Om ’n sak sout te eet
Baie boere lê klem op die rol wat hul huweliksmaats, ouers en kinders in hul sukses speel. Voeg daarby hul geloof en liefde vir die natuur, en daar is ’n suksesrep vir vooruitgang. Uitstekende verhoudings skei die kaf van die koring as dit by boerderye ko
Hoe onderskei ’n mens tussen ’n suksesvolle boerdery en ’n minder suksesvolle boerdery? Banke kry soms dié vraag. Dit gaan oor goeie verhoudings. Boere moet op verskeie verhoudings let om suksesvol te kan wees, waaronder sy verhouding met sy lewensmaat en daarna die omgewing, arbeid en sy finansier.
HUWELIK
’n Gelukkige huweliksverhouding bepaal die langtermynvoortbestaan van ’n boerdery. In sowat 80% van die gevalle waarin sakemanne hul ondernemings sluit of boerderye staak, is dit weens ’n mislukte huweliksverhouding. ’n Ongelukkige huweliksverhouding word nie in ’n kredietaansoek weerspieël nie, maar kan later ’n wesenlike risiko vir die boerdery inhou.
DIE OMGEWING
Boere wat beskik oor die beste hulpbronne in hul onmiddellike omgewing, waaronder grond en water, en dit met rentmeesterskap in harmonie met die natuur bestuur, vaar die beste.
Die Bankvereniging van SuidAfrika dui immers aan die voorgestelde beleid van grondonteiening sonder vergoeding is nie haalbaar nie. Vraag en aanbod in ’n vryemarkomgewing is ’n goeie aanduider van die waarde van hulpbronne. Mededinging onder rentmeesters om die beste hulpbronne te bekom, moet heeltyd aangemoedig word.
DIE BANK
’n Produsent kan met die samewerking van die bank sy boer dery se finansiële state ontleed. Banke doen dit baie deeglik met die doel om vas te stel of die boerdery se wins die bykomende krediet kan terugbetaal of nie. Banke volg riglyne wat uitstekende aanwysers is van die mate waarin die boerdery se wins geleende geld kan aanwend en terugbetaal om sodoende groter welvaart en wins te skep.
Hier volg ’n paar van die belangrikste finansiële verhoudings en finansiële inligting oor jou boerdery wat jy gereeld moet nasien. As jy nie weet hoe hierdie verhoudings op jou boerdery van toepassing is nie, is dit tyd om jou verhouding met jou bank te verbeter.
Dit is noodsaaklik om ’n kontantvloeibegroting op te stel en te bestuur deur deurlopend die beplande inkomste en uitgawes te vergelyk met die werklike inkomste en uitgawes. Dit dien as vroeë waarskuwing dat regstellings gemaak moet word om nie te oorbestee nie.
By die oorweging van ’n lening is die belangrikste aspek om te kan bewys die boerderywins is genoeg om bykomende krediet te kan bekostig. Kontantvloei is dus die belangrikste oorweging as dit kom by finansiering.
Dié verhouding dui die boer se totale laste (skuld) in verhouding tot sy totale boerderybates (kapitaal) aan. Riglyne vir die ideale verhouding om krediet op te neem kan verskil tussen verskillende soorte boerderye, soos ’n intensiewe boerdery, ’n gemengde boerdery en lewende hawe. ’n Voorbeeld is dat ’n spesifieke tipe boerdery se totale boerderyskuld minder as 50% van die totale boerderybates moet uitmaak. Dit beteken jy moet R100 se bates vir elke R50 se skuld hê.
Dit is belangrik om te weet of jou boerdery binne dié riglyne val. Dalk kan jy meer geld leen om bestaande hulpbronne produktiewer te benut.
Dié verhouding vergelyk ’n boer se kapitaal en bates ten opsigte van sy skuld en dui die verhouding van sy rentedraende skuld tot eie kapitaal aan. Vir sekere boerderytipes moet die verhouding kleiner as 150% wees. Dit beteken dat die rentedraende skuld byvoorbeeld minder as R150 moet beloop vir elke R100 eie kapitaal in die boerdery.
Dit kyk ook na die boerdery se netto skuld in verhouding tot sy inkomste (voor die aftrekking van rentekoste, belasting, depresiasie en amortisasie). Dit verskil van bedryf tot bedryf en kan ook verskillend tussen banke toegepas word, na gelang van hul aptyt vir risiko’s. ’n Boerdery se netto skuld word bereken deur die beskikbare kontant af te trek van die rentedraende skuld.
Dié verhouding druk die hoeveelheid netto skuld uit as ’n persentasie van die bruto boerderyinkomste.
Die ideale verhouding verskil tussen verskillende soorte boerderye. Vir meer intensiewe boerderye behoort die persentasie netto skuld in verhouding tot die bruto boerderyinkomste kleiner te wees. Vir meer ekstensiewe boerderye kan die persentasie netto skuld tot bruto boerderyinkomste groter wees. Hierdie verhouding dui aan hoeveel die boerdery se inkomste is (voor die aftrekking van rentekoste, belasting, depresiasie en amortisasie) in verhouding tot die netto rente wat deur sy finansiers gehef word.
Die rente wat ’n boer jaarliks terugbetaal, moenie meer wees as wat sy inkomste hom kan toelaat nie. Banke gebruik goeie maatstawwe daarvoor.
Daar is ook ander faktore wat ’n boer se kredietwaardigheid beïnvloed en wat die rentekoers bepaal wat hy betaal. Ontwikkel ’n goeie verhouding met jou bank. Maak seker jy het ’n langtermynstrategie om jou boerdery daarvolgens optimaal uit te bou en jou kredietgradering by jou bank deurlopend te verbeter.
GEVOLGTREKKING
Moody’s se kredietgradering vir SuidAfrika was met die skryf van dié rubriek nog nie bekend nie. Namate SuidAfrika maatreëls gereed moet kry om sy kredietgradering te verbeter om ’n afgradering te vermy, behoort elke boer ook met die samewerking van sy bankier ’n langtermynstrategie te hê om sy kredietgradering by sy finansier met verloop van tyd te verbeter.
Skenk dus daagliks goeie aandag aan dít wat regtig saakmaak, naamlik die sak sout in die spens wat jou en jou huweliksmaat deur dik en dun en vir botter of vir wors op lang termyn deur die driwwe van die boerdery in SuidAfrika sal trek.
Mnr. Wessel Lemmer is ’n senior landbou-ekonoom by Absa-Agribesigheid in Johannesburg.