LANDBOU SE BLOUDRUK VIR GROEI EN ONTWIKKELING
Landbouleiers het ’n sleutelrol gespeel in van die ekonomiese regrukplanne wat pres. Cyril Ramaphosa in sy staatsrede genoem het. DR. JOHN PURCHASE sit dié maande lange proses uiteen.
IN sy staatsrede het pres. Cyril Ramaphosa herhaaldelik verwys na dialoog en samewerking oor die afgelope sowat ses maande tussen die Regering, die sake- en arbeidsektor, en gemeenskappe op velerlei vlakke.
Hierdie groeperings is ook die sogenoemde maatskaplike vennote binne die Nasionale Ekonomiese, Ontwikkelings- en Arbeidsraad (Nedlac), wat onder die Nedlac-wet (Wet 35 van 1994) funksioneer. Op die presidensiële werkberaad verlede Oktober is daar reeds op sekere uitkomste tussen die partye ooreengekom.
Ramaphosa het in sy staatsrede spesifiek verwys na die openbare-private-groei-inisiatief (PPGI), onder die gesamentlike leiding van dr. Nkosazana Dlamini-Zuma, Minister in die Presidensie vir Beplanning, Monitering en Evaluering, dr. Johan van Zyl van Toyota International, en mnr. Roelf Meyer van In Transformation Initiative (ITI), om sektorplanne te ontwikkel om ekonomiese groei te bewerkstellig.
SLEUTELPROBLEME
Ramaphosa het gesê Suid-Afrika word deur verskeie kwessies in die gesig gestaar, en het vyf uitgesonder wat die dringendste deur samewerking oorkom moet word:
1. Inklusiewe ekonomiese groei moet versnel om meer werkgeleenthede te skep;
2. Die onderwysstelsel moet verbeter om vaardighede te ontwikkel wat die ekonomie nou en in die toekoms gaan benodig;
3. Die lewensomstandighede van alle Suid-Afrikaners, veral armes, moet verbeter;
4. Die stryd teen korrupsie en staatskaping moet versterk word;
5. Staatskapasiteit moet versterk word om aan die Suid-Afrikaners se behoeftes te voldoen.
Buiten vir die aantal uitkomste waarop op die werkberaad ooreengekom is, ook landbou-spesifieke uitkomste, is die afgelope paar maande op die PPGI gekonsentreer. Ná voorleggings deur die motorbedryf en die breër landbouwaardeketting verlede Augustus aan Dlamini-Zuma, is feitlik dieselfde voorleggings ’n week later aan Ramaphosa gemaak.
Hy was beïndruk met die benadering en potensiaal van die sektore om inklusiewe ekonomiese groei te bewerkstellig, en het die uitdaging aan die sektore gerig om met ’n vyfjaarplan vorendag te kom – ’n uitdaging wat ons onmiddellik aanvaar het.
’n Bestuurskomitee bestaande uit myself (Agbiz) en mnre. Omri van Zyl (Agri SA) en Jannie de Villiers (Graan SA) het aan die werk gespring, en tien hoofwaardekettings binne die groter landbouwaardeketting geïdentifiseer. Ons het bepaalde inligting van al die belanghebbendes versoek, en het uitstekende terugvoering ontvang. Sodoende kon die subsektorwaardekettings in een oorkoepelende plan vervat word, wat ’n uitdaging was in die lig van die diversiteit en knelpunte in die groter waardeketting.
Daar is eers gekonsentreer op die geskiedenis van die sektor, die bydrae tot die land se ekonomie, werkskepping en uitvoer/handelsbalans, en sektorneigings en sleutelsuksesfaktore. ’n Sektorvisie is ontwikkel met die volgende sleutelfokusgebiede: ■ Uitbreiding van markte, plaaslik asook internasionaal;
■ Opleiding en die ontwikkeling van vaardighede;
■ Haalbare finansieringsopsies vir veral nuwe boere (kommersiële en ontwikkelende boere);
■ Aanpassing by klimaatsverandering en rampbestuur;
■ Plaag- en siektebestuur, met inagneming van voedselveiligheidsoorwegings. Teikens ten opsigte van belegging, werkskepping, handelsbalans, voedselsekerheidsindeks, transformasieheffings en boerderyskuld is vir die volgende vyf jaar vir die landbou gestel.
OPLOSSINGS
Van kritieke belang is die beleidstremmers wat geïdentifiseer is, naamlik:
■ Gebrek aan relevante en haalbare handelsbeleid om nuwe verbruikersbehoeftes internasionaal en plaaslik te bevredig;
■ Krimpende belegging en kapasiteit wat navorsing en ontwikkeling betref;
■ Gebrek aan gekoördineerde en toegespitste belegging in infrastruktuur;
■ Ongekoördineerde regeringsprogramme en steunstelsels;
■ Gebrek aan toegespitste aansporings om produktiwiteit en transformasie te verbeter;
■ Gebrek aan kapasiteit en vaardighede in veral die openbare sektor;
■ Onwettige invoer, internasionale subsidies, misdaad, en veiligheid en sekuriteit. Verskeie beleidsveranderings is daarom voorgestel, wat insluit:
■ Privaat-openbare vennootskappe om voorsieningskettings by te staan;
■ Opneem van en ondersteuning met nuwe tegnologie en navorsing en ontwikkeling;
■ Finansieringsinisiatiewe vir nuwe toetreders;
■ Handhawing en uitbreiding van privaateiendomsreg;
■ Omkeerstrategie en inwerkingstelling van ’n infrastruktuurplan. Van kritieke belang is die ontwikkelingsfokus van die plan. Gesprekke is reeds tussen alle belanghebbendes begin om ’n privaat-openbare sektorgedrewe landbou-ontwikkelingsagentskap te skep wat broodnodige landbou-ontwikkeling kan steun, veral in streke waar landbousteun die afgelope jare erg verwaarloos is.
Die plan sluit af met ’n verbintenis om die doelwitte ten beste toe te pas, en om ’n vennootskap met die Regering aan te gaan om ’n inklusiewe monitering- en evaluasiestruktuur te skep.
BREËR EKONOMIE
Intussen het verskeie ander ekonomiese sektore verneem van die vordering wat gemaak is, en die bereidwilligheid van die Regering om saam te werk om gemeenskaplike groei en ontwikkelingsdoelwitte vir Suid-Afrika te bereik.
Op 27 Januarie, toe ons weer met die President vergader het, het 19 sektore hulle reeds verbind tot die proses om groei en ontwikkeling na te streef. In beginsel is reeds ooreengekom dat ’n formele struktuur geskep gaan word om die toepassing gesamentlik met die Presidensie te monitor en te evalueer.
Baie van die voorstelle wat in die voorbereidingsfase ontwikkel is, het in die staatsrede ter sprake gekom, spesifiek oor die landbou.
Harde werk, en veral goeie samewerking, gaan broodnodig wees om doeltreffende toepassing te bewerkstellig.
Daar is ten minste reeds ’n aansienlike verbetering in die skakeling tussen die Regering en sakesektor, en spesifiek die landbouwaardeketting. Dit skep beslis vertroue om die toekoms meer optimisties en hoopvol aan te pak.