Siektebeheer sal SA uitvoerstatus bepaal
Die rooivleisbedryf en die regering se vermoë om bek-en-klouseer in bedwang te bring, gaan ’n wesenlike invloed op die toekoms en volhoubaarheid van Suid-Afrika se uitvoerstatus hê.
Betrokkenes in die rooivleisbedryf verwys graag na die noodsaaklikheid van uitvoermarkte vir die gesonde groei en volhoubaarheid, maar die uitvoermarkte moet die produk kan vertrou wat aangebied word. Naspeurbaarheid moet daadwerklik aandag geniet.
“Almal in die waardeketting het ’n verantwoordelikheid om die verspreiding van siektes te keer. Dit sluit die departement van veeartsenydienste, boere, spekulante, veilingshuise, voerkrale en abattoirs in,” sê me. Estelle van Reenen, uitvoerende hoof van die Sparta-groep op Marquard.
Uitvoermarkte se toekoms is in die weegskaal oor die nuutste uitbreking van bek-enklouseer. As Suid-Afrika nie die verspreiding kan beheer nie, sal dit katastrofiese gevolge vir die rooivleisbedryf hê. Nadat die uitvoermarke in Januarie vanjaar vanweë bek-enklouseer tydelik gesluit is, was dit duidelik die binnelandse vraag na vleis is nie groot genoeg om die aanbod alleen te verbruik nie.
Suid-Afrika moet ’n groter inkomste uit sy vleisverkope realiseer om die produsenteprys gunstig te beïnvloed. Aangesien die land ’n netto uitvoerder van vleis is, speel uitvoermarkte ’n baie groot rol in die speenkalfprys. Die mielieprys is die naasgrootste faktor wat ’n invloed op die prys van speenkalwers het. Die mielieprys word grootliks deur die weer, wisselkoers en die Chicago-graanbeurs bepaal en die produsent kan nie dié prys beïnvloed nie. “Ons kan wel ’n groot uitwerking op uitvoer hê. Trouens, die hele rooivleisbedryf het ’n invloed op die uitvoermark. Dit begin by kuddegesondheid en gaan regdeur na die abattoir en vleisverwerkingsaanleg. Ons het elkeen ons rol om te speel om te verseker dat ons as land wel kan uitvoer,” verduidelik Van Reenen.
Die huidige droogte gaan in die volgende twee jaar ’n beduidende invloed op die beskikbaarheid van speenkalwers uitoefen. Daar is reeds baie slagkoeie op veilings beskikbaar en dit kan ook in die beskikbaarheid van produksievleis op die plaaslike mark waargeneem word. Selfs al is daar minder speenkalwers beskikbaar, sal die plaaslike vraag na vleis waarskynlik nie die totale produksie kan verwerk nie.
Van Reenen sê in die lig van die huidige
voer- en vleispryse is dit onwaarskynlik dat die speenkalfpryse in 2020 dieselfde vlakke as in 2017 en 2018 sal bereik.
Gunstige weer kan beter voermarges teweegbring wat tot hoër karkasgewigte sal lei; dus meer kilogramme vleis in die mark, met minder beeste wat geslag word. Die plaaslike mark bied tans weerstand teen hoër vleispryse en die uitvoermarkte is hoofsaaklik vir duurder snitte.
ASPEKTE IN ROOIVLEISBEDRYF SE GUNS
Daar is baie aspekte wat in die Suid-Afrikaanse rooivleisbedryf se guns tel, onder meer omdat die bedryf internasionaal mededingend is, sê mnr. Gerhard Schutte, hoofbestuurder van die Rooivleisprodusente-organisasie (RPO).
Nóg ’n voordeel is dat produsentepryse 30% laer as die norm wêreldwyd is. Verder het die land ’n moderne voerkraalbedryf wat die grondslag vir uitvoer vorm. Dit het die potensiaal om die hele bedryf na ’n nuwe vlak te neem. Die binnelandse mark verbruik egter steeds 95% van die produksie. Daar word voorsien dat dit op medium- tot lang termyn
baie goed met die rooivleisbedryf sal gaan, wat ook geleenthede in Afrika moet benut.
Die winsmarges in die hele rooivleiswaardeketting is tans onder druk. Bek-en-klouseer staan uit as een van die grootste probleme wat die bedryf in ’n lang tyd moes verwerk. Dit kan tot twee jaar duur om Suid-Afrika se status as vry van bek-en-klouseer te herwin nadat dié gevreesde siekte wéér in die noorde uitgebreek het.
Dit moet baie dringender aangepak word en die staat en bedryf moet hul verantwoordelikhede nakom. “Die bedryf sal homself baie méér sélf moet beheer en meer geld moet insamel om sy toekoms in eie hande te neem,” sê Schutte. “Vandag se verbruiker dring aan op volle openbaarmaking en daarom is volhoubare, verantwoordelike produksiepraktyke uiters belangrik.”
’n Ander kritieke aspek is die daarstelling van kompartemente en ’n behoorlike naspeurbaarheidstelsel in die bedryf. Gidsprojekte sal in 2020 met die beesbedryf as vertrekpunt van die grond af moet kom. Die voerkrale behoort die grondslag van só ’n naspeurbaarheidstelsel te vorm.
In die afwesigheid van ’n status as vry van bek-en-klouseer moet die rooivleisbedryf op bilaterale ooreenkomste staatmaak om handel te dryf en China behoort Suid-Afrika se grootste uitvoermark te wees.
Schutte sê die huidige beleidsonsekerheid in die landbousektor skaad vertroue in die bedryf en hopelik sal 2020 meer duidelikheid oor verskeie vraagstukke gee, soos die onteiening van grond sonder vergoeding.
Die huidige droogte plaas produsente onder groot finansiële druk wat tot kontantvloeiprobleme lei. “’n Beroep word op finansiële instellings en landboubesighede gedoen om produsente tegemoet te kom en in dié moeilike tye te ondersteun.”
Ekonomiese groei en reënval kan die snellers wees wat die bedryf in die vinnige baan van herstel kan plaas.
GELEENTHEID VIR NAMIBIË
Die rooivleisbedryf is ’n dinamiese bedryf wat gedurig teen ’n vinnige spoed verander en ongelooflike geleenthede skep vir dié wat vinnig en vernuwend daarby kan aanpas, sê mnr. Thinus Pretorius, voorsitter van die Lewendehaweprodusente-organisasie van Namibië (LPO).
Naspeurbaarheid en biosekerheid speel gaandeweg ’n groter rol wêreldwyd en dit sal nie sommer verander nie. Ook raak die manier waarop die boer met sy hulpbronne werk en dit aanwend, belangrik vir akkreditasie en toegang tot premiemarkte.
Hierdie toedrag van sake skep ’n ongelooflike geleentheid vir Namibië om internasionaal mee te ding; nie noodwendig kwantitatief nie, maar eerder kwalitatief. “Ons word reeds internasionaal erken, het ’n gevestigde handelsmerk en geniet toegang tot premiemarkte danksy ons biosekerheid en naspeurbaarheid. Ons kan ons status verder verbeter deur ook akkreditasie te verkry op ander sertifiserings wat beste praktyke verseker en reguleer.
“Daar is egter groot probleme om hierdie status te behou en volhoubaar en ekonomies op die voorpunt van markvereistes te bly.”
Namibië is ’n droë land met wisselvallige reënval en beperkte hulpbronne. Die land beleef tans ’n erge droogte wat weidingsbestuur en konstante lewering benadeel.
Klimatoloë voorspel dit gaan ’n groter wordende probleem bly. Boere sal dus moet aanpas en bestuur.
Bosindringing, weidingsbestuur en toegang tot billike finansiering bly van die boere se grootste hindernisse.
Die rooivleisbedryf moet ook verseker die ketting tussen die plaas en die verbruiker se bord is so kort moontlik. Die bemarkingsmeganisme moet vaartbelyn en doeltreffend wees om markseine vinnig en korrek by die boere te kry. Vanweë Namibië se relatief klein vermoë, is dit ’n knelpunt. In ’n kwantitatiewe mark het dié land nie die voordeel van skaal nie, maar nismarkte skep wel ’n groot geleentheid.
Een van die grootste kwessies is egter om die sinergie tussen die verskillende belanghebbendes te behou. Alle belanghebbendes het nie dieselfde uitkyk en benadering tot sake en verantwoordelikheid nie. Om die behoefte en benadering van die bestaansboer, politikus en kommersiële sektore te versoen, is ’n struikelblok, sê Pretorius.
Toerisme groei vinnig in Namibië. Duisende internasionale gaste besoek dié land elke jaar en bewonder die natuurskoon en wild. Dit lei tot ’n groter vraag na en geleenthede ontstaan vir geriewe om dié sektor te akkommodeer.
“Saam met die internasionale sentiment téén die volhoubare benutting van wild skep dit egter ’n groot probleem vir die rooivleisbedryf. Onbeheerde aanteel van wild veroorsaak weidingsdruk in natuurlewegebiede wat veroorsaak dat mens-dier-konflik ontstaan. In Namibië is die handhawing van siektevrye status uiters belangrik en die verlies daarvan sal die landbou op sy knieë dwing.”
Die handhawing van ’n markgedrewe rooivleisbedryf in ’n opkomende ekonomie is ’n groot probleem.
Die bedryf moet aanvaar hy sal baie hard moet werk om die sinergië tussen die belanghebbendes te behou.
Wat sterk en swak punte betref, moet rooivleisprodusente versigtig wees dat die sterk punte nie die grootste bedreiging word nie, naamlik dat die natuurlewe die siektevrye status bedreig.
Daarenteen kan die swak punte – die wisselvallige reën, ekstensiewe boerderye en swak skaalekonomie – die sterk punte word met produksie teen ’n lae koolstofspoor tesame met goeie biosekerheid in ’n premiemark.