Willemse: As grootte wel tel

Lande se landboubedrywe kan nie goedsmoeds met mekaar vergelyk word is, maar daar is tog lesse te leer vir Suid-Afrika uit neigings in die Amerikaanse landboustruktuur.

Die verwagte verslag van die advieskomitee oor grondhervorming later vandeesmaand sal hopelik meer lig werp op die Regering se benadering tot grondhervorming. Afgesien van die bewese mislukking van vorige onteieningsprosesse in Suid-Afrika, bestaan vrese dat daar nie genoeg aandag gegee word aan die breë beleidsraamwerk en werklikhede waarbinne suksesvolle boerderye bedryf word nie.

Die huidige Regeringsbeleid is daarop gemik om ’n vryhandel- en vryemarkbenadering te volg, met redelik min grensbeskerming wat die invoer van landbouprodukte betref. Dit is bekend dat Suid Afrika van die lande met die laagste invoertariewe en min staatsondersteuning aan sy landboubedryf is.

Amerika het ook ’n redelike vryemarkbenadering, maar daar is heelwat ondersteunende stelsels, soos omvattende opbrengsversekering wat deels deur die staat gesubsidieer word en risiko’s verlaag. Nogtans stem Amerikaanse produksietegnieke en tegnologie baie ooreen met dié in Suid-Afrika.

Die werklikheid vir die meeste van die bedrywe en boerderye in Suid-Afrika is dat daar direk in die buiteland meegeding word om uitvoer, terwyl daar op die binnelandse mark meestal meegeding moet word met ingevoerde produkte. Baie van dié produkte voldoen aan die definisie van storting en is teen baie lae tariewe, of selfs tariefvry, ingevoer.

Dit beteken ’n boer in Suid Afrika is bloot- aan internasionale mededinging, en dat ’n manier gevind sal moet word om op dié vlak mededingend te bly. Omdat Amerika oor baie meer landboudata as Suid-Afrika beskik, is daar heelwat te leer by die Amerikaners oor wat vorentoe op landbougebied te wagte is.

’n Verdere aspek van die grondhervormingsdebat is die idee dat ’n miljoen werkgeleenthede in die landbou geskep gaan word deur ’n groot aantal kleinboere te vestig, en dat nuwe welvaart só geskep gaan word en produksie beduidend gaan toeneem.

Die Amerikaanse situasie gee egter ander feite weer, wat ook in die Suid-Afrikaanse kommersiële landboubedryf waargeneem word. Daarom moet gemaan word teen ooroptimisme, en om nie in die proses van grondeuforie vir ’n klomp mense ’n sukkelbestaan te skep nie. Die feite dui immers daarop dat kleinboerderye moeilik in ’n globale kommoditeitsmark kan saampraat.

WAT IS DIE VSA NEIGINGS?

Ontledings van Amerikaanse landboudata toon produksie het in die afgelope paar dekades na groter plase verskuif. Dit geld graan, vee asook spesialisprodukte.

Nuwe tegnologie was een van die basiese aanspoorders van dié neiging, want danksy nuwe tegnologie kon dieselfde aantal mense baie meer lande bewerk en diere hanteer. Dit het die uitset per inseteenheid verhoog, hoewel dit kapitaalintensief is. Die gevolg hiervan is dat die koste per produksie-eenheid daal, die voordele van ’n skaalekonomie ’n werklikheid word en dit die betrokke boerdery mededingend hou.

gee ’n opsomming van die bydrae wat die verskillende grootte plase tot hul bruto landbouproduksiewaarde lewer. Hou in gedagte dat sowat R14 gelykstaande is aan $1, en dat ’n groot deel van Amerika uit hoëgehaltegrond met goeie reënval bestaan, wat dit geskik maak vir kleiner plase. Dit is anders as die prentjie in Suid-Afrika.

In Amerika dra sowat 70,2% van die plase slegs 3,2% by tot die bruto omset. Baie van hulle is kleiner plase met deeltydse boere wat ’n ander inkomste verdien, en in sommige gevalle produseer hulle spesialisprodukte op klein skaal vir ’n nismark.

Die mediumgrootte plase met ’n omset van $50 000-$350 000 maak sowat 20,3% van die plase uit, en hul bydrae is gelykstaande aan 21,3% van die bruto kontantinkomste uit landbouproduksie.

Die groter plase met ’n omset van $1 miljoen-$5 miljoen en hoër se bydrae is aansienlik, as in ag geneem word dat hulle net 3,2% van die plase verteenwoordig, en dat hul bydrae tot die bruto inkomste 51,1% van die totale omset beloop.

Feitlik dieselfde situasie bestaan in Suid-Afrika, hoewel nog net ouer statistieke beskikbaar is. Daar word tans gewag op die verwerking van die 2018-landbousensus.

PRODUKSIE VERSKUIF

In die Amerikaanse graanbedryf is 57% van die oppervlakte onder gewasse in 1987 deur mediumgrootte boerderye bedryf (100-999 acre, sowat 40,5-405 ha), en slegs 15% van die oppervlakte is bedryf deur plase groter as 2 000 acre (810 ha). In die daaropvolgende 25 jaar het akkerbou verskuif na groot plaaseenhede wat 36% van die oppervlakte bewerk – dit verteenwoordig amper ’n verdubbeling, terwyl die klein en mediumgrootte plase se aandeel aansienlik verminder het.

TABEL 2 toon die verskuiwing in die veebedryf na groter produksie-eenhede met laer koste per eenheid (skaalekonomie). Die syfers verteenwoordig min of meer die gemiddelde produksiegrootte.

Die tabel wys hoe die produksie-eenhede sedert 1987 vergroot het. Dit lyk of daar van 2007 tot 2012 ’n afplatting in die grootte van die boerderye was, waarskynlik omdat daar in die daaropvolgende jare nuwe teggestel

nologie na vore gekom het, wat tot verdere uitbreiding gelei het. Die groei is egter indrukwekkend, en wys hoe groot die boerderye is waarteen Suid-Afrika moet meeding.

Dieselfde neigings is plaaslik te bespeur, as ’n mens aan die groot varkplase in Suid-Afrika dink, asook die skaal waarop lêhenne en braaihoenders geproduseer word. Wat melkkoeie betref, voer die groter produsente die botoon in Amerika. In die Suid-Afrikaanse melkbedryf is daar soortgelyke druk, waar kleiner melkkuddes uitfaseer word en daar ’n toenemende verskuiwing is na melkkoei-eenhede van sowat 1 000 diere.

Saaiboerderye met groter oppervlaktes word opvallend meer en die mediumboerdery-oppervlaktes word al hoe minder, terwyl die klein plase redelik stabiel bly. Daar is dus ’n sterk neiging na horisontale uitbreiding in saaiboerdery, want die boer kan soveel meer hektaar per dag met groter werktuie en beter toerusting bewerk. Dit lei gewoonlik ook tot ’n daling in die produksiekoste per eenheid.

WAAR LAAT DIT SUID-AFRIKA?

Lande se landboubedrywe kan nie summier direk vergelyk word nie, maar ontledings van die Amerikaanse landboustruktuur toon duidelik hoe groot landboukommoditeite, soos graan en diereproduksie, sterk na groter produksie-eenhede neig. Op die kommoditeitsmark, plaaslik en internasionaal, gaan mededinging hoofsaaklik oor prys, en die produsent wat die goedkoopste kan produseer, is die een wat in die bedryf bly en hy is dus ook onder druk om te bly groei.

Dit hou belangrike langtermyn-implikasies vir boerderye in. As die boer ’n tipe kommoditeitsproduk het, word volgens prys meegeding en is die laagste eenheidskoste deurslaggewend. In ’n nismark is unieke produkeienskappe wat gewaarborg kan word, weer belangrik om mededingend te wees. By spesialisprodukte is spesialiskennis gewoonlik nodig om suksesvol te wees.

Solank die Suid-Afrikaanse landboubedryf op die internasionale mark meeding, is dit dus belangrik dat die boer na ’n laer eenheidskoste as sy eweknie in Noord- en Suid-Amerika streef, maar vir die kleinboer gaan dit moeilik wees om suksesvol in so ’n markomgewing mee te ding.

As die Regering beoog om in die grondhervormingsproses groot getalle nuwe boere te vestig, sal ernstig herbesin moet word oor die ondersteunende landboubeleid. Die vryemarkbenadering is ongenaakbaar. Hiermee word nie groter staatsinmenging bepleit nie, net ’n meer gelyke speelveld op die internasionale mark.