Geleenthede vir Afrika!
Om ’n boerdery van bykans niks af op te bou tot die grootste produsent van vars wortels en wortelsap in Suid-Afrika, verg waagmoed en visie. Sbusile Mndawe van Landbouweekblad het met mnr. Vito Rugani gesels oor sy planne vir volhoubaarheid.
Elke plaas het unieke omstandighede, probleme en oplossings vir die probleme. Ook vir Suid-Afrika se grootste wortelprodusent het sukses nie oornag gekom nie.
Geen enkele resep sal sukses verseker nie, maar eienskappe, soos vindingrykheid, sterk vennootskappe en kreatiwiteit, kan jou van die mededingers onderskei, meen mnr. Vito Rugani van Greenway Farms, Suid-Afrika se wortelkoning.
Vir Greenway Farms en die Rugani-handelsmerk lê een van die sleutels tot ’n volhoubare landbou-onderneming in ’n kombinasie van vertikale en horisontale uitbreiding.
Daar is egter nie ’n eenvoudige antwoord nie, sê Vito. Aspekte, soos goeie verhoudings en regverdige kontrakte met werknemers, verskaffers, sakevennote en die kleinhandel, is deel van ’n ingewikkelde mosaïek wat eindelik ’n prentjie van volhoubaarheid skets.
“Vir ons kan volhoubaarheid slegs bereik word as daar wedersydse respek tussen vennote is,” sê Vito van mnr. Vincent Sequeira, sy vennoot. “Ek sou nooit op my eie so ’n sukses van die besigheid kon maak nie.”
Die twee vennote vul mekaar aan deur hul verskillende vaardighede. Vito lê meer klem op die “teoretiese” aspekte, soos vernuwing en beplanning, terwyl Vincent sy aandag toespits op die bedryfsafdeling en die maatskappy se masjinerie.
VAN NIETS TOT IETS
Ondanks die probleme van die verlede het Vito en Vincent nie vir ’n oomblik hul gemeenskaplike droom laat vaar nie.
Die onderneming het in 1992 op ’n plaas van 20 ha begin en sedertdien gegroei tot 3 700 ha. Sowat 2 500 ha daarvan is onder besproeiing.
Om die hele jaar lank wortels en beet te lewer, het Greenway Farms plase in drie verskillende gebiede: Tarlton (Gauteng), Bokpoort (Limpopo) en Christiana (Noordwes). Hier word sowat 40% van Suid-Afrika se wortels, oftewel 200 ton wortels per dag, gelewer.
“Een van die voordele van verskillende plase in verskillende klimaatstreke is dat ons die hele jaar lank wortels kan lewer. Dié plase is sowat 300 km uit mekaar en die wortels word na die verpakking- en versappingsaanleg by Tarlton aangery.
“Diversiteit in die klimaat van ons verskillende plase gee ’n voordeel, veral in die winter wanneer ryp op van ons plase ’n groot probleem kan wees.”
MENSE EN MASJIENE
Nadat hulle besluit het om wortelproduksie hul hooffokus te maak, het Vito en Vincent na Australië gereis om eers hul kennis verder uit te brei. Hulle het heelwat oor moderne boerderymetodes geleer en kennis opgebou, veral oor verkoelingstegnieke wat wortels langer vars hou, en die voordele van meganisasie.
Vito sê die groot verandering in die maatskappy het gekom nadat hulle die belangrikheid van die balans tussen arbeiders en masjinerie in Australië gesien en dit op eie bodem begin toepas het.
“Dié balans verseker optimale produktiwiteit, wat op die ou einde laer produksiekoste en hoër lone beteken.”
Tegnologie is op Greenway Farms ingespan om die gehalte van die produk ná oes te verseker. Só was Vito en Vincent destyds van die eerste boere in Afrika wat ’n hidro-verkoelingstelsel geïnstalleer het. Die hidro-verkoelingstelsel kan die raklewe van wortels van dae tot weke verleng. Die wortels word binne ’n uur nadat dit geoes is, tot 2 °C verkoel vir die beste moontlike rakleeftyd.
“Wanneer jy ’n hidro-verkoelde Rugani-wortel eet, smaak dit so vars asof dit pas geoes is,” sê Vito trots. “Vandag gebruik bykans elke kommersiële groenteen vrugteboer in Suid-Afrika dié tegnologie.”
GEEN VERMORSING
’n Groot probleem vir enige boerdery is die vermorsing van substandaardprodukte of produkte wat meganiese skade opgedoen het. Verbruikersvoorkeure vir “perfekte” vrugte en groente wat dieselfde lyk en sonder merkies of kneusplekke is, beteken ’n groot hoeveelheid kos word jaarliks weggegooi of teen laer pryse verkoop. Dít lei tot groot inkomsteverliese en bedreig volhoubaarheid.
Daarvoor het die Rugani-handelsnaam twee oplossings ingespan: Versapping en biogas.
Die wortelsap is uniek omdat dit die eerste en enigste aanleg in sy soort in die Suidelike Halfrond is. Omdat hulle meer as 40% van al die geelwortels in Suid-Afrika verskaf, het hulle besef hulle kan nie aanhou om horisontaal uit te brei nie. Daarom het hulle besluit om wortelsap te lewer.
“Sowat 30% van die wortels is tweedegraads omdat hulle gekraak, gebuig of gebreek is. Dit is voorheen meestal teen kosprys aan die verwerkingsbedryf of as kos vir perde verkoop. Ons wou meer waarde toevoeg,” sê Vito.
Wortelsap is ’n baie gesonde en gewilde drankie, maar dit verg ’n deurlopende lewering van ’n groot hoeveelheid wortels om ’n aanleg winsgewend te bedryf. ’n Lewensvatbare sapaanleg vir vars wortels benodig minstens sowat 50 ton tweedegraadse wortels elke dag van die jaar – vandaar die gebrek aan soortgelyke aanlegte in die Suidelike Halfrond.
By Greenway Farms se versappingsaanleg kan 80 ton wortels per dag verwerk word om 40 000 liter sap onder die Rugani-handelsmerk te vervaardig.
Vito het besluit om nie bestaande versappingstegnologie te gebruik nie – hy wou aan die voorpunt van tegnologie wees.
Saam met prof. Gabriele Di Giacomo, ’n Italiaanse kenner van voedselverwerking, het hulle ’n ingenieursmaatskappy begin soek wat bereid was om ’n aanleg te bou met ’n saponttrekkingsproses van vyf aaneenlopende stadiums om soveel moontlik betakaroteen te onttrek.
Die aanleg is binne vyf jaar voltooi vanaf ontwerp tot die eerste produksiedag.
Die afvalproduk van die versappingsaanleg is sowat 40 ton wortelmoes per dag, wat na ’n biogasaanleg vervoer word, waar dit metaangas vorm wat vir die aanleg se verhittingstelsel gebruik word. Sowat 1,7 MW krag word daarmee opgewek.
NUWE MARKTE
Rugani-wortels is tans in die hele Suider-Afrika beskikbaar en Rugani-sap is in al Suid-Afrika se buurlande te koop.
“Ons kyk na uitbreiding van ons belange in Zambië en Ghana. Kenia en Tanzanië is moontlik volgende.”
Die algehele verkope van wortelsap en ander produkte in die Rugani-reeks het verlede jaar met 500% toegeneem. Die groei spruit meestal uit die ontwikkeling van ’n uitgebreide reeks sappe. Die Rugani-handelsmerk bied wortelsap, wortel-en-pynappelsap, tamatiesap, wortel-engemmersap en beetsap. Vito beskou die wortel-en-gemmersap as sy gunstelling.
Die volhoubaarheid van dié plan word verder versterk
omdat Vito nie net sy eie produk verwerk nie.
“Die versappingsaanleg se kapasiteit word meer volhoubaar benut omdat ons ook tamatiesap eksklusief vir ZZ2, die land se grootste tamatieprodusent, lewer,” sê Vito.
Vir die pynappelsap wat in die Rugani-sapreeks is, word die pynappels van ’n eksklusiewe verskaffer, Gwanzi Queen Pineapples van Hluhluwe, KwaZulu-Natal, gebruik.
Markontwikkeling is deel van sy volhoubaarheidsplan.
“Ons groentesap is ’n gesofistikeerde produk en sal in enige mark presteer, maar eerstens wil ons Afrika bedien. Dit is ’n produk wat uit Afrika kom en moet aan Afrikalande beskikbaar wees. Ons kyk wel na die ontginning van markte in ander wêrelddele, maar dit was vir ons belangrik om eers op plaaslike bodem onsself te bewys. ’n Sterk plaaslike mark vir jou produk ondersteun immers volhoubaarheid. Uitvoer en die ontginning van markte in die buiteland kan dan daarop voortbou en jou besigheid laat groei,” sê Vito.
“Ons is nou al ’n jaar lank besig met die wortelsap se vestiging op die mark en sedert Oktober verlede jaar het ons kombinasies en nuwe sappe, soos ons wortel-en-gemmersap en beetsap, bekend gestel. Geen suiker of versoeter, geen kleurstowwe, water of preserveermiddels word bygevoeg nie. Met ons unieke versappingsproses verpak ons die goedheid van vars groente en vrugte sonder om die natuurlike voordele prys te gee.
“Die Rugani-sappe bied uitstekende gesondheidsvoordele. Betroubare navorsing uit verskeie oorde en oor vele jare heen bevestig dit. ’n Klomp mense twyfel egter steeds of is onbewus van die belangrikheid van groentesappe. Elders in Afrika is beetsap baie gewild, veral onder atlete.”
LEER UIT FOUTE
Die manier hoe jy situasies opsom en benader, is soms die rede vir jou mislukking met planne, meen Vito. Hy sê waagmoed op die regte tyd en goeie oordeel is deel van ’n boerdery-onderneming se volhoubaarheid.
“As ’n geleentheid kom, moet jy dit met albei hande aangryp. Soms werk dinge nie uit soos jy voorspel het dit sal nie, maar soms is dit die moeite werd om ’n kans te waag. Die grootste spyt in ’n mens se lewe is nie die foute wat ons gemaak het nie, maar eerder die risiko’s wat ons te bang was om te neem,” sê Vito.
Sukses is nie maklik nie, maar dit is moontlik, sê Vito.
“Jy moet in jouself glo. Ek was ook eens ’n boer wat klein moes begin het met 20 ha.”
’n Mark vir jou produk staan sentraal tot die volhoubaarheid van ’n plaas.
“Afrika, en spesifiek Suid-Afrika, is ’n uitstekende plek om te boer. Die vasteland het ’n groeiende bevolking en al die mense moet eet. As boere moet ons dié geleentheid aangryp en ontgin.
“My droom is gevolglik om na die res van die vasteland uit te voer omdat geen ander boer in Afrika groentesap lewer nie,” sê Vito.