Watervrate kan jou oes halveer
Onkruid en gewasplante ding voortdurend met mekaar mee, en ongelukkig is onkruid beter aangepas om as wenner uit dié stryd te tree. Jou gewasopbrengs kan met tot 50% verlaag word deur dié ewigdurende mededinging om water. Smoor onkruid klein-klein al in d
Plante bevat selfs meer water as diere. Die meeste plante bestaan uit 90-95% water.
Die funksie van water vir die regulering van die temperatuur van ’n lewende organisme is basies dieselfde by plante en diere. Water is ook die medium waarin voedingstowwe en groeistowwe in oplossing deur die hele lewende stelsel vervoer word (bloed in diere se geval en sap by plante).
Anders as diere wat water inneem deur te drink en te eet, neem plante water op deur hul wortelstelsel, wat terselfdertyd plante in die grond anker. In ’n mindere mate word water ook in die vorm van dou deur blare en stingels opgeneem.
Vir afkoeling skei mens en dier water af in die vorm van sweet deur openinge in die vel (sweetkliere). Plante doen basies dieselfde wanneer water in gasvorm (waterdamp) deur huidmondjies – klein openinge in blare – afgeskei word. Dié proses by plante word transpirasie genoem.
Die uitskeiding van water deur die huidmondjies op blaaroppervlakke skep ’n gradiënt in waterkonsentrasie tussen blare (laer konsentrasie) en die wortelstelsel (hoër konsentrasie) waarlangs water met opgeloste voedingstowwe daarin in die vaatstelsel na bogrondse plantdele vervoer word. By plante is daar basies tweerigtingvervoer van water en opgeloste bestanddele, want vervoer vanaf die loof (blare en stingels) na ondergrondse plantdele (soos wortels, knolle en bolle) vind ook plaas.
By diere is die hart die “pomp” wat sorg vir bloedsirkulasie deur die hele organisme.
Minder as 1% van die water wat plante opneem, word in die allerbelangrike proses van fotosintese gebruik, dit wil sê vir die produksie van koolhidrate as ’n bron van energie vir plantgroei en -ontwikkeling en as primêre voedingsbron vir alle diere. Verreweg die meeste water wat plante opneem, word dus vir temperatuurregulering en die instand- houding van plantselvorm en -funksie gebruik. Plante reageer baie vinnig op watertekorte in die plantstelsel, met die tipiese reaksie van verwelking wat te wyte is aan ’n verlaging in turgiditeit (styfheid) van selle en weefsel.
VERWELKING VERSWAK PLAAGEN ONKRUIDBEKAMPING
Die groei van plante in ’n verwelkte toestand word minstens tydelik vertraag omdat metaboliese prosesse verlangsaam weens die watertekort. Aangesien die huidmondjies van verwelkte plante sluit om waterverlies te beperk, onstaan daar ook ’n gebrek aan suurstof en koolsuurgas waarsonder plantgroei nie kan plaasvind nie. In erge gevalle van ’n watertekort tree permanente verwelking in en die hele plant of plantdele sterf af.
Verwelkte plante reageer min of glad nie op produkte soos blaarvoedingmiddels en swamen insekdoders wat ’n sistemiese werking het, met ander woorde wat deur die gewasplant opgeneem moet word en dan deur die plantstelsel vervoer moet word vir optimale werking. Dieselfde geld sistemiese onkruiddoders. Opname deur en vervoer in onkruidplante sal swak wees indien die plante tydens behandeling in ’n verwelkte toestand is.
Boonop bied verwelkte plante se ingekrimpte dele en hangende blare en stingels kleiner teikens vir ’n spuitmiddel wat oorhoofs toegedien word. Minder spuitstofdruppels tref so ’n teiken as een wat aktief groei en waarvan die blare ten volle ontplooi is vir die maksimum
onderskepping van die spuitdruppels.
OORLEWINGSMEGANISMES
Sommige plantsoorte het oor miljoene jare heen unieke maniere ontwikkel om met min of geen water te kan oorleef. Een so ’n eienskap is ’n variasie van fotosintese, naamlik vetplantsuur-metabolisme- (VSM) fotosintese. By VSM-fotosintese berg die plant koolsuurgas, wat saam met water die boustene vir die produksie van koolhidrate is, in die vorm van ’n suurverbinding. Huidmondjies kan gevolglik bedags gesluit gehou word om waterverlies te beperk. By ander plantsoorte moet huidmondjies bedags oop wees vir afkoeling deur transpirasie en vir die opname van koolsuurgas en die vrystelling van suurstof.
Die prys wat vetplantsoorte vir hierdie oorlewingmeganisme betaal, is lae produktiwiteit – VSM-plantsoorte groei stadig weens ’n lae tempo van biomassa-aanwas. Gevolglik, as ’n strategie vir gewasverbetering deur genetiese modifikasie, is VSM-fotosintese ongelukkig nie ’n voor die hand liggende opsie in die soeke na droogtebestande gewasse nie.
MEDEDINGING OM WATER
Die waterbalans van enige omgewing, hetsy dit natuurlik van aard is of vir die landbou benut word, word in ’n groot mate deur die teenswoordige plantgemeenskap bepaal. By gewasproduksie bestaan die plantgemeenskap uit ’n kombinasie van onkruid- en gewasplante wat basies dieselfde behoefte aan groeifaktore (water, voedingstowwe en lig) het.
Mededinging tree in wanneer een of meer van hierdie groeifaktore se beskikbaarheid tot ’n vlak daal waar dit nie in die behoefte van alle plante in daardie omgewing kan voorsien nie. Mededinging om water en voedingstowwe is nou verwant, want water is die medium waarin noodsaaklike elemente, soos N, P, K, Ca en Mg, deur plante opgeneem word.
Onkruide is in die algemeen beter as gewasplante aangepas om die mededingingstryd te wen, veral in situasies waar die speelveld gelyk is, soos waar eenjarige gewasse met eenjarige onkruide meeding. Die verloorder boet lewenskragtigheid en produktiwiteit in. In die geval van gewasproduksie beteken dit ’n verlies aan inkomste.
Kennis van die relatiewe watergebruik van onkruide en gewasplante is belangrik vir die bepaling van die hoeveelheid onkruide wat op ’n land verdra kan word sonder dat dit betekenisvolle gewasopbrengsverliese veroorsaak. In Amerika en Europa word ál meer op onkruidtellings en -biomassametings staatgemaak vir die bepaling van die deurslaggewende tydstip waarop bekamping toegepas móét word. Met hierdie benadering word aanvaar dat onkruidgetalle en -biomassa onder daardie kritieke vlakke minstens tydelik verdra kan word.
In Suid-Afrika word dié konsep nog nie noemenswaardig vir onkruidbestuur ingespan nie. Die enorme navorsingsinsette wat dit vereis, maak dit ’n versugting in ’n land waar landbounavorsing aan die staat se agterspeen suig.
Een plaaslike studie, wat deur die Landbounavorsingsraad en die Mielietrust (Graan SA) gefinansier is, is tot dusver oor hierdie onderwerp gedoen. Die bevindings is in 2014 gepubliseer (E. Hugo, L. Morey, A.E.J. Saayman-Du Toit & C.F. Reinhardt, Critical Periods of Weed Control for Naked Crabgrass (Digitaria nuda), a Grass Weed in Corn in South
Africa. Weed Science Vol. 62, pp 647-656). Veel minder is bekend oor die waterverbruik van kruidagtige plante, wat die onkruidspektrum by eenjarige gewasse oorheers, as wat die geval is by boomsoorte in plantasies, boorde en natuurlike omgewings. In een van die min studies wat reeds oor die watergebruik van kruidagtige onkruide gedoen is, is gevind dat sap(water)vloei in plante positief gekorreleer is met planteienskappe, soos stamdikte, planthoogte en blaaroppervlakte (V. Brant et al., 2012. Water consumption by Asteraceae
weeds under field conditions, Weed Biology and Management).
Die navorsers het ook bevestig dat die fisiese omgewing (temperatuur, vog en grondsoort) bepaal hoeveel water ’n plant daagliks gebruik. Dit is aan groot wisseling onderhewig weens wisselende plant- en omgewingsfaktore.
KLEINER ONKRUID VREK MAKLIKER
Groot skommelinge in die daaglikse waterbehoeftes van onkruide bied ondersteuning vir die boeremanier om onkruidmededinging met die gewas te skat, te wete waarnemings met die oog alleen van onkruidgetalle en -grootte.
Geen wonder nie dat ’n eenvoudige maatstaf, soos die blaargetal van onkruidplante, steeds met taamlike sukses op die etikette van onkruiddoders gebruik word as aanbeveling van die ideale stadium van toediening.
Die groot probleem met onkruidbestuur tree in wanneer hierdie eenvoudige maatstaf geringgeskat of geïgnoreer word. Die feit is, hoe kleiner onkruidplante is, hoe minder mededingend is hulle. Jong of klein onkruidplante is ook gevoeliger vir onkruiddoders as ouer of groter plante.
Onkruide is kwistige verbruikers van water, en die benaming “watervermorsers” is heel gepas. Daar is wetenskaplik bepaal dat eenjarige onkruide ongeveer vier maal meer water as eenjarige gewasse in die transpirasieproses gebruik en drie maal meer water as die gewasplant om 1 kilogram droëmateriaal te produseer (H.F. Abouziena, 2015. Water
loss by weeds: a review, International Journal of ChemTech Research, Vol.7, bl. 323-336).
’n Oorlewingstrategie van spesifiek eenjarige onkruide is om meer water op te neem as wat nodig is, onder meer omdat dit terselfdertyd vir die plant ’n reserwe van voedingstowwe besorg. In ’n toestand van waterstremming kan die gewasopbrengs met tot 50% afneem weens mededinging net om water.
Dit is waarom goeie onkruidbestryding ’n toename in die hoeveelheid water en voedingstowwe wat vir gewasverbouing beskikbaar is, tot gevolg het.
Dr. Charlie Reinhardt is dekaan van die Villa Academy, buitengewone professor in onkruidwetenskap aan die Universiteit van Pretoria en buitengewone professor in die departement agronomie, Universiteit Stellenbosch. NAVRAE: E-pos: dr.charlie.reinhardt@gmail. com; tel. 011 396 2233.