Landbou hoog aangeslaan vir werkskepping

Daar is voorstelle om onbenutte landboupotensiaal in produksie te bring en sodoende nuwe swart boere te vestig en werk te skep. As dit suksesvol is, sal dit heelwat druk wegneem rondom die histerie van die hervorming van kommersiële landbougrond.

Die onlangse werkberaad van die Regering het heelwat nuusdekking gekry. ’n Hele aantal inisiatiewe is aangekondig om in die volgende dekade of wat werk te skep met die doel om die huidige hoë vlakke van werkloosheid (omtrent een uit drie mense) te verlig. In die raamwerkooreenkoms wat die Regering binne die Nasionale Ekonomiese, Ontwikkelings- en Arbeidsraad (Nedlac) met die georganiseerde arbeid en werkgewersorganisasies bereik het, word daar groot gewag gemaak van die rol wat die landbou kan speel om werk te skep en werkloosheid te verlig.

Daar is heelwat goeie voorstelle, maar die inwerkingstelling daarvan bly ’n kwessie, veral waar vennootskappe tussen die staat en die private sektor (wat nie juis in die verlede gewerk het nie) ter sprake is. Nogtans wil dit voorkom of daar heelwat geleenthede is vir boere wat in die toekoms oopkop wil kyk na hoe om daaruit voordeel te trek.

Werkloosheid in Suid-Afrika is op ’n nuwe

rekordhoogtepunt en die ekonomie in ’n resessie. Die ekonomiese groei raak al hoe stadiger. Sedert die laat 1980’s het slegs sowat 40% van die beskikbare arbeidsmag in Suid-Afrika permanente werk. Volgens die amptelike werkloosheidsyfer is sowat 27% van die werksoekers werkloos. Ander maatstawwe dui op 40%. (Sien GRAFIEK 1 .)

Daarmee saam het landbouproduksie oor die laaste paar dekades skerp toegeneem, soos GRAFIEK 2 toon. Dit is die groei in landbouproduksie op ’n indeksbasis. Daarteenoor wys GRAFIEK 3 hoe die getal permanente werkers in die landbou in dié tyd gedaal het weens die Regering se beleidsopsies, wat eerder meganisasie aangehelp het. Nogtans het die produksie per werker oor die laaste drie dekades aansienlik gestyg. Dit is te wagte in ’n kommersiële landbousektor wat internasionaal moet meeding.

VOORSTELLE IN RAAMWERKOOREENKOMS

Die raamwerk het ’n hele aantal oorkoepelen- de voorstelle hoe om werkloosheid te verminder, maar daar is baie spesifieke sektorvoorstelle, soos vir die mynbou en die landbou. Een van die oorkoepelende benaderings is ’n aansporing om meer Suid-Afrikaanse produkte aan te koop en dat die staat die voorbeeld daarmee moet stel.

Die veldtog Koop Suid-Afrikaans gaan nuwe lewe kry, wat weer ’n geleentheid gee vir binnelandse bedrywe om aan te dring op die etikettering van ingevoerde landbouprodukte en om nuwe projekte te begin. Daar word ook melding gemaak dat invoerbeskermingsvlakke beter behoort te wees met spesifieke verwysing na die hoender- en koringbedryf.

Die voorstelle rondom die landbou is daarop gemik om produksie uit te brei (en so meer mense in diens te neem). Vennootskappe tussen kommersiële boere en nuwe boere, waarvoor daar spesiale finansieringspakkette gaan wees, is belangrik, maar ook die ekstra produksie en uitvoer moet vergemaklik word.

Die volgende hoofpunte word in diepte vir die landbou bespreek. Dit sal goed wees as bedrywe en landbou-organisasies die voorstelle bekyk, want dit gee ’n aanknopingspunt om Regeringsbeleid te verander, toegewings te kry en selfs produksie of uitvoer te stimuleer.

1. Landbouverwerking en -waardeketting

Die standpunt word gehuldig dat die vrugteen wynuitvoer groot groeipotensiaal inhou en daar is verskeie inisiatiewe om die produksie uit te brei. Daar word beoog om damme te bou en ’n ekstra 55 000 hektaar van die twee

gewasse onder produksie te bring. Die stimulering van appelproduksie vir appelsap kry ook aandag, met die basis van invoervervanging.

Deel daarvan is om die nasionale varsprodukmarkte tot ’n werkende basis te herstel en die vervoerstelsel vir uitvoer te verbeter. Die doel is om nuwe boere marktoegang te gee.

’n Landbouverwerkingskernpunt word vir die weste van Gauteng beoog (R15 miljard tot R30 miljard). Die myne gaan onder meer betrek word.

Die graan- en veewaardeketting moet gestimuleer word deur meer swart boere te kry om te produseer en meer aandag moet deur middel van vennootskappe (die Sernick-model) aan voerkrale gegee word. Die invoervervanging van veevoer behoort aandag te kry. Die beheer van dieresiektes en ander statutêre dienste van die staat moet verbeter.

2. Nuwe finansieringsmodel

Baie nuwe boere in die grondherverdelingsprogram het nie voldoende toegang tot kapitaal nie en dit moet aandag geniet. Landboubesighede (deur Agbiz) en kommersiële banke beoog om binnekort ’n gesubsidieerde finansieringsmodel op te stel. Volgens hulle kan dit tot R1 miljard per jaar vir finansiering beskikbaar stel. Baie klem sal geplaas word op die vennootskapsbenadering tussen bestaande kommersiële boere en nuwe swart boere met gesubsidieerde finansiering en skenkings. Talle kommersiële boere is bereid om dié model te gebruik om hul plaaswerkers te bemagtig met plaasaankope en gedeelde bestuur.

3. Landbouparke

Die voorstel is dat kernpunte in die onderontwikkelde platteland gevestig moet word om nuwe boere in hul produksie te ondersteun en om hul produkte te verwerk en te bemark. Daar is reeds enkele voorbeelde van landbouparke en volgens inligting werk dit nie goed nie. Die geriewe is onder meer verkeerd geplaas en verdubbel reeds bestaande geriewe.

4. Plaaswerkerdorpies

Die idee van die vestiging van plaaswerkerdorpies, waar hulle kaart en transport kry en sekere landbouverwante bedrywighede kan beoefen, is voorgestel. Altesame 18 plekke is geïdentifiseer, waar onder meer die Pro-Agri-boeregroep grond beskikbaar gestel het.

5. Produktiewe grondhervorming

Erkenning word gegee aan die probleme en dispute rondom grond en -hervorming en om dit gouer op te los. Die voorstelle sluit in dat die distriksgrondhervormingskomitees doeltreffender moet wees en ’n kernrol in die herverdeling van grond moet speel. Die komitees in baie distrikte is glo wanfunksioneel.

6. Bosbouprojekte in KZN

In baie gevalle lê uitgewerkte myngrond verlate. Die plan is om met gemeenskappe (vorige mynwerkers) saam te werk en as deel van die rehabilitasie van die grond bosbouprojekte daar te vestig.

TEN SLOTTE

Daar kan seker heelwat kritiek op van die voorstelle gelewer word. Dit is egter die eerste keer dat die ANC-regering erken werkloosheid is ’n probleem en word nie net uit een hoek na herverdeling gekyk nie, maar eerder om onbenutte landboupotensiaal in produksie te bring en sodoende nuwe swart boere te vestig. Dit gaan ’n tyd duur om die voorstelle in werking te stel. Maar dit kan net tot die land se voordeel wees indien dit suksesvol gedoen word. Dít kan heelwat van die histerie rondom die hervorming van kommersiële landbougrond wegneem.