Gerrit van Zyl: Trek jou kudde só deur droogte
Die waarde van hoëdrukbeweiding het tydens die huidige knellende droogte duidelik na vore gekom, maar selfs die gehardste boerdery spring die onvermydelike nie vry nie. Verminder só jou kudde sinvol.
Reën is ’n boer se lewensaar, en wanneer dit val, is die gemoedere sommer ontspanne en lig. Maar as dit wegbly, word jy gekonfronteer met ’n klomp emosies en, belangriker nog, keuses. Vir die saaiboer is die spertye baie meer problematies as vir ’n veeboer. Om dié rede is veeboere waarskynlik swakker beplanners as saaiboere. Ons dink mos altyd ons het nog baie tyd om die aanpassings te maak . . . tot dit op ’n dag te laat is.
Vir die kleinste impak op veegetalle moet die aanpassings altyd so gou moontlik gemaak word.
Groot dele van die somerreëngebiede het tot nou toe nie baie reën gehad nie. Daarom is dit tyd om jou droogteplan te aktiveer. Dit is nou as jy een het.
Ek voel sterk daaroor om ’n droogteplan op skrif te stel en dit dan met dissipline uit te voer. Plak dit teen jou yskas vas en vra jou vrou om jou daaraan te herinner.
Hoe lyk jou droogteplan? Wat word eerste verkoop en hoe voer jy dit deur?
WAARDE VAN HOËDRUKBEWEIDING
Vóór die voorstelle vir veevermindering moet ek eers ’n lansie breek vir die herlewing-weidingsbenaderings wat ons ’n paar jaar gelede begin instel het (“Herlewing is die enigste uitweg”, LBW, 31 Maart 2018).
Al die kampe is verklein en die troppe beeste vergroot om minder selektief te bewei. Hierdie klein aanpassing het ’n uiters gunstige impak gehad op die gehalte van en die hoeveelheid weiding wat tans nog beskikbaar is. Op my plaas is ons teen sowat 170% van die ou drakragnorme bewei, maar ons het nog heelwat reserwes. Dit is wel droog, maar met die nodige lekaanvulling kry ons nog die beeste se mae vol.
Voorheen het ek die manier gehad om in droogtetye die hekke oop te maak sodat die beeste self kan gaan kos soek. Teen die agtergrond van die kennis wat nou oor hoëdrukbeweiding en sy voordele beskikbaar is, is dit ’n beter benadering om eerder die kampies kleiner te maak en die vee vinniger
te verskuif. Die resultaat is ’n beter liggaamskondisietelling (LKT) en die moontlikheid vir ’n hoër herbesetting om volgende jaar ná die reën weer kalwers aan te kry.
Op dié manier benut jy ook meer van die beskikbare materiaal, terwyl die res kan “rus” vir later.
Tog is daar géén weidingstelsel wat die ergste droogte sonder aanpassings aan veegetalle sal kan deurstaan nie. As jy egter ’n goeie stelsel gereed het – saam met ’n weldeurdagte droogteplan, tesame met ’n klomp geloof en uithouvermoë – is jy so goed moontlik teen die natuur gepantser.
PAS AAN VIR KLIMAATSVERANDERING
Die seisoene skuif beslis aan, en as jy op natuurlike weiding boer, sal jou beplanning ten opsigte van kalftyd daarvolgens aangepas moet word. Dit is ’n werklikheid wat nie langer geïgnoreer kan word nie.
Teen die agtergrond van klimaatsverandering is dit noodsaaklik om die inventarislys ten opsigte van vee só aan te pas dat minstens 30% van die veegetalle diere is wat jy “maklik” van die veld kan afhaal, hetsy deur hulle te slag, te voer of te bemark.
Hierdie groep diere kan bestaan uit osse, en/of slagdiere of verse wat nie deel is van die kernvervanging vir die aanteelkudde nie. Dit is die eerste groepe diere wat verkoop moet word indien nodig.
As jy 30% diere vroeg verminder, sal dit ’n reuse-impak hê op die volume asook die tydperk wanneer jy genoeg weiding beskikbaar sal hê vir die oorblywende diere.
Die volgende groep diere waarvan jy die getalle kan verminder, is dié diere (vervangingsverse uitgesluit) wat om die een of ander rede nie ’n kalf soog nie. As jou weidingsprobleem erg is, moenie verskonings soek nie; as jou probleem minder ernstig is, kan jy dalk dié koeie verskoon wie se kalwers dood is aan iets waaraan hulle nie ’n aandeel gehad het nie, byvoorbeeld longontsteking of diarree. Oorweeg dit om daarna van jou oudste diere ontslae te raak of van dié wat eerste uitsak.
Dit is ook ’n siftingsproses vir die regte teelmateriaal. Die teelmateriaal waarna ons streef – diere wat op die veld kan produseer en reproduseer – moet oorbly.
Pasop om die vetste diere te laat slag. Hulle verdien gewoonlik ’n beter prys, maar hulle verteenwoordig gewoonlik ook die beter teelmateriaal. Dit is natuurlik mits hulle dieselfde reproduksie as die ander handhaaf.
MOENIE WERK OP VOORSPELLINGS NIE
Die volgende stap is om minder vervangingsdiere te hou. Verkoop die skraler diere indien moontlik, want dié wat nog in goeie kondisie is, is die beter aangepaste diere.
Teen dié tyd behoort jy by 40-50% van die oorspronklike getal diere te wees. As daar dan nog nie uitkoms is nie, moet jy mettertyd besluit watter diere jou die vinnigste ná die droogte weer in produksie gaan bring, en hulle hou. Verkoop die diere wat nie hierby inpas nie.
Bestuur die situasie soos wat dit op daardie dag is. Moenie op voorspellings werk of, erger, wat jy dink gaan gebeur nie.
Begin so gou moontlik met dié verminderings. Die beeste is gewoonlik nog in ’n taamlik goeie kondisie, en daar is altyd boere wat wel reën gekry het wat aanteeldiere soek. Ter wille van die groter prentjie kan jy dit selfs oorweeg om sowat 10% minder as jou vraprys te aanvaar.
Sterkte met die keuses. Dit is moeilike besluite vir iemand wat lief is vir sy diere.