INTERDIK OOR STAAT TEGNOLOGIEGELD WIL ‘KAAP’
DIE sojaboonbedryf het teen druktyd probeer om ’n interdik te bekom teen mnr. Senzeni Zokwana, Minister van Landbou, Bosbou en Visserye, oor ’n besluit om ’n heffing op soja vir teling en tegnologie wat vir saadmaatskappye bestem was, nou aan die Landbounavorsingsraad oor te betaal.
Die bedryf het deurgedruk met die poging ondanks ’n onderneming deur Zokwana dat hy nie die heffing in die Staatskoerant sal afkondig nie.
Die bedryf het in Desember 2016 om ’n heffing aansoek gedoen sodat plaaslike en internasionale saadtelers vir nuwe kultivars en saadtegnologie vergoed kan word. Die mikpunt was om telers aan te moedig om nuwe tegnologie na Suid-Afrika te bring. Produsente sou voordeel kon trek uit die hoër opbrengs. ’n Soortgelyke heffing is reeds in die koringbedryf in werking.
ONVERWAGS
In ’n verrassende wending het Zokwana die heffing goedgekeur, maar opdrag gegee dat die LNR (nie die saadmaatskappye nie) die voorkeurbegunstigde van die heffing moet wees.
“Dit is basies kaping van ons geld,” het mnr. Jannie de Villiers, uitvoerende hoof van Graan SA, gesê. “Daar was geen konsultasie met die bedryf oor die veranderinge nie. Dit negeer die volle doel van die heffing.”
Hy sê die bedryf het vir a, b en c gevra, maar d, e en f gekry. “Die Regering het nie die reg om ons geld te vat en aan iemand anders te gee nie. Ons hoop om in gesprek met die Minister te kan tree om ’n beter oplossing en bedeling te beding.”
Die voorgestelde heffing van R65/ton kan ’n inkomste van net meer as R50 miljoen lewer. Daarvan moet 20% (R10 miljoen) vir transformasieprojekte gaan.
Die bedryf maak beswaar dat die Nasionale Landboubemarkingsraad (NLBR) wat die heffingsaansoek hanteer het, dit klaarblyklik sonder enige konsultasie eensydig verander het.
ONGELUKKIGE SITUASIE
Die graan- en oliesaadbedryf het reeds sy eie agentskap, die Suid-Afrikaanse Agentskap vir Kultivar- en Tegnologie-ontwikkeling (Sacta), gestig om die heffings in te vorder. Sacta hanteer reeds die invordering van die koringheffing.
Nogtans het die NLBR eensydig besluit die Olie-en-Proteïensaadtrust moet die heffing invorder. Die raad dring ook aan op veranderinge in die samestelling van die trust.
Leiers in die bedryf sê die LNR het nie die vermoë – menslik of tegnies – om mee te ding op die gebied van stapelgeen-tegnologie wat by internasionale teelmateriaal ingespan word nie. Daarom is dit belaglik om te eis dat die LNR die begunstigde van al die heffingsgeld moet wees. Die rede vir die heffings is om toegang tot die internasionale genetika te kry.
De Villiers sê die nuwe verwikkeling skep ’n ongelukkige situasie gegewe die miljoene rande wat die Departement van Handel en Nywerheid en die Departement van Wetenskap en Tegnologie die afgelope vyf jaar in die sojabedryf belê het. Die heffingsaansoek was ’n integrale deel van die plan om die sojabedryf in Suid-Afrika te laat groei.