Waarom laat Reserwebank nie rentekoerse daal nie?

Die inflasiekoers is op 3,7% na aan die onderpunt van die Reserwebank se teikenband, en die ekonomiese groeikoers is weer afwaarts aangepas tot 0,5%. Tog het die bank besluit om nie rentekoerse te verlaag nie.

Hoewel die inflasiekoers tot sy laagste vlak in agt jaar gedaal het, het die Reserwebank op 21 November op die monetêre beleidskomitee (MBK) se laaste vergadering van die jaar besluit om nie rentekoerse te verlaag nie. Die inflasiekoers is nou op 3,7% naby die onderpunt van die Reserwebank se teikenband van 3-6%. Die MBK het erken hy wil graag die inflasiekoers (die verbruikersprysindeks) na aan die middelpunt van die teikenband, dus 4,5%, anker.

Daarby is die ekonomiese groeikoers steeds in ’n daalfase. Die Reserwebank het sy raming van die groeikoers vir 2019 tot 0,5% verlaag.

Die werklikheid is dat vir elke een persentasiepuntverlaging in die rentekoers, die landbou se rentebetalings op ’n jaargrondslag met sowat R2 miljard sal daal. Dit is bereken op 30 Junie 2019 se uitstaande landbouskuld van net minder as R190 miljard.

Natuurlik wissel die kredietvlakke deur die loop van die jaar. Die ervaring het geleer dat produksiekrediet op sy hoogtepunt is met die einde van die plantseisoen (Maart), wat aansienlik hoër as die uitstaande bedrag in Junie of Desember is.

Rentebetalings is een van die landbou se grootste uitgawes. Daar is al in studies bevind dat rente een van die groot bankrotmakers van besighede is.

Die monetêre beleid (Reserwebank) en die fiskale beleid (staatsbegroting) van ’n land moet mekaar aanvul om die land se geldsake te stabiliseer en moet nie teen mekaar werk nie. In ’n dalende ekonomiese groeifase sal die staatsbesteding normaalweg groei om die ekonomie te stimuleer en die groeikoers aan te help. Dit is in ’n stelsel wat normaal werk en nie ’n korrupte stelsel soos in Suid-Afrika nie.

Die rentekoersbeleid sal dan daarby aanpas. Dit help nie jy het groeiende staatsbesteding (en laer belastings) om die ekonomie te stimuleer, maar die Reserwebank haal met hoër rentekoerse geld uit die publiek se sak en die staat verhoog belastings in ’n resessiefase nie.

Die wanbalans in Suid-Afrika is nou baie duidelik. In die huidige resessiefase beoog

die regering om staatsbesteding in te perk en belastings vroeg volgende jaar te verhoog, terwyl die Reserwebank hardnekkig klou aan ’n hoë reële rentekoers. Dié twee verkeerde uitgangspunte draai die ekonomiese groeipotensiaal nek om. Dit is selfs vir diegene met ’n elementêre kennis van die ekonomie duidelik dat daar ’n groot wanbalans tussen Suid-Afrika se monetêre en fiskale beleid is.

INTERNASIONALE STAND VAN SAKE

’n Mens kan nie die stand van internasionale ekonomieë en internasionale beleid ignoreer nie. TABEL 1 gee ’n opsomming van hoe Suid-Afrika vergelyk met sy handelsvennote, asook met Turkye, met wie Suid-Afrika dikwels vergelyk word.

In die beoordeling moet in gedagte gehou word dat Suid-Afrika ’n groot netto tekort aan buitelandse kapitaal het. Slegs op die lopende rekening is daar jaarliks ’n tekort van sowat R175 miljard om vir invoer te betaal. Beleggingsfondse en kapitaalbehoeftes is nie daarby ingesluit nie.

Daar is twee maniere waarop ’n land buitelandse beleggings kan lok en genoeg kapitaalbelegging kan kry. Een is ’n groeiende ekonomie met beleggingsgeleenthede en ’n beleggingsvriendelike beleid, wat Suid-Afrika tans nie bied nie. Die alternatief is om ’n betreklik hoë rentekoers te handhaaf sodat die land korttermynkapitaal kan lok om die staatsbegroting en buitelandse kapitaaltekorte te finansier. As ’n mens dit nie regkry nie, gaan die wisselkoers baie vinnig verswak en dit gaan inflasie aanblaas.

Dit is presies waar Suid-Afrika hom tans bevind. Die land se ekonomiese groeikoers is die tweede swakste van die lande in die tabel. Sy inflasiekoers met die jongste daling tot 3,7% vir Oktober is in pas met sy handelsvennote en dui op die baie swak vraag in die plaaslike ekonomie, want dit is baie moeilik om prysverhogings deur te gee. Die rentekoersvlak in Suid-Afrika is naas Turkye die hoogste in die tabel.

As in ag geneem word dat Suid-Afrika van die beste bankstelsels ter wêreld het, kan sekerlik verwag word dat dit, met negatiewe rentekoerse in sekere ekonomieë, baie aanloklik is om kapitaal op kort kennisgewing in Suid-Afrika te belê, want jy kan met die druk van ’n knoppie jou geld oornag uitneem.

Buitelandse kapitaliste wil dus ’n rentekoerspremie verdien vir die hoër risiko’s om kapitaal op kort termyn in Suid-Afrika te plaas, iets wat weer noodsaaklik is om die wisselkoers te stabiliseer.

Dit is waarskynlik die uitgangspunt van die Reserwebank. Die risiko van ’n erge verswakking van die rand se ruilwaarde is wesenlik as rentekoerse verlaag gaan word. Dit gaan inflasie laat styg en téén die Reserwebank se beleid van prysstabiliteit werk. Onthou, ’n stabiele wisselkoers het ’n groot effek op die vooruitsigte vir binnelandse inflasie.

RENTEKOERS EN INFLASIE

Die GRAFIEK toon die verloop van Suid-Afrika se prima rentekoers (wat afgelei word van die Reserwebank se repokoers), asook die verloop van die inflasiekoers, soos gemeet deur die verbruikersprysindeks wat Statistieke SA elke maand bekend maak.

Dit is gegrond op pryse vir die verbruiker van dienste, behuising, vervoer, elektrisiteit, voedsel, ens. Die uitvoering van die Reserwebank se mandaat om prysstabiliteit na te streef, word gemeet aan die hand van die verloop van die inflasiekoers.

Die MBK het in oorleg met die tesourie ’n inflasieteikenband van 3-6% daargestel.

Die grafiek toon die sywaartse beweging in die prima rentekoers. Daar was enkele aanpassings van 0,25%, terwyl die inflasiekoers al hoe laer neig. Die inflasiekoers is nou op die laagste vlak in sowat agt jaar nadat dit drie agtereenvolgende maande gedaal het. Dit is onder die middelpunt van 4,5%, wat die MBK as die ideale vlak stel.

Die reële rentekoers (die verskil tussen die rentekoers en inflasie) het die afgelope jaar toegeneem van sowat 5,1% tot 6,3%. Die monetêre beleid het dus strenger geword.

Die slotsom is dat die Reserwebank nie net die inflasiemaatstaf gebruik om prysstabiliteit te bevorder nie, maar dat stabiliteit in die wisselkoers net so belangrik is. Daarom is die rentekoerspatroon betreklik hoog (met ’n risikopremie) om kapitaal in die land te kry en die wisselkoers stabiel te hou.

Dit beteken dat veral die produktiewe sektor en die landbou ekstra belas word met onnodig hoë rentekoerse om die moontlike nadelige effek van baie swak fiskale beleid en staatsbestuur te probeer neutraliseer.

VOEDSEL SE ROL IN INFLASIE

TABEL 2 gee ’n opsomming van die inflasiekoers vir voedselprodukte, asook die produsentepryse. Die gewig van voedsel en drank in die inflasiekoers vir die verbruiker is 17,24%, die tweede grootste naas behuising en dienste met ’n gewig van 24,6%.

Inflasie vir die verbruiker was in Oktober 3,7%. Dit is die laagste sedert Februarie 2011

toe dit ook 3,7% was. Inflasie het sedert begin vanjaar, toe dit bo die 5%-vlak was, voortdurend gedaal tot die huidige 3,7%. Dit is dus ’n redelik stewige neiging wat gevestig is.

Die algehele produsenteprysindeks (dus op fabriek- of plaasvlak) was in September 2019 slegs 0,5%. Hierteenoor het die produsenteprys vir voedsel en drankprodukte in dié maand met -4,1% gedaal, wat volg op ’n daling van -2,4% in Augustus 2019.

Dit is duidelik dat die MBK rentekoerse hoog hou, nie weens inflasie- en voedselprysstygings nie, maar in ’n poging om die swak fiskale beleid teen te werk. Daardeur word probeer om verdere kredietafgraderings te voorkom, en met relatief hoë rentekoerse die wisselkoers van die rand te stut.