Veiligheid: Almalmoetweetwatomtedoen
In ’n nuwe rubriekreeks oor landelike veiligheid word die wetlike verdediging en ’n logiese aksieplan bespreek.
Plaasaanvalle en -moorde in SuidAfrika is ’n unieke tipe misdaad. Die landelike bevolking – wit én swart – gaan gebuk onder ’n dikwels miskende stryd om oorlewing. Uit verskeie oorde is daar nou opleiding en planne beskikbaar. In hierdie rubriek gaan ek onder meer na van hierdie planne kyk en spesialis-inligting van kenners meedeel.
Veral beplanning en kommunikasie is groot besprekingspunte. Vandag kan jy nie meer op ’n plaas of op die platteland en selfs in die stad woon sonder om vir veiligheid te beplan en jou kommunikasiekanale te beveilig nie.
In die Britse weermag praat hulle van “actions on”, en in die plaaslike weermag is dit “immediate action drills”. In dié rubriek word daarna verwys as “storiebeplanning”.
Volgens kenners moet elke gesin ’n paar storiebeplannings hê. Wat word gedoen in die geval van ’n aanval of ander bedreiging? Die beplanning sluit elke
gesinslid in – ook kinders. In die ou dae het die vroue die voorlaaiers gelaai, en waar ek vandag sportskiet beoefen, is hulle van die voorste skuts. ’n Mens wil nie kinders onnodig traumatiseer nie, maar hulle moet weet wat om te doen en waar om te wees in ’n krisis.
STEL BEPLANNING SÓ OP
Die eerste metode is om te gaan kyk na die maniere wat deur die aanvallers gebruik word. Verbeel jouself dat daar verskillende sirkels om elke individu is. As die persoon in die huis is, is die sirkel om die huis. Andersins kan dit die motor of die kerk wees.
Die verste sirkel is wit. Mense beweeg in en uit hierdie sirkel. Jy moet aandag gee en dadelik iemand of iets wat gevaar inhou, kan identifiseer.
In die geval van plase kan vreemdelinge op groot afstande geïdentifiseer word aan vreemde voertuie. Mense wat die werkers pla of in die omgewing aangemeld word, is ook verdag.
In die verste sirkel kan tegnologie, soos geslotekringkameras, alarms, geëlektrifiseerde drade en honde ’n rol speel. Mense in dié sirkel sal begin om hul ware kleure te wys deur byvoorbeeld aanhoudend na hul voorgenome teiken te kyk, verkennende gedrag te openbaar (soos om navrae te doen) of met die honde te wil vriende maak.
As jy aanvoel of sien iets is verkeerd in dié sirkel, moet jy dadelik beplan hoe die situasie ontlont kan word. Alles moet in ooreenstemming met die wet gebeur. Dus is vermyding en kommunikasie met die veiligheidstrukture die aangewese stap.
Die volgende sirkel nader aan jou is geel, en dinge raak gevaarliker. Eskalasie het plaasgevind en vermyding sal waarskynlik nie meer kan werk nie. Hier moet ’n tweede vorm van optrede beplan word.
Die mense het nou jul direkte lewensruimte betree en die sirkel is nou baie kleiner. Ons praat van jou direkte omgewing – in en om die bakkie, die huis of die skuur.
Die ware bedoelings van die mense is dalk nog nie 100% duidelik nie; hulle klim dalk nog uit hul voertuig. Maak nietemin gereed vir optrede. Kommunikasie
raak belangrik, veral met jou naastes en dan met ondersteuningsgroepe. (As dinge na die volgende sirkel eskaleer, gaan jy dalk te besig wees.)
In die rooi sirkel moet jy jouself en jou naastes verdedig. Die grootte van die sirkel is baie dieselfde as die vorige een, maar die bedoelings van alle betrokkenes is duidelik, en dinge gebeur baie vinnig.
As jy besluit het dat hier gevaar is, moet jy optree voor dit te laat is. ’n Oordeelsbesluit is nodig. Ingevolge Suid-Afrikaanse wetgewing moet jy oortuig wees dat ’n misdaad gepleeg is of gepleeg gaan word, en dat ’n lewe op die spel is. (Wetgewing word in die volgende rubriek bespreek.)
Hier moet jy nie twyfel nie en optree volgens wat jy al verskeie kere geoefen het. Geen vermyding kan meer die situasie keer nie.
Laastens kry jy die swart sirkel. Hier word jy, jou geliefde of jou kinders oorval en is daar geen ruimte tussen jou en die aanvaller(s) nie. Jou optrede hang van verskillende dinge af. Wil jy hoegenaamd weerstand bied? Wil jy doen wat gesê word en hoop op die beste? Verskeie studies toon dat laasgenoemde dalk die beste opsie is. Dit kan help om simpatie by die aanvaller te wek, maar, bygesê, boere en hul geliefdes is al in sulke omstandighede gemartel.
In die laaste sirkel het jy geen kans om die aanvallers te bespied en planne in werking te stel nie. Niemand wil in so ’n situasie wees nie. As jy egter betyds planne beraam en vroegtydig aan die ander sirkels aandag gegee, is dit moontlik om die swart sirkel te vermy.
Dr. Jan Venter is senior dosent in politieke studies aan die skool vir owerheidstudies aan die Noordwes-Universiteit.