DROOGTE KOS WES-KAAP R14 MILJARD
Die droogte het alle landboubedrywe in die Wes-Kaap op hul knieë. Buiten die reuse-verlies aan inkomste, kan 50000 seisoenswerkgeleenthede in die slag bly.
Die skade wat die huidige droogte die landbou in die Wes-Kaap kan berokken, word geraam op R14,4 miljard, sê mnr. Carl Opperman, uitvoerende hoof van Agri Wes-Kaap. Nie ’n enkele bedryf of gebied kan uitgesonder word as een wat wat erger as ’n ander een deur die droogte getref is nie. “Graanboere in die Swartland sukkel nou al etlike jare om kop bo water te hou weens laer as normale reën. Boere wat deel is van besproeiingskemas, sukkel omdat water-toegifte dras- ties verminder word. Die beskikbare water van boere in die Olifants-Doring-skema word met 80% verminder, terwyl water vir boere in die Bergrivierskema met minstens 45% verminder word. Veeboere sukkel ook al geruime tyd om genoeg voeding vir hul diere te verseker.”
Oor die hele provinsie is sagtevrugte- en groenteboere in ’n penarie, want hulle moet bykans 100% staatmaak op boorgate vir besproeiing en dit plaas enorme druk op hul ondergrondse waterbronne. “In omgewings soos Ceres en die Koue-Bokkeveld is groenteaanplantings drasties verminder, wat ’n enorme verlies aan inkomste en werksgeleenthede meebring.
“Finansiële verliese in daardie omgewing weens die kleiner aanplantings van groente is geraam op minstens R40 miljoen. Ons raam ook dat minstens 50 000 seisoenswerksgeleenthede in die Wes-Kaap weens die droogte in die slag gaan bly weens verminderde aanplantings, maar ook weens minder vrugte wat gelewer gaan word,” sê hy.
VRUGTEBOORDE UITGEHAAL
Wes-Kaapse sagtevrugteboere het reeds heelparty ouer en minder winsgewende boorde uitgehaal om water te bespaar en slegs die hoëwaardekultivars behou. Buiten dat daar
dus minder produserende hektare gaan wees, sal die droogte ook ’n uitwerking op die opbrengs van die boorde hê wat staande gebly het omdat besproeiing strenger as normaal bestuur moet word.
Carl sê dat die beraamde verliese vir die sagtevrugtebedryf na aan 20% van die normale oes sal wees, indien nie meer nie.
Volgens mnr. Francois Viljoen, hoof van die wingerdboukundige diens by VinPro, gaan die droogte beslis ’n uitwerking hê op die produksie van wyndruiwe. “Volgens gerugte gaan die bedryf tot 30% oesverlies ly, maar dis ongegronde skattings. Die wingerd is tans nog in die kritiese blomfase en slegs daarna, teen einde Desember, sal ons werklik ’n oesskatting kan maak.”
Dieselfde beginsel geld die swartryp wat die bedryf in Oktober getref het. “Die beraming is dat 25 000-50 000 ton van die nagenoeg 1,4 miljoen ton druiwe wat die bedryf in ’n gemiddelde jaar lewer, weens die swartryp in die slag gebly het. Dit is egter net ’n skatting.”
Volgens Hortgro se steenvrug-oesskatting wat reeds in Oktober gemaak is, sal die droogte al die groei in produksie in hierdie bedryf teëwerk. As die klimaatstoestande vanjaar normaal was, sou minstens 1,4 miljoen kartonhouers meer pruime, 420 000 kartonhouers meer nektariens en 235 000 kartonhouers meer perskes gelewer word as in die 2016-’17-produksiejaar. Weens
die droogte gaan die pruimoes egter in die produksiejaar 2017-’18 met 4% daal en die perske- en nektarienoeste albei met 3%. Appelkose, waarvan daar nie soveel nuwe hektare gevestig is oor die afgelope vyf jaar soos die ander steenvrugte nie, sal bykans 20% minder wees.
GROOT DRUK OP UIEPRODUKSIE
Die Ceres- en Koue-Bokkeveld-omgewing is die vernaamste uieproduserende gebied en een van die belangrikste wortelproduserende gebiede in die somer in die Wes-Kaap. Weens die droogte is groot dele van die groenteproduksie opgeoffer om te verseker dat vrugtebome aan die lewe gehou kan word met die beskikbare water.
Na raming gaan die uieproduksie in die gebied met minstens 40% daal. As dit as ’n norm gebruik word op die gemiddelde aanplanting van 3 000 ha per jaar in die streek en aangeneem word dat boere 6 500 10 kg-sakkies uie per hektaar kan bemark teen ’n gemiddelde prys van R30/10kg, is die verlies aan inkomste naby R230 000 miljoen net vir die uieboere van die Ceres-omgewing.
Die verminderde produksie sal egter ’n wesenlike invloed hê op die prys en kan dus van die verliese ongedaan maak. Sommige ervare boere in die Koue-Bokkeveld meen dat selfs R150 per 10 kg-sakkie nie onmoontlik gaan wees nie in Januarie en Februarie volgende jaar wanneer die tekorte ’n hoogtepunt sal bereik voordat die noordelike produksiestreke begin uie bemark.
Mnr. Deon van Zyl, direkteur van nasionale verkope by die RSA Groep, meen egter dat R80 per 10 kg-sakkie ’n meer realistiese vooruitskatting is.
“As ons kyk na die geskiedkundige beplante hektare en die mate waartoe die beskikbare volume die prys beïnvloed, is dit heel moontlik dat ons ’n paar rekords kan sien spat in die uiebedryf. Wat wel bekend is, is dat die droër klimaat gewoonlik sorg vir goeie gehalte, wat meebring dat boere oordeelkundig kan bemark om te verseker dat uie deur die produksiejaar beskikbaar sal wees.”
INVOERGEVAAR?
Party boere is skrikkerig dat ’n te hoë prys ’n invoer-geleentheid uit Europa sal uitlok en dat die plaaslike mark dan in dieselfde penarie as ander bedrywe is waar teen goedkoop invoer meegeding moet word.
Deon is egter nie te bekommerd daaroor nie. “Uit die aard van die saak sal geleenthede ontwikkel vir invoer, soos ons vanjaar met piesangs gesien het, en daar sal instellings en boere wees wat dié geleenthede sal gebruik.
“Ek glo die Departement van Landbou is gevoelig vir gesubsidieerde pryse van oorsee, en dat die nodige maatreëls gereed sal wees om te waak teen die uitbuiting van ons boere. Die huidige wisselkoers sal ook bydra om die plaaslike bedryf te beskerm. Suid Afrika is uniek omdat die land ’n doeltreffende vryemarkstelsel het waar aanbod en aanvraag oorwegend die prys bepaal. Ek is dus nie té bekommerd dat hierdie jaar van tekort die norm sal vestig vir die toekoms nie.”
Die vooruitsigte vir ’n goeie uieprys is dus ’n ligpuntjie in die droewe droogtenuus. Die werklikheid is egter dat party boere baie erger as ander getref word en dat die oorhoofse prentjie reeds sleg lyk. Daar gaan dus boere wees wat baie swakker af is as wat die gemiddelde oftewel oorkoepelende beeld voorstel.
Daar is byvoorbeeld Ceres-boere wat nie ’n enkele ui in die grond het nie. Daar is gebiede waar die een buurman genoeg water het vir sy vrugte en ’n groot deel van sy groente en ’n ander buurman het skaars genoeg water om 50% van sy vrugtebome aan die lewe te hou. Dit is hierdie verskynsel wat regtig hard kou aan die gemoed van boere, sê Carl.
GRAANOMSET R600 MILJOEN LAER
Die bruto inkomste uit koring in die Swartland kan vanjaar R600 miljoen tot R650 miljoen laer wees as wat in ’n gemiddelde jaar verwag kon word, sê mnr. Johan de Lange, hoofbestuurder van direkte verkope en dienste by Kaap Agri.
Hy grond sy berekening op die verwagting dat daar vanjaar 180 000 ton minder koring in die Swartland geoes gaan word en ’n gemiddelde prys van R3 500/ton.
Teen druktyd was sowat 60% van die koring reeds geoes. In die noordelike Swartland