Boustene van funksionele graanmark

Hoe meer kennis jy oor graanverhandeling het, hoe beter. Die mark bestaan uit ’n paar kernfaktore – en as jy een daarvan, soos waarborge, verkeerd verstaan, kan dit jou duur te staan kom.

Enige boer sal vir jou sê dit help nie om ’n prys te kry, maar nie die geld te kry nie. Wat is dan die belangrikste faktore wat sal bepaal of ’n mark goed werk of nie? Die eerste faktor sal wees of genoeg deelnemers die mark gebruik. Genoeg deelnemers in die mark verseker dat ’n boer elke dag weet hy kry ’n koper vir sy produk. Die koper weet dat hy enige dag mark toe kan gaan om sy produkbehoefte te koop.

Om genoeg deelnemers te lok, moet die mark teen billike koste gebruik kan word.

Die tariewe moet dus nie te hoog wees nie. Daarna moet stelsels van so ’n aard wees dat dit verbruikersvriendelik is en dus maklik gebruik kan word. Verder moet die stelsel genoeg transaksies teen ’n aanvaarbare spoed kan hanteer.

Met die regte stelsels moet daar ook sekere waarborge wees.

Wanneer ’n boer sy graan verkoop, wil hy verseker wees dat hy die geld gaan kry teen die ooreengekome prys en op die ooreengekome tyd.

Só wil die koper ook verseker wees dat hy sy graan teen die regte gehalte op die ooreengekome tyd en plek gaan kry.

DOMINO-EFFEK VAN WAARBORGE

Die groot vraag is: Wie moet die waarborge gereed kry? In Suid-Afrika en ook in die meeste markte ter wêreld is dit die markeienaar wat die waarborge gereed kry. Die twee handeldrywende partye gebruik makelaars om transaksies namens hulle op die mark te doen.

Daardie makelaar moet na gelang van die omvang van sy onderneming kapitaalwaarborge aan ’n klaringsbank lewer. Net só moet die klaringsbank ook na gelang van die omvang van sy besigheid kapitaalwaarborge aan die markeienaar lewer. Dan moet die markeienaar ook na gelang van die omvang

van die besigheid kapitaalwaarborge kan lewer.

Wanneer ’n mens dít verstaan, is dit maklik om te sien dat dit ’n baie groot bedrag geld sou verg om ’n mark op die been te bring. Die kliënt wat sy graan verkoop, sal, indien die koper nie betaal nie, van sy makelaar eis. As die makelaar nie kan presteer nie, kan daar ’n eis teen die klaringsbank wees en as die klaringsbank nie kan presteer nie, sal die markeienaar instaan vir die transaksie.

Dieselfde geld die koper. As hy nie graan kry nie, sal sy makelaar aanspreeklik wees, en indien hy nie kan presteer nie, moet die klaringsbank presteer – en as dit nodig is, sal die markeienaar moet instaan.

GRADERING DEURSLAGGEWEND

Nadat die waarborge gereed is, moet daar verseker word dat die produk wat verhandel word, deeglik beskryf word sodat daar vertroue is dat dit waarvoor die koper bie, die produk is wat hy sal kry. Hier is die graderingsregulasie van deurslaggewende belang.

In SuidAfrika verhandel die mark WM1 en YM1mielies en alle kontrakte word daarvolgens gemeet.

Indien daar afwykings is met lewering, sal die koper die reg hê om vergoed te word vir die verskil of daarop aandring om produk op standaard te kry. Dit is noodsaaklik dat die graanbergingsverskaffer dan ook waarborge moet kan lewer dat hy die produk deurgaans volgens gradeerde standaarde kan lewer.

LIGGING

Een van die belangrikste beskrywings van die produk is die ligging daarvan. ’n Boer produseer graan op sy plaas en die ligging van sy produk is dus te alle tye aan hom bekend, maar die koper koop op die mark sonder om te kan bepaal waar die ligging is.

Dit maak dit onmoontlik vir die koper om te bepaal wat hy moet betaal vir die produk suiwer omdat hy nie weet waar dit lê en hoeveel dit gaan kos om dit na sy ligging te vervoer nie. Om die mark te laat funksioneer moet daar op ’n verwysingspunt ooreengekom word.

Dit is nie prakties haalbaar om per transaksie verskillende verwysingspunte te hê nie en dus is daar in ons mark ’n enkele verwysingspunt, naamlik Randfontein. Nou kan die koper weet hoe om te bereken wat die graan hom in sy ligging gaan kos as hy dit in Randfontein gaan haal en die boer kan bereken hoeveel hy vir sy graan gaan kry asof dit by die verwysingspunt gelewer is.

Dit is dus noodsaaklik dat alle deelnemers te alle tye volkome vertroue het dat die transaksie wat beklink is, tot op die letter uitgevoer gaan word. Daar moet dus vertroue wees dat regulasies en die polisiëring daarvan gereed is om dit te verseker. Dit is belangrik dat die eienaar van die mark die integriteit van die mark te alle tye sal moet beskerm en waarborg.

Wat ons tot nou toe beskryf het, is ’n mark wat graan of produk “intyds” verhandel. Graan word net in een seisoen in ’n maand of twee geoes en is dus vir ’n beperkte tyd beskikbaar vanaf die boer. Kopers het graan deur die jaar nodig.

Omdat die koper die hele jaar ’n behoefte het en verseker wil wees dat hy produk gaan kry, is hy bereid om vooruit graan te koop en dit maak dit dan moontlik vir ’n boer om sy graan vooruit te verkoop. Dit is dan ’n termynmark. ’n Termynmark het verdere beskrywing van die produk nodig, naamlik die maand van lewering.

Dit bring daarmee saam nog ’n paar waarborge wat gereed moet kom om die transaksie te verseker. As ’n boer vooruit verkoop en sy oes misluk, kan hy nie lewer nie en die koper kry nie sy graan nie.

Dan moet daar ’n stelsel wees wat die finansiële risiko’s vir albei partye hanteer.

Dit word in ’n opvolgrubriek bespreek.