Besproeiingswenkevir suksesvolle produksie
Verskeie faktore speel ’n rol wanneer ’n boer besluit om ’n besproeiingstelsel op sy plaas te installeer. Kenners in die bedryf gee raad oor hoe om opbrengs en wins te verhoog en die beste praktyke toe te pas.
Die grootste voordeel van besproeiing is dat ’n boer kan bepaal hoeveel water hy op ’n sekere tyd vir elke gewas gee, sê mnr. Cobus Botha. Hy het verlede jaar twee afdelings van die Weeg-en-Wen-kompetisie gewen, naamlik sojabone onder besproeiing en die afdeling vir KwaZulu-Natal.
Botha boer sedert 1998 heeltyds, waarvan die afgelope 17 jaar saam met sy swaers. Hulle boer tussen Winterton en Bergville in KwaZulu-Natal.
Die boerdery het voorheen as die H&T Honiball-boerdery bekend gestaan, maar deesdae word dit 2HB Farming genoem.
“Toe ek in 2003 op die plaas begin boer het, was die besproeiingstelsel reeds in gebruik. Ons het die stelsel oor die jare net uitgebrei en verbeter. ’n Groot faktor wat ’n boer se besluit kan beïnvloed om besproeiing in werking te stel, is die droogte en onreëlmatige reën,” sê Botha.
“Danksy besproeiing is dit moontlik om wintergewasse soos koring te plant in streke wat nie winterreën kry nie. Ons kan ook hawer plant vir die beeste vir lang winters of ná ’n swak somer wanneer die voer skaars is.
“Nog ’n groot voordeel is dat ek op die regte tyd kan begin plant en nie hoef te wag vir die reën nie. Laat aanplantings het gewoonlik ’n laer opbrengs. Te veel reën in die jong stadium van ’n plant het ook ’n nadelige invloed, en ek kan dit vermy deur vroeër te kan plant.”
Botha sê kragonderbrekings is ’n groot probleem.
“My rivierpomp wat 6 km van my huis af is, het ’n outomatiese stelsel wat self weer aanskakel, maar ongelukkig is die stelsel nog nie op my spilpunte aangebring nie. Verskeie stelsels is op die mark beskikbaar wat ’n mens van jou selfoon kan af- of aanskakel. Jy kan selfs sien waar die spilpunt trek, soos die Fieldnet-stelsel van Zimmatic.
“Maak seker jy het al die inligting om die regte besluite te neem. Ek weet van boere wat damme gebou het wat nie vol reën nie, en van boere wat die verkeerde grootte besproeiing geïnstalleer het vir die hoeveelheid beskikbare water.”
GRONDMONSTERS
Landbouweekblad het by mnre. Klaas van Wyk, ’n landboukundige by Pannar, en A.J. Steyn, ’n landboukundige van Pioneer, aangeklop vir raad.
Wanneer ’n boer dit oorweeg om besproeiing op sy plaas te laat opstel, moet hy eers ’n paar dinge uitpluis, sê Steyn.
“Die boer moet seker maak hy het genoeg water van goeie gehalte vir besproeiing, asook die nodige waterregte. Die water en grondmonsters kan na ’n laboratorium gestuur word vir ontleding om te bevestig of dit geskik is vir besproeiing. Die
versouting van besproeiingsgrond is ook ’n probleem.
“Die boer moet homself afvra of geskikte grond beskikbaar is naby die plek waar ’n besproeiingstelsel opgerig kan word. Kan die grond gedreineer word of lê dit teen ’n helling? Hoe groot is die helling en sal die grond verspoel? Hellings van 1-4% is gewoonlik ideaal vir besproeiing. Wat is die persentasie inhoud van klei, slik en sand in die grond?
“Dit is raadsaam om landbouingenieurs te raadpleeg wanneer sulke ontwikkelings gedoen word,” sê Steyn.
KRAGONDERBREKINGS
Die spuitpakket is belangrik.
“’n Boer moet minstens 15 mm kan neersit en die bron moet minstens 4 m3 per hektaar per uur kan lewer. Wanneer die pakket te min lewer en daar ’n kragonderbreking is, gaan jy agterraak. Dit is dan baie moeilik om weer in te haal.
“Die waarskynlikheid van herhaalde onderbrekings tydens spitstyd in die somer is ook daar. Mielies onder besproeiing blom gewoonlik in Januarie/Februarie wanneer die hitte op sy ergste is. Koring in die winter het gelukkig nie dié probleem nie.
“Die stelsel word dus ontwerp vir mielies wat baie water nodig het weens verdamping vanaf die grond- en blaaroppervlak,” sê Steyn.
“Wanneer die mielieplantjies klein is, moet jy geleidelik meer water neersit sodat jy ’n waterbuffer in die grond kan opbou om by blomtyd, wanneer die maksimum hoeveelheid water benodig word, steeds te kan voorsien. Dieper grond is ideaal omdat die grond dan saam met die stelsel die water in blomtyd help ‘lewer’.
“Op baie warm dae in die somer is die verdampingsaanvraag só groot dat die besproeiingstelsels dikwels nie kan bybly nie. Ons het dit die vorige twee warm seisoene gesien – veral op vlak kleigrond. Wanneer mielies dus op vlak kleigrond in ’n warm gebied verbou word, sal die stelsel moet kan voorsien. Andersins sal jy die blomtyd moet skuif deur die plantdatum te manipuleer,” sê Steyn.
KLIMAAT EN OPBRENGS
Van Wyk sê die klimaat en omgewing beïnvloed die ontwikkeling en opbrengs van mielies.
“Met produksie onder besproeiing word die omgewing en bestuursaspekte gemanipuleer om produksie te optimaliseer. Kritieke produksiepraktyke, doeltreffendheid en tydsberekening is nodig vir optimale groei en produksie om hoër opbrengste en wins te verkry.”
■ ’n Egalige grondoppervlak is voordelig. “Indien oormatige afloopwater ondervind word, kan ’n wet rip-bewerking voor die vyfblaarstadium die indringing van water en deurlugting verbeter. Besproei egter gou om te verhinder dat plante ’n stremmingfase ondergaan. Indien minimumbewerking toegepas word, is ’n skoon plantbaan (strip-till-bewerking) voordelig vir hoër grondtemperature vir beter en egalige ontkieming,” sê Van Wyk. ■ Goeie onkruidbekamping is noodsaaklik tydens die vroeë stadiums van die plant se ontwikkeling. “Die onkruid gebruik die water en plantvoedingstowwe wat vir die mielieplant bedoel is. Die jong mielieplant kry ook 40% van sy ultraviolet-ligbehoefte deur weerkaatsing van die grond af. Indien die sonstrale dus enige chlorofil (groen, groeiende onkruid) tref, is die lig verlore vir die mielieplant. Hou die grondoppervlak vry van groeiende onkruid. Dooie