Heffingontsluitpotensiaal
Sojaboonboere kan binne die volgende twee tot drie jaar uitsien na nuwe kultivars en tegnologie wat volhoubare produksie in dié bedryf sal ondersteun.
Suid-Afrikaanse sojaboonboere sal op gelyke voet met boere wêreldwyd kan meeding wanneer ’n nuwe statutêre heffing in werking tree. Die goedkeuring en toepassing van dié heffing op sojabone baan die weg vir nuwe tegnologie vir Suid-Afrikaanse boere. Danksy die teling-en-tegnologieheffing sal die land se sojaboonboere binne twee tot drie jaar toegang hê tot die nuutste tegnologie en kultivars.
Boere is dit eens dat produksie voortdurend moet verhoog om in die Suid-Afrikaanse konteks ekonomies te kan oorleef.
Suid-Afrika moet internasionaal meeding in ’n omgewing waar gewaspryse bepaal word deur die produksievlakke van die groot sojaboonproduserende lande, soos Amerika, Brasilië en Argentinië. In hierdie lande is die nuutste kultivars en tegnologie reeds beskikbaar. Wanneer sojaboonopbrengsverhogings van die afgelope 20 jaar vergelyk word, is Suid-Afrika se gemiddelde opbrengs 40% laer as in dié lande.
MARKAANDEEL
Mnr. Senzeni Zokwana, Minister van Landbou, Bosbou en Visserye, het op 22 Junie 2018 aangekondig die statutêre heffing op sojabone is vir twee jaar goedgekeur. Die heffing is R65/ton in die eerste jaar en R80/ton in die tweede jaar. Die heffingsbedrag sal hersien word ná die aanvanklike termyn van twee jaar.
Die betaling van ’n heffing op sojaboonproduksie is nuut vir Suid-Afrikaanse boere, maar dit is nodig, omdat sowat 80% van sojaboonaanplantings jaarliks met terughousaad geplant word. Weens die skaal waarop saad teruggehou word, word saadmaatskappye nie vergoed vir hul navorsing en ontwikke- ling om nuwe kultivars en tegnologie daar te stel nie. Dit kos saadmaatskappye sowat 12 jaar en reusekapitaalbeleggings om ’n nuwe kultivar op die mark te plaas, en dit maak nie finansieel sin sonder vergoeding nie.
Die heffingstelsel is sodanig gestruktureer dat die saadmaatskappye wat die beste en mees aangeplante kultivars op die mark het, daarvoor vergoed gaan word. Hoe meer boere hul saad gebruik, hoe groter word hul markaandeel en dus hul voordeel uit die heffing. Só word verseker dat maatskappye hul beste produkte en tegnologie na Suid-Afrika bring om mee te ding om die grootste markaandeel.
Transformasieprojekte sal 20% van die heffings ontvang. Die Nasionale Landboubemarkingsraad het duidelike riglyne oor hoe dié geld vir transformasie gebruik moet word, waaronder menslike vermoëns- en boerontwikkeling. Die klem is gewasspesifiek en sal op teling en tegnologie gerig wees.
SACTA
Die Suid-Afrikaanse Kultivar- en Tegnologie-agentskap (Sacta) is gestig om die administrasie van die teling-en-tegnologieheffing te behartig.
Mnr. Gert Heyns, ’n bekende in die saadbedryf en korporatiewe landbousektor, is as uitvoerende hoofbestuurder van Sacta aangestel. Hy sê Sacta is ’n maatskappy sonder winsbejag met die uitsluitlike doel om die heffings met die grootste omsigtigheid en verantwoordelikheid te bestuur.
Koringheffings geld al twee jaar lank, en die fonds het op 30 September 2018 op R38,7 miljoen gestaan. Daarvan word R9,5 miljoen vir transformasie gebruik, en R29,8 miljoen word uitbetaal aan saadverskaffers vir die ontwikkeling van tegnologie. Die verwagting is dat saadverskaffers in tegnologie sal belê om koringkultivars met ’n groter opbrengspotensiaal te ontwikkel. Dit is egter ’n lang proses, en die resultate vir die koringbedryf word eers ná drie jaar verwag.
Die sojaboonbedryf is in ’n beter posisie, en nuwe kultivars met ’n beter opbrengspotensiaal kan binne twee jaar ’n werklikheid in Suid-Afrika wees. Dié tegnologie, onder meer Roundup Ready 2, kan dadelik tot opbrengsverhogings vir boere lei.
VOORDELE
Die Buro vir Voedsel- en Landboubeleid (BFAP) het in ’n verslag gesê die belegging in saadteling en -tegnologie kan tot ’n opbrengsverhoging van 3,5% lei. Dit kan die gemiddelde opbrengs oor tien jaar op 2,5 ton/ha te staan bring. Die teling-en-tegnologieheffing kan dus lei tot ’n bykomende jaarlikse inkomste van R1 miljard vir die sojaboonbedryf. Die voordele is: Toegang tot die nuutste kultivars en tegnologie vir beter opbrengste en internasionale mededinging. Groter mededinging tussen maatskappye, wat lei tot prysen produkvoordele vir boere. ’n Saadbedryf waar werklike transformasie plaasvind deur middel van nuwe toetreders tot die sojaboonsaadmark. Boere moet die kultivars waarvan graan gelewer word, so akkuraat as moontlik by die leweringspunte aanmeld. Meld enige onsekerhede oor ’n spesifieke kultivar aan by die maatskappy aan wie die kultivar behoort. Só word verseker die heffingstelsel vergoed maatskappye regverdig volgens hul markaandeel. Dit sal uiteindelik tot voordeel van die hele bedryf wees.