Sitrusbedryf navigeer systruikelblokkesó
Die begin van die 2020-sitrusseisoen in die Oos-Kaap is met onsekerheid begroet vanweë die impak van die Covid-19pandemie en die gepaardgaande inperkingsmaatreëls in Suid-Afrika.
Vanjaar is groter volumes sitrus tot dusver uitgevoer as verlede jaar, sê mnr. Hannes de Waal, uitvoerende direkteur van die Sondagsrivier-sitrusmaatskappy.
“Ons is taamlik vroeër as verlede jaar, want ons het probeer om soveel moontlik so vinnig moontlik uit te voer.”
Die hoër volumes word ook toegeskryf aan nuwe aanplantings wat in produksie kom, en goeie reën begin vanjaar. Volgens De Waal is die suurlemoenoes groter en dit gaan gepaard met die groei in suurlemoenproduksie wêreldwyd.
Dié groei in produksie plaas sedert die begin van die seisoen druk op markte in die Midde-Ooste en Rusland, en kan in die toekoms lei tot strammer marktoegang vir Suid-Afrika se suurlemoene.
Die Sondagsriviervallei is een van die belangrikste suurlemoen produksiegebiede.
’n Ongunstige gevolg van die wêreldwye inperkingsregulasies is dat spysenieringsdienste nie ten volle funksioneer nie. Dit raak ook die vraag na suurlemoene. Die markte vir ander sitrus, soos lemoene en mandaryne, vaar egter goed vanweë die verhoogde vraag na sitrus danksy die gesondheidsvoordele van vitamien C. “Die vraag na ‘eetsitrus’ bly steeds hoog en die markte is stabiel.”
De Waal voeg by die lemoenoeste is ook taamlik groter as verlede jaar. “Ons is tevrede met die oeste en daar is minder windskade as in die verlede.”
VREES ONDER WERKERS
Hoewel geen ernstige uitbrekings van Covid-19 tot dusver in pakhuise of boorde voorgekom het nie, hou die siekte ’n risiko vir die bedryf in as werknemers op plase of in die hawens siek word. “Die probleem is dat die platteland nie die infrastruktuur het om só ’n situasie die hoof te bied nie,” sê De Waal.
Daar is ook ’n mate van vrees onder die werksmag wat die bedryf verder kan kelder.
Baie belanghebbendes in die bedryf het prosesse in werking gestel om probleme wat deur die pandemie veroorsaak word, op te los. In hul pakhuise maak spanne ingenieurs byvoorbeeld seker alles is in orde.
KLIMAAT
Hoewel goeie reën begin vanjaar in die vallei gemeet is, is die afgelope paar maande droër as gewoonlik.
Dit kan suurlemoenoeste later in die jaar benadeel. Suurlemoenboorde het vier settye en droër toestande kan tot ’n kleiner derde en vierde oes lei.
De Waal sê die huidige hoë dagtemperature is ’n rede tot kommer. “Dit was nog nie werklik winter nie, met dagtemperature wat hoog in die 20 °C meet, en soms is daar nog werklike warm somersdae.”
Hierdie hoër dagtemperature kan die oeste benadeel.
DROOGTE
Sitrusboere in die Gamtoosriviervallei staan weer voor die vooruitsig dat hul waterkwota met die begin van die nuwe waterjaar op 1 Julie verminder kan word, met die Kougadamvlak wat tans sowat 7% is.
Mnr. Tertius Meyer, ’n sitrusboer en voorsitter van die Gamtoosbesproeiingsraad, sê die vallei ervaar die vyfde agtereenvolgende jaar reeds droogtetoestande. “In die afgelope waterjaar het boere 85% van hul waterkwota ontvang. Ons het baie lesse uit die droogte geleer. Boere het mooi gewerk met die 85% en kon die huidige oes daarmee produseer.”
Meyer sê die boere is bekommerd oor die lae damvlakke. “Daar is egter niks wat jy daaraan kan doen nie. Watter kwota kan ons verwag met die damvlakke wat op 7% staan?”
Hy sê dié lae vlakke beteken daar is nog net water vir ’n maand of twee indien dit nie reën nie. “Al uitkoms is dat dit baie moet reën in die opvangsgebied.”
Hy sê een van die gevolge van die droogte is ’n verhoging van diefstal uit die boorde en ’n toename van heinings wat geknip word. Die diefstal kan toegeskryf word aan minder werkgeleenthede omdat gemengde boerderye in die vallei, waar sitrus en groente aangeplant word, eerder die water gebruik om hoërwaarde-sitrus te besproei, wat beteken minder arbeid vir groente word benodig.
Boere het ook ouer kultivars uitgehaal en vervang met jong boompies om water te bespaar. Daar is ook minder sitrus wat geoes moet word omdat die jonger aanplantings nog in produksie moet kom.
Meyer sê die begin van die seisoen in die vallei was “billik totdat Covid-19 aan die deur kom klop het”. Die onbekende sy daarvan is ’n groot probleem.
Hy sê hoewel die sitrusbedryf ’n noodsaaklike diens is wat tydens die vlak 5-inperkings kon voortgaan, moes baie veranderinge aangebring word en dit het verdere koste vir boere beteken.