BOERE VEG VOORT TEEN VERBOD OP WATERHANDEL

VERLEDE maand se hofuitspraak oor watergebruiksregte verbied nie net die handel in sulke regte nie, maar skep soveel onsekerheid oor die toelaatbaarheid van die oordrag van regte dat die staat na verwagting nou geen aansoeke hiervoor sal oorweeg nie.

Só het mnr. Janse Rabie, hoof van natuurlike hulpbronne van Agri SA, gesê toe die organisasie op ’n mediakonferensie bekend gemaak het dat hy appèl teen die uitspraak finansieel gaan ondersteun.

Die uitspraak deur ’n volbank regters van die hooggeregshof in Pretoria geld vir drie afsonderlike sake wat in Oktober 2019 saam aangehoor is. Agri SA gaan twee van die sake se applikante finansieel in hul appèl ondersteun.

Dié twee boerderygroepe, asook die Suid-Afrikaanse vereniging van watergebruikersverenigings (SAAFWUA), wat die applikant in die derde saak was, het hul aansoeke om verlof tot appèl op 10 Julie ingedien.

Rabie het gesê die hof is verlede jaar om ’n verklarende bevel oor artikel 25 (2) van die Nasionale Waterwet (Wet 36 van 1998) gevra, wat oor die oordrag van watergebruiksregte gaan.

VERWARRING

Die regters het egter ’n vreemde uitspraak gelewer omdat hulle geen verklarende bevel gelewer het nie. Hulle het bevind sowel die applikante as die departement van water en sanitasie se interpretasies is toelaatbaar. Eersgenoemde het aangevoer die artikel laat die oordrag van regte na ’n derde party toe, terwyl die departement aangevoer het dit is nié toelaatbaar nie.

Mnr. Nic Knoetze, uitvoerende hoof van SAAFWUA, sê in ’n verklaring die regters se bevinding dat die houer van ’n watergebruiksreg nie die reg het om iemand te kies wat ’n reg kan ontvang wat opgesê of oorgedra word nie, verhinder nou die oordrag van watergebruiksregte.

Knoetze wys daarop dat die departement voorheen die permanente oordrag van watergebruiksregte toegelaat het, onderworpe daaraan dat die departement die lisensie goedkeur op grond van die nodige motiverings en voorwaardes.

Dit het volgens hom tot breëbasis swart ekonomiese bemagtiging (BBSEB) bygedra.

“Enige BBSEB-ondernemings sal nou beswaarlik realiseer indien waterhandel nie toegelaat word nie,” sê Knoetze.

Volgens Rabie is dit nodig om teen die uitspraak te appelleer sodat die korrektheid daarvan getoets kan word. Dit is ook belangrik om sekerheid te kry van gebruiksregte en die vermoë van die landbou, veral die besproeiingsektor, om doeltreffend te wees as hy nie watergebruiksregte kan oordra nie.

UITBREIDING GEDEMP

Rabie het gesê in ’n inligtingsessie waarin Agri SA die uitspraak met verskeie belanghebbendes bespreek het, waaronder boere en die finansiële sektor, was dit duidelik dat die uitspraak ’n demper kan plaas op landbou-ontwikkeling en -uitbreiding, asook seisoenale aanpassings.

Die uitspraak raak nie die huidige waarde van plaaseiendom nie, omdat bestaande watergebruiksregte nie geraak word nie, maar dit raak toekomstige oordrag.

“Die landbou is ’n vloeibare bedryf. ’n Mens moet vinnig aanpassings op jou plaas kan maak, veral in die besproeiingsektor.

“As ’n boer se oes byvoorbeeld misluk het of deur ’n haelstorm getref is en hy nie sy watergebruiksreg op dié grond kan benut nie, moet hy dit na ’n ander plaas of

’n buurman kan oordra.

“Vir voedselsekerheid is dit belangrik om toegang te hê tot hulpbronne en dit so doeltreffend as moontlik te kan gebruik. Dit is juis wat die betrokke bepaling in die wet nog altyd in gedagte gehad het, naamlik die doeltreffende gebruik van water, wat nou deur die uitspraak benadeel sal word.”

BALANSSTAAT

Volgens mnr. Omri van Zyl, uitvoerende direkteur van Agri SA, versterk watergebruiksregte die landbou se balansstaat. Dit stel boere in staat om produksielenings by banke te kry. Hiersonder sal voedselsekerheid op lang termyn in die gedrang kom.

Groei in die landbou is belangrik omdat dit ’n vermenigvuldigende uitwerking in die groter ekonomie het.

Onsekerhede oor eiendomsreg en watergebruiksregte, tesame met die likiditeitskrisis van die Land Bank, belemmer egter belegging in die landbou, sê Van Zyl.

Om by te dra tot Agri SA se vrywillige waterfonds, kontak mnr. Etienne van der Vyver by tel.

of e-pos

valle was oor naweke. In vyf van die aanvalle was daar twee tot vyf aanvallers wat met vuurwapens gewapen was. Selfone, kontant, ’n voertuig en vuurwapens is geroof.

Tydens drie van die aanvalle is slagoffers buite hul wonings oorval en in huise ingedwing. In drie van die aanvalle was die slagoffers ouer as 60 jaar.

In vier aanvalle is inhegtenisnemings uitgevoer. In twee aanvalle is aanvallers noodlottig gewond deur slagoffers en/of hul

familie wat vinnig opgetree het.

Buys sê drie van die ses aanvalle in Junie in die Vrystaat is gepleeg deur verdagtes uit Lesotho.

SAMEWERKING

Op 6 Julie het vier helikopters, hommeltuie en sowat 60 mense in Wolseley in die WesKaap die hele dag en tot lank ná donker vergeefs gesoek na drie mans wat vroeg die oggend probeer het om ’n boer van die omgewing met ’n vuurwapen aan te val.

Mnr. Chris Loubser, wat die soektog gekoördineer het, sê egter hulle glo die gemeenskap se optrede en goeie sigbaarheid het ’n sterk boodskap aan misdadigers gestuur.

“My raad is dat boereverenigings belê in die regte toerusting, soos termiese hommeltuie, om hulle in sulke gevalle by te staan.

“Hondeeenhede behoort ook dadelik op die toneel ingespan te word,” sê Loubser.

Mnr. Peter Hartman (65) van die plaas Elandskloof naby Wolseley, het die oggend omstreeks 06:00 in sy voertuig geklim toe drie mans met klapmusse en minstens een vuurwapen sy bakkie nader. Hy kon daarin slaag om weg te ry toe van sy plaaswerkers ook op die toneel aankom.

Hartman het hul aandag getrek deur op sy voertuig se toeter te druk. Die vermeende booswigte het daarna bergop gevlug.