Onteiening kan die Land Bank knak
AS onteiening sonder vergoeding toegepas word sonder om die Land Bank se regte as krediteur te beskerm, kan dit daartoe lei dat die bank dadelik R41 miljard aan sy finansiers sal moet betaal.
Mnr. Arthur Moloto, voorsitter van die bank, sê in sy inleiding tot die bank se jongste jaarverslag die bank se finansieringsooreenkomste sluit tipies standaardklousules in wat aan uitleners, wat plaaslike en internasionale banke insluit, sekerheid van prestasie bied.
Die bank het sowat R9 miljard se skuld waar die finansieringsooreenkomste onteiening as ’n gebeurtenis van wanbetaling beskryf.
Indien onteiening sonder vergoeding dus toegepas word sonder dat die bank se krediteursregte beskerm word, sal hy dié R9 miljard onmiddellik moet betaal.
’n Kruiswanbetalingsklousule in ander finansieringsooreenkomste en die bank se genoteerde skuldprogram sal geaktiveer word as dit nie betaal kan word nie, wat beteken die bank se hele finansieringsportefeulje van R41 miljard sal dadelik betaalbaar wees.
Moloto sê die bank sal nie in staat wees om dit te betaal nie en regeringsingryping sal dan nodig wees.
SWAK UITVOERING
Hoewel die bank gunstige geleenthede in onteiening sonder vergoeding geïdentifiseer het, sê Moloto hy moet ook waarsku dat dit ongewenste gevolge kan hê as dit swak uitgevoer word. Dit kan die bank se volhoubaarheid bedreig.
“Vanuit ons perspektief sal swak uitvoering die volgende insluit: Produktiewe grond wat uit produksie geneem word; geen beskerming vir krediteure se regte nie; ondoeltreffende institusionele prosesse; ’n onduidelike en ongedefinieerde proses vir die kies van begunstigdes; en ’n gebrek aan omvattende ondersteuning aan begunstigdes.”
Hy sê egter ook dat onteiening, hetsy mét of sónder vergoeding, wat goed uitgevoer word, die potensiaal van beduidende ekonomiese en maatskaplike voordele vir die ekonomie in die algemeen en die landbou in besonder het.
Die bank beywer hom daarvoor om voordele te beklemtoon en projekte te identifiseer wat dié doelwitte sal bereik.
“Die landbou steun swaar op die beskikbaarheid van grond as een van die sleutelfaktore van produksie. Die grondhervormingsproses kan potensieel gunstige gevolge hê as meer grond in produksie kom.”
Moloto sê die bank steun enige pogings om ’n doeltreffende grondhervormingsprogram te bevorder, een wat transformasie in samehang met verhoogde landbouproduksie, verblyfsekerheid, werkskepping en voedselsekerheid sal bereik.
Mnr. T.P. Nchocho, uitvoerende hoof, het by die bekendmaking van die bank se jaarverslag en finansiële resultate gesê die beleidsonsekerheid oor grond kan ’n invloed op boere se kapitaalbeleggings op lang termyn hê.
In gesprekke met ’n paar boere het dit geblyk dat hulle angstig is en versigtig is om te belê.
“Van ons (die bank se) kant af is daar geen bedoeling om geld weens beleidonsekerheid terug te hou nie. Waar daar haalbare projekte is, sal ons dit ondersteun,” het Nchocho gesê.