Wêrelddeurbraak: SA veearts red Afrika se wild van uitwissing
Sy brandende begeerte is om wildspesies te red wat deur uitwissing in die gesig gestaar word. Daaronder tel proefbuiswerk om diere in die laboratorium te teel. Dr. Morné de la Rey, een van die wêreld se voorste spesialisveeartse op die gebied van geassisteerde reproduksietegnieke, gesels oor sy ideale.
As die “vader” van Futhi, die eerste gekloonde dier in Afrika, het dr. Morné de la Rey nie juis bekendstelling nodig nie. Hy het ook talle ander deurbrake in moderne teeltegnieke gemaak en werk kliphard agter die skerms aan nóg ideale waarby die diereryk baat sal vind.
Selfs pres. Cyril Ramaphosa is een van sy kliënte en vertrou sy Ankolebeeste met hul kenmerkende lang horings aan hom toe.
De la Rey (50) is saam met dr. Robert Treadwell die vennote en direkteure van Embryo Plus, ’n sentrum vir embriowerk, kunsmatige inseminasie (KI) en kwarantyn op Brits in Noordwes. Daar doen hulle onder meer KI, embrioversameling, in vitro-bevrugting, embrio-oorplasing na ontvangerdiere en kriogeniese bewaring.
Treadwell is ook ’n veearts. Hy het hom in 1998 by die onderneming aangesluit en in 2002 ’n direkteur geword.
De la Rey het op Brits grootgeword, waar sy ouers, dr. Ronnie en me. Helena de la Rey, die sentrum in 1980 begin het.
De la Rey is aan die Universiteit van Pretoria se Onderstepoort-kampus as veearts opgelei. Daarna het hy in 1994 saam met sy vrou, Petra, ook ’n veearts, by Embryo Plus begin werk.
Sy pa, wat in 2000 die gesogte Boswell-eerbewys vir uitsonderlike diens aan die veeartsberoep van die Suid-Afrikaanse Veerartsenyring, kundige Vereniging ontvang het, is verlede jaar oorlede, en sy ma in Mei vanjaar.
PRESIDENT SE BEESTE
Kort ná die geboorte van Futhi in 2003 het Ramaphosa, toe nog hoofsaaklik ’n sakeman en beesboer, De la Rey gebel.
“Hy wou Ankoles van Uganda invoer, maar Suid-Afrika se invoerregulasies het dit nie toegelaat nie. Hy het my gevra om te help, en ek het gekommunikeer met mnr. Keith Ramsey, toe die registrateur van veeverbete
en dr. Gideon Brückner, direkteur van veeartsenykundige dienste.
“Uiteindelik kon ons beeste in Uganda koop, embrio’s in Kenia spoel en dit na Suid-Afrika bring. Die eerste embriokalwers is in 2006 op Ramaphosa se plaas by Badplaas gebore.”
Hulle het ook saamgewerk om Boranembrio’s in te voer om ’n kudde vir Ramaphosa te vestig. Van sy langhoringbeeste is steeds by Embryo Plus, waar die veeartse embriospoelings en in vitro-bevrugting by
hulle doen en embrio’s van die beste diere na ontvangerkoeie oordra.
Die Wagyu is ook op hierdie manier in Suid-Afrika gevestig, terwyl die De la Reys gehelp het om rasse soos die Bonsmara, Tuli, Nguni, Boran en Afrikaner deur embrio’s in ander lande te vestig.
Embryo Plus het tans vyf geregistreerde kwarantynsentrums in Suid-Afrika en een in Kenia.
EMBRIO-OORPLASING VAT POS
De la Rey het vroeg in sy loopbaan in embrio-oorplasing begin spesialiseer, ’n vakgebied wat toe nog taamlik onbekend was. Sodoende het die familie van die toonaangewers geword.
“Ek het nooit as ’n gewone veearts gepraktiseer nie, want embrio’s is my groot belangstelling. Hoewel Embryo Plus destyds nog ’n klein besigheid was, het my pa reeds met hierdie tegniek begin werk. Met my en
Petra se betrokkenheid kon dit uitbrei.”
Hy het verder in Amerika gestudeer om in mikrochirurgie (verdeling en geslagsbepaling van embrio’s) te spesialiseer.
Die onderneming het reeds meer as 30 000 embrio’s in- en uitgevoer. Die eerste Bonsmara-, Boran-, Simmentaler-, Dexter-, Braunvieh-, Tuli-, Nguni- en Afrikanerembrio’s is onder meer na Brasilië, Argentinië, Paraguay, Uruguay, Australië en ander Afrikalande uitgevoer.
Deur die jare het De la Rey se werk hom na Argentinië, Brasilië, Kanada, China, Maleisië en Afrikalande soos Uganda, die Soedan, Namibië, Kenia, Zambië en Angola geneem.
Hy het al meer as honderd veeartse van Suid-Afrika, verskeie Afrikalande, Australië, Uruguay, Brasilië, Amerika, Indië, China, Korea en Maleisië opgelei in die tegnieke vir semenversameling, -evaluering en -bevriesing, KI, embriohantering, in vitro- en geassisteerde reproduksietegnieke. Voorts het hy gehelp met die ontwikkeling van protokolle tussen lande vir die in- en uitvoer van semen en embrio’s.