Só lyk landbou in Namibië
Suid-Afrikaanse en Namibiese produsente wat graag hul mielieproduksie wil uitbrei, behoort ag te slaan op die geleenthede wat invoervervanging in Namibië bied en die maatreëls wat daar geld.
Die Suid-Afrikaanse rand en die Namibiese dollar verhandel teen dieselfde vlakke. Faktore wat die rand beïnvloed, het dus ’n merkbare impak op die Namibiese ekonomie en kommoditeitspryse. ’n Voorbeeld is hoe die Namibiese mielieprys, anders as in Suid-Afrika, jaarliks in ’n gereguleerde mark bepaal word.
Wit mielies, koring, broodmanna (wat in Namibië mahangu genoem word), groente en vrugte is beheerde kommoditeite en produkte in Namibië. Die Namibiese regering is nie net op voedselsekuriteit toegespits nie, maar wil ook nie produsente aan die wisselvalligheid van internasionale pryse blootstel nie.
MIELIEPRYS
Die mielieprys in Namibië se gereguleerde kommoditeitsmark word afgelei van die vryemarkprys vir wit mielies in Suid-Afrika. Die gemiddelde witmielieprys vir Julie word jaarliks in berekening gebring en die gemiddelde prys word vir die voorafgaande vyf jaar bepaal.
Die inflasiekoers vir elk van die voorafgaande vyf jare word ingereken. Vir die prys wat dan bepaal word, word ’n bykomende 8% ingereken as ’n nie-GMpremie vir wit mielies. Die prys vir Julie is die basisprys waarvolgens elk van die 12 maande van die bemarkingsjaar (1 Mei tot 30 April) se prys bepaal word totdat die plaaslike oes verbruik is, uitgesluit die pyplynvoorraad.
Die tweeweeklikse prysaanpassing word bepaal dienooreenkomstig die drakoste wat opberging en rente insluit. Die opbergingskoste beloop 72c/ton per dag. Rente word bereken teen Namibië se primakoers, wat 25 basispunte hoër as dié in Suid-Afrika is. Produsente wat later stroop, kry dus hul volledige drakoste terug.
Die Namibiese mielieprys is ’n vloerprys wat, danksy die lae internasionale en Suid-Afrikaanse mieliepryse, ’n belangrike verskansingsrol speel teen laer internasionale mieliepryse vir die mieliebedryf in Namibië.
Die meuldeurprys in Windhoek is ongeveer R5 000/ton en in Otavi is dit R130/ton duurder. Die pryse vir die nuwe bemarkingsjaar vanaf Mei volgende jaar behoort soortgelyk of ietwat laer te wees teenoor vanjaar se witmielieprys.
As ’n produsent in Otavi byvoorbeeld mielies lewer, word 60% van die Windhoekprys en 40% van die prys in Otavi gebruik om ’n finale meuldeurprys te beraam. Die vervoerkoste van Otavi na Windhoek beloop R300/ton. Namibië is ’n netto invoerland van mielies en produsente moet daarteen waak om soos Suid-Afrika surplusse te produseer.
Mielieproduksie in Namibië beloop 40 000-75 000 ton na gelang van produksietoestande.
Mielieverbruik in Namibië beloop 150 000 ton in ’n normale jaar. In droë jare is die verbruik meer omdat die mahangu-oes kleiner is.
INVOER
Normaalweg sluit die grens van 1 Mei af en dit bly toe totdat alle plaaslike mielies deur meulenaars opgekoop is en die meulenaars nie meer twee tot drie weke se voorraad beskikbaar het nie. Alle produsente se mielies kry dus ’n baas en die speelveld word gelyk gehou vir die meulenaars. Op ’n sekere datum kondig die Akkerbouraad aan wanneer die grens oopmaak. Daarna kan meulenaars volgens ’n permitstelsel invoer. ’n Heffing van 1,4% word op alle mielie-invoer gehef om die Akkerbouraad se aktiwiteite te finansier.
BEESVLEIS
Alle vleisbeeste onder 450 kg kan uitgevoer word. ’n Uitvoerheffing van 30% op die faktuurwaarde word op beeste met ’n lewende gewig bo 450 kg gehef. Namibië geniet voorkeurmarktoegang tot die Europese Unie, maar ’n nuwe ooreenkoms met Brittanje is nou nodig. Nambië het ook ’n Noorweegse kontrak. Alle gesogte beesvleissnitte word na dié markte uitgevoer.
Die oorsese markte vereis naspeurbaarheid van die plaashek tot die bord. Die toediening van antibiotika of groeihormone word nie toegelaat nie. Diereproteïene, soos bloedmeel, mag ook nie by voerrantsoene ingesluit word nie.
Voorheen wou Suid-Afrika Namibiese uitvoer na Suid-Afrika beperk omdat speenkalwers uit Namibië markpryse in Suid-Afrika onder druk plaas. Die enigste reverdiging om die grens toe te maak, kan egter wees wanneer sanitêre en fitosanitêre probleme, soos bek-en-klouseer, in Namibië ontstaan.
GROENTE EN VRUGTE
Produsente en belanghebbendes in die varsproduktemark besluit saam wat die bemarkingsjaar se persentasie plaaslike aankope moet wees. Tans is dit ongeveer 45% en permitte is nodig om die orige 55% in te voer.
BESKERMING
Suid-Afrika is die grootste ekonomie binne die BLNS-lande (Botswana, Lesotho, Namibië en Swaziland). Al die lidlande geniet beskerming met ’n eenvormige tarief en die poel van tariefinkomste word tussen die lidlande verdeel. Die inkomste maak ongeveer ’n derde van Namibië se regeringsinkomste uit.
Die relatiewe grootte van die Suid-Afrikaanse ekonomie oorskadu die ekonomieë van lidlande en daarom is dit vir lidlande belangrik dat hul plaaslike bedrywe beskerming teen invoer uit Suid-Afrika moet geniet.
Dit bly ’n stryd om nuwe bedrywe in buurlande te skep pleks daarvan om die hele tyd in te voer. Gevolglik gebruik lande, soos Namibië, die maatreëls van die Suid-Afrikaanse Doeaneunie, soos aanvangsbedryfsbeskerming of ’n totale verbod op invoer, om hul eie bedrywe en indiensnemingsyfers te beskerm.
Wessel Lemmer (foto) is ’n senior landbou-ekonoom by Absa-Agribesigheid in Johannesburg en Ian Collard is die hoof- uitvoerende beampte van Namib Meule in Windhoek.
Namibië is ’n netto invoerland van mielies en produsente moet daarteen waak om soos Suid-Afrika surplusse te produseer.