Palmer amaranth” (Amaranthus palmeri), wat Amerika se belangrikste weerstandige onkruid teen verskeie onkruiddoders geraak het, maar wat ons genadiglik nog nie in Suid-Afrika het nie.
BESTUUR VAN ONKRUIDDODERRESTE IN GROND
Die uitwerking van onkruiddoderreste is regstreeks in die vorm van dramatiese gewasskade. Dit is anders as die onregstreekse uitwerking wat onkruidsaad in die grondsaadbank op gewasopbrengs het weens mededinging.
Die ideale grondtoegediende onkruiddoder behou onkruiddodende werking lank in die seisoen van toediening, maar nie so lank dat reste daarvan oorgedra word na die volgende groeiseisoen en gevoelige opvolggewasse beskadig kan word nie.
Die volgende faktore dra by tot die oormatige lang nawerking van onkruiddoders: Oorskryding van die geregistreerde dosis. Droë grondtoestande vir ’n groot deel van die seisoen waarin die onkruiddoder gebruik is. Lang koel of koue toestande, soos wat in herfs en winter in die somerreëngebiede ervaar word. Lae mikrobe-aktiwiteit wat tipies in koue, droë toestande ervaar word. Lae klei- en organiese materiaalinhoud van grond wat terselfdertyd bydra tot lae vaslegging (adsorpsie) van onkruiddoder en lae mikrobe-aktiwiteit. In voorgenoemde faktore lê opgesluit die verklaring vir die neiging van die lang nawerking van grondtoegediende onkruiddoders in veral tipiese waaisandgronde van die somerreënstreek. Die verminderde bewerking van grond behoort by te dra tot die vinniger neutralisering van onkruiddoderreste, mits die praktyk die organiese materiaalinhoud, spesifiek die humus-fraksie van grond, sodanig verhoog dat die vaslegging van onkruiddoder asook mikrobe-aktiwiteit bevorder word. Diep grondbewerking behoort by te dra tot die verdunning van onkruiddoderreste en kan daarom die risiko van gewasskade beperk in situasies waar daar ’n werklike probleem met onkruiddoderreste is.
Kopskuiwe is nodig vir die verfyning van gewasproduksiepraktyke, en bewustheid dat praktyke wat hier bespreek is, deel is van presisieboerdery, is ’n stap in die regte rigting. Dink daaraan – presisieboerdery in die ware sin van die woord behoort te strek van kieskeurig omgaan met beskikbare kennis en advies tot noukeurig wees met die uitvoering daarvan.