TAFELDRUIWE
Danksy doelgerigte kultivarvernuwing, die ontginning van belowende nuwe markte en ’n supermoderne pakaanleg van 6 000 m2 het mnr. Anton Viljoen jr. ’n gevestigde boerdery tot ongekende nuwe hoogtes gevoer. By hom is sy seuns, Anton en Philip.
Aggressiewe vernuwing van kultivars, die benutting van geleenthede in belowende nuwe markte, ’n moderne bestuurstyl en ’n tegnologiegedrewe pakaanleg – dít alles het daartoe bygedra dat ’n tafeldruifboerdery in die Hexriviervallei die afgelope paar jaar groot hoogtes kon bereik.
Sedert mnr. Anton Viljoen jr. en sy vrou, Judi, in 2014 beheer oorgeneem het van die destydse AS Viljoen-boerdery se Wes-Kaapse plase en dit Villion Farms gedoop het, het hulle beslis nie op hul louere gerus nie. Dít was duidelik tydens die onlangse bekendstelling van hul supermoderne, tegnologies gevorderde pakaanleg van 6 000 m² – ’n belegging wat sowat R35 miljoen beloop het.
“Toe ons begin boer het, was dit die jaar van Nenegate. Ons het dus goed gevaar en kon Oude Schuur, ’n plaas in die Nuy-vallei, koop. Daar het ons reeds 50 ha tafeldruiwe gevestig en tot nóg 120 ha gaan uitbrei. Ons het sommer in ons eerste jaar al kanse gewaag! In daardie jaar het ons dit ook die eerste keer reggekry om ’n miljoen kartonhouers op ons Hexriviervallei-plase te pak. En nou staan ons al op 1,4 miljoen kartonhouers. Daarna het ons die pakaanleg (op die plaas Werda) gebou, wat vanjaar in gebruik geneem is. Dit is nou ons vierde seisoen, en ons het reeds twee groot dinge in ’n kort tydjie aangepak,” vertel Anton jr., waar ons in die splinternuwe kantoorkompleks teenaan die pakaanleg sit. Die uitsig oor die Hexriviervallei se berge en wingerde is onverbeterlik.
Tydens die bekendstelling het hy vertel dat sy pa, die legendariese tafeldruifprodusent Anton Viljoen sr., hom nie juis veel van wingerd geleer het nie.
“Daardie kennis moes ons by die plaasbestuurders opdoen. Die een ding wat hy my wel geleer het, was om visie te hê en groot te dink. Ek kan nie ophou dink aan groei en groter boer nie – dit gaan nie oor die geld nie – maar dit is lekker om te sien hoe iets vooruitgaan.”
VAN JUNIOR BESTUURDER TOT EIENAAR
Anton was 25 toe hy in 2005, ná hy ’n kwali-
fikasie in bemarking opgedoen het, as junior bestuurder op een van hul plase, Uitkyk, ingeval het. Twee jaar later was hy plaasbestuurder op die eenheid. In 2008 het die onderneming sy eie bemarkingsmaatskappy gestig en skaars vyf jaar ná Anton begin boer het, is hy in die diep kant ingegooi om ’n meer senior rol in die maatskappy te vervul.
“Dit was ’n moeilike tyd, want ek het nie die bestuursondervinding gehad om op daardie vlak te werk nie. Boonop het ek nie, soos my pa, met ’n klein onderneming begin en daarmee gegroei nie. Die aanpassing was groot en ek moes baie vinnig ervaring opdoen, maar toe besluit ek om die hele game te verander,” vertel hy.
Hy het onder meer ’n winsdelingskema geskep waarby plaasbestuurders kon baat vind.
“Skielik het ons na ’n ander soort bestuurder gesoek – iemand wat meer onafhanklik kon werk eerder as net ’n job doen. Die winsdeling het die bestuurders meer betrokke gemaak by alle aspekte van die boerdery – van die produksie tot die bemarking. Hulle moes skielik weet in watter markte hul produkte goed verkoop en uitvind waarom dit goed doen sodat hulle die volgende jaar hul produkte reg kan voorberei vir die markte en uiteindelik die plaas winsgewender maak. Hulle kyk ook saam met die finansiële departement na koste. Hulle boer dus hul eenheid asof dit hul eie is. Dit het ons onderneming heeltemal verander en in sy geheel winsgewender gemaak.”
In 2014 het Anton en sy broer, Gabriël, oorgeneem by Anton sr.
“Ons het die maatskappy opgedeel. Gabriël het die Noord-Kaapse produksie-eenhede gevat en ek het die Wes-Kaapse deel gekry. Ons het twee afsonderlike boerdery-maatskappye gestig, maar die ou AS Viljoen-boerdery het ons bemarkingsmaatskappy geword. Dit bemark albei maatskappye se druiwe. Ek en Gabriël is 50-50-aandeelhouers in die AS Viljoen-boerdery.”
Dié skuif het aan die broers die kans gegee om elkeen sy aptyt vir uitbreiding uit te leef, maar steeds die voordele van skaalekonomie te geniet wanneer dit by bemarking kom.
Die stigting van die bemarkingsmaatskappy was een van hul beste besluite tot dusver. Voorheen het hulle deur tradisionele uitvoerders, soos Capespan, waar Anton sr. lank ’n direkteur was, hul druiwe uitgevoer.
“Ons het ons eerste 30 000 kartonhouers in 2008 self begin uitvoer. Tans voer ons
2,1 miljoen kartonhouers uit – ongeveer 95% van ons oes gaan deur ons eie maatskappy.” Die voordele hiervan is legio. “Jy kan ’n handelsmerk opbou, self met jou mark praat en regstreeks markinligting kry sodat jy aan jou kliënte kan gee presies wat hulle wil hê, jy weet hoe jou gehalte lyk as die produkte in die mark aankom en jy kan planne beraam om dit te verbeter. Omdat dit onder jou eie naam gepak word, is daar ook ’n mate van trots en jou benadering tot gehalte is heeltemal anders.”
Die nadeel is dat die verantwoordelikheid ook by jou stop.
“Jy kan agter niemand wegkruip nie. Dit is net jy, en die probleme kom dus na jou toe. Maar dit is ook ’n voordeel, want jy kan dit vinnig regmaak.”
NUWE KULTIVARS VIR NUWE MARKTE
Deur selfbemarking het die Viljoens gou besef hulle het die verkeerde kultivars in die grond. Die aankopers was nie gaande oor hul produkte nie. Soos Anton sê: “Jy kan nie vir ’n kliënt sê wat hy moet koop nie.”
Anton en Judi het begin reis om meer oor nuwe kultivars uit te vind, en “met
baie moeite” kon hulle lisensies kry om die Amerikaanse SNFL- en IFG-kultivars te plant. Hulle het dadelik begin om teen ’n vinnige pas kultivars op die plaas te vernuwe. Waar die bedryfsaanbeveling gewoonlik is om sowat 5% van jou wingerd per jaar te vervang, het hulle sommige jare tot 15% vervang.
“Ons kon ’n paar jaar spaar deur vinnig te verander. Ons is nie gevang met ’n klomp ou kultivars nie. Nou is ons aanloklik vir oorsese kopers en supermarkte, want ons kan ’n hele reeks van die nuwe kultivars aan hulle bied.”
Crimson Seedless bly steeds ’n belangrike kultivar, veral omdat die Hexriviervallei een van die beste plekke ter wêreld is om hierdie kultivar te produseer. Maar hul aanbod sluit nou ook ander kultivars, soos Melody, Allison, Timco, Sweet Globe, Sweet Sapphire en die Suid-Afrikaanse kultivar Joybells, in. “Ons het sowat 28 kultivars waarmee ons kommersieel boer.”
Hulle het ook twee proefblokke waar hulle elke jaar se nuwe seleksies – “of dit nou twee of twaalf is” – toets.
“Jy moet by sowel die teelprogram as die supermark betrokke wees. Die top-supermarkte se tegniese spanne doen baie moeite om te kyk dat die produsente die regte kultivars plant, want hulle wil ook ’n lang pad saam met sekere produsente stap. Supermarkte maak jaarliks hul verskaffers minder, want dit maak kommunikasie, voedselveiligheid en verskaffing makliker.”
Die nuwe kultivars het ook vir hulle deure oopgemaak in opwindende markte.
“My siening is dat die Suid-Afrikaanse bedryf sowat 65 miljoen kartonhouers druiwe produseer, maar ons het net afsetgebied vir sowat 60 miljoen. Daar is dus nie genoeg markte om ál ons vrugte teen goeie pryse te verkoop nie. Ons plan is om in die nuwe markte vir ons ’n sterk handelsmerk te vestig. Ons kyk veral na Suidoos-Asië (Viëtnam en Maleisië) en China. China is ’n moeilike mark met ’n sterk protokol, wat nie altyd ideaal is vir die druiwe nie, maar dit is die mark met die grootste groeipotensiaal. Vir ’n premieproduk sal jy ’n premieprys daar verdien.”
Tans verskeep hulle 50% van hul druiwe na Europa, 25% na Brittanje en 12% na Asië. Anton sal graag wil sien dat Europa sowat 35% van die oes koop, met die Ooste wat ’n ekstra 15% kry.
“In die verlede was dit nie moontlik nie omdat ons nie die regte kultivars gehad het nie. Dit is ’n taamlike nismark – hulle soek net ekstragroot korrels en sekere kultivars, soos Midnight Beauty, Sweet Joy, Sweet Sapphire en Sweet Globe, wat ons nou het. In ons afseisoen kry hulle baie druiwe vanaf Amerika, en daarom soek hulle die Amerikaanse kultivars, wat die Europeërs nie noodwendig ken nie.”
Die Viljoens het verlede jaar by Asia Fruit Logistica uitgestal om hul handelsmerk onder mense se aandag te bring. Aangesien kommunikasie moeilik is in die Ooste, dra handelsmerke baie gewig.
“Ons kon ’n groot deel van die mark in ’n kort tyd ontmoet en mee gesels. Ons sal aanhou om dit te doen, tot ons op ’n vlak is waar ons ’n goeie klantebasis opgebou het. Dan wil ons saam met ons klante groei, sodat ons met volume ’n rol kan speel in hul ondernemings.”
PAKAANLEG 30% MEER PRODUKTIEF
’n Slaggat wat die tafeldruifbedryf effens onverhoeds betrap het, is die verkorting van die bemarkingstyd. Peru “hap” aan die voorkant van die seisoen en Indië aan die einde, wat bottelnekke in die mark veroorsaak.
“Ons bemarkingstyd het van omtrent 25 weke tot 12 weke oor die afgelope tien jaar gekrimp. Dit is waarom dit vir ons ’n móét geraak het om hierdie pakaanleg te bou. Ons moet die vrugte vinnig en betyds wegkry. Boonop het dit te duur geraak om heeltyd die ou pakhuise op te knap vir beroepsveiligheid- en ander akkreditasies.”
Die nuwe pakaanleg het vir Anton-hulle die kans gegee om ’n produktiewer pakstelsel te installeer. In die pakaanleg van 6 000 m² het hulle ’n voorverkoelingsarea, die paklynarea, versendingsarea, pakmateriaalopbergplek, geriewe vir werkers om hul persoonlike besittings te bêre, ’n wasgoedgerief waar beskermende klere gewas word en ’n gesondheidsorggerief. Verkoeling geskied steeds by Hexkoel, waar Anton ’n aandeelhouer en ondervoorsitter is.
In die nuwe pakaanleg het hulle die tradisionele pakaanleglyne met 150 pakstasies vervang. Elke pakstasie word deur drie mense beman wat as ’n hegte span saamwerk. Die middelpunt van die stasie is die Suid-Afrikaanse Uwe Scales, wat deurlopend die pakkers se prestasie meet, asook hoeveel druiwe uitgeknip word. Die skaal gee ook – deur middel van foto’s – inligting aan die pakkers oor die spesifikasies waarvolgens hulle moet pak, watter pakmateriaal gebruik word en die gewig van elke verpakking.
Sodra die kartonhouer verpak is, en die skaal is tevrede dat dit op gewig is, word dit op ’n waaierband geplaas om op palette gepak te word. Elke houer kry ’n spesiale plakker, met die stasienommer. As iets dus verkeerd gaan, kan naspeurbaarheid in ’n japtrap gedoen word.
Teen die muur is groot skerms aangebring, wat elke pakstasie se prestasie op ’n grafiek aantoon en die pakkers kans gee om hulself teen die res te meet.
“Die metode maak ons ongeveer 30% meer produktief. Ons kan sowat 25 000 kartonhouers per dag pak. Pakstasies raak nou redelik gevestig in die bedryf. Dit is ’n konsep wat van Amerika af kom, waar hulle aanvanklik só in die wingerd gepak het, maar dit later onder pakaanleg-omstandighede gemoderniseer het.”
Volgens hom verhoed die skale dat kartonhouers te lig is. Hul uitskotdruiwe is ook minder, aangesien die afval ook gemeet word en die pakkers nou meer oordeelkundig uitknip. Boonop is die skale uiters gebruikers-
‘Ons kon ’n paar jaar spaar deur vinnig te verander, en ons is nie gevang met ’n klomp ou kultivars nie. Nou is ons aanloklik vir oorsese kopers en supermarkte, want ons kan ’n hele reeks van die nuwe kultivars aan hulle bied.’
vriendelik, met liggies en prentjies wat die inligting oordra.
“Die groot voordeel is dat jy alles meet – die karton se gewig, jou afval en die mense se prestasie. Die skale se sagteware word aan jou lonestelsel gekoppel. Dit is dus maklik om alles bymekaar te trek.”
Tafeldruiwe bly moeilik om te meganiseer. Anton sê die skale is een van die eerste stappe tot meganisasie in die bedryf.
“Ons wil nie mense minder maak nie, maar ons wil hulle produktiewer maak en beter aanwend,” sê Anton, wat in seisoentyd sowat 1 200 mense in diens neem.
“Tussen my en Gabriël gebruik ons al seker 500 van die skale. Ons het met 20 begin, maar gou gesien dit werk en toe besluit om op groot skaal daarin te belê.”
’n Groot pluspunt van die groot pakaanleg is dat oortydwerk beperk word.
“Arbeidskoste gaan altyd bly styg, en ons wil oortydwerk probeer beperk. Talle van ons seisoenswerkers word van Worcester en De Doorns aangery en ons wil hulle dus ook die kans bied om vroeër by die huis te kom om uit te rus, sodat ons die volgende dag varser mense met meer energie by die werk het.”
Vra jy hom oor die pad vorentoe, is hy dadelik reg met ’n antwoord.
“Ons wil ’n soortgelyke pakaanleg in die Nuy-vallei bou as alles goed gaan.”
Sy toekomsvisie en honger vir groei skynbaar onblusbaar.