UNIEKE SA PRODUKTE OP LYS VAN SKAARS KULTIVARS
Twee tradisionele Suid-Afrikaanse vars produkte het onlangs ’n plek gekry op die organisasie Slow Food se Presidia-lys. Dit moedig die produksie aan van produkte wat die risiko loop om te verdwyn omdat meer aandag aan grootskaalse kosproduksie gegee word.
Reënboog-mielies en Rex Union-lemoene is die jongste toevoegings tot hierdie lys.
“Albei dié tradisionele kultivars is van geslag tot geslag aangegee deur familieboerderye en behoort bewaar te word vir toekomstige geslagte,” lui ’n nuusbrief deur Slow Food Presidia.
Reënboog-mielies (ook bekend as Ekukanyeni Zulu-mielies) is ’n erfenis-mieliekultivar wat in Suid-Afrika verbou is lank voor kommersiële en GM kultivars op die voorgrond getree het. Die kultivar het sy naam te danke aan die veelkleurige mieliepitte, wat enigiets van blou, karmosynrooi, oranje, roomwit, violet en heldergeel tot pienk kan wees.
“Nie een mieliekop is dieselfde as die ander nie, ook nie wat lengte betref nie. Dit kan van 15 cm tot 30 cm lank wees.”
Hoewel dit nie kommersieel verbou word nie, is die kultivar se voortbestaan te danke aan bestaansboere wat die saad van pa na seun aangee.
“Daar is min historiese dokumentasie, maar ons glo die mielies het in die sestiende eeu met behulp van Portugese handelaars in Suid-Afrika aangekom. Die graan vaar veral goed in KwaZulu-Natal en het vinnig die stapelvoedsel vir die Zoeloes geword, wat pap of stampmielies daarmee maak.”
Die Slow Food-netwerk in Johannesburg het ’n paar boere in die Vallei van Duisend Heuwels opgespoor wat steeds reënboogmielies plant. Tot onlangs was dit die enigste plek waar die reënboogmielies verbou is. Van die saad is ook die afgelope tyd na Gauteng versprei, waar die eerste mielies vanjaar geoes is.
Die Rex Union-lemoen word net op een plek in Suid-Afrika aangetref, naamlik die Lemoenfontein-plaas by Rustenburg in Noordwes.
“Die Rex Union is die resultaat van ’n kruising tussen ’n soet lemoen en ’n pomelo. Dit word botanies geklassifiseer as Citrus x paradisi.”
In 2014 is die boord redelik verwaarloos, maar die Slow Food-netwerk het aan die werk gespring om produksie en openbare belangstelling weer aan die gang te kry. Produksie het intussen ook na ’n ander plaas en verwerker uitgebrei. ’n Mens maak veral heerlike marmelade met hierdie kultivar.
–