BLAAS ATJARBASE MANGODIEFSTAL AAN?

DIT lyk of ontevrede lede van ’n gemeenskap-eiendomsvereniging en gewetenlose atjarbase agter die grootskaalse diefstal van mango’s in die omgewing van Ofcolaco (Officers Colonial Land Company) naby Tzaneen kan sit.

Dit het begin toe ’n groep mense van ’n naburige plaaslike gemeenskap in November by die plaas Dindinnie opgedaag het en groen mango’s van die bome gestroop het.

Die plaas behoort aan die Makhutswi-grondeienaarsvereniging (CPA), wat dit aan ’n plaaslike kommersiële boerdery verhuur. Die boerdery betaal tien keer soveel as wat ander gemeenskapslede betaal vir grond wat hulle by dié gemeenskapsvereniging huur.

Die huurkontrak bepaal dat die huurders die grond en al die infrastruktuur en boorde wat daarop is, huur en bewerk. Lede van die Callais-nedersetting daar naby het egter op die plaas opgedaag en aangedring dat die mango’s aan húlle behoort, selfs al is hulle nie lede van die gemeenskapsvereniging nie.

“Die polisie het die stelery nie dadelik in die kiem gesmoor nie. Kort voor lank het die situasie handuit geruk en het die betreders ’n trekker aan die brand gesteek toe die polisie en sekerheidspersoneel oortreders gearresteer het,” sê mnr. Willem van Jaarsveld, Agri Limpopo se uitvoerende hoof. Agt mense is in hegtenis geneem en daar is beslag gelê op vyf van die voertuie wat gebruik is om die gesteelde produkte te vervoer. Omtrent R1 miljoen se vrugte is egter gesteel.

WETTE VERDRAAI

Intussen het die buurplaas, wat deur ’n ander kommersiële boer gehuur word, ook onder diefstal deurgeloop.

Van Jaarsveld het gesê daar is ’n groot tekort aan atjarmango’s in die omgewing van Tzaneen en dat hierdie tekorte diefstal aanmoedig.

Mango-oeste het met verloop van tyd aansienlik kleiner geword omdat baie plase wat tradisioneel mango’s vir atjar verbou het, aan grondeisers oorgedra is. Die nuwe eienaars kon nie die mas met vrugteproduksie opkom nie.

Van Jaarsveld sê die situasie word vererger deurdat die plaaslike polisie nie betyds en daadwerklik teen vrugtediewe, vervoerders en vrugtekopers optree nie.

Opstokers buit byvoorbeeld die werkloosheid in sekere gebiede uit om goedkoop plukkers te bekom. Bevoordeeldes van grondeise besef ook nie noodwendig dat hulle nie beskikkingsreg het op eiendom wat hulle uitverhuur nie.

“Agri Limpopo wil samesprekings met tradisionele leiers in daardie gebied voer. Daar is baie interne korporatiewe bestuursleemtes binne die grondeienaarsverenigings wat aanleiding gee tot onwettige optrede. Ons gaan voorstel dat onderlinge dispute oor gebruiksreg langs wettige kanale besleg word. Mense moenie probeer om onwettige optrede met meer onwettigheid op te los nie.”

Verder word eisersgemeenskappe soms deur hul eie besture en lede benadeel deurdat grond spotgoedkoop by die gemeenskap gehuur word en dan vir aansienlik groter bedrae aan kommersiële boere onderverhuur word.

“Dis nie regstreeks ons probleem nie, maar ons moet help. Hier is baie plase wat tot niet gaan omdat die nuwe eienaars, wat meestal oningeligte mense is, nie besef hulle kan die plase lewensvatbaar verhuur nie.

“Daar is geleenthede vir gemeenskapsverenigings én kommersiële boere in gesonde, goed gestruktureerde ooreenkomste. Die onreg wat begunstigdes aangedoen word deur diegene wat veronderstel is om na hul belange om te sien, moet blootgelê en stopgesit word.”

HOEKOMMANGO’S?

Van Jaarsveld sê baie ander vrugteboere is nou bekommerd dat hul produkte ook op groot skaal gesteel gaan word. Mango’s is egter die enigste vrug met ’n sterk kontantmark vir vrugte wat nog nie ryp is nie. Die atjarbedryf is ook van só ’n aard dat die verkoper, wettig of onwettig, dit dadelik in kontant kan omsit.

Kopers kan ook die vrugte vinnig verwerk en verkoop. Geen rypmaakgeriewe is nodig nie, en gesteelde vrugte is gewoonlik reeds verwerk as die polisie by die fabriek opdaag. Beskadigde vrugte is steeds bruikbaar, daarom word die vrugte vinnig geoes en is vervoer teen ’n hoë spoed oor slegte paaie geen probleem nie.

Van Jaarsveld sê egter baie atjarfabrieke word volgens eerlike sakebeginsels bedryf en dié fabrieke sal nie vrugte by onwettige verkopers koop nie.

‘Die polisie het die stelery nie dadelik in die kiem gesmoor nie.’