Hoëveld ly skade ná min reën

ONDANKS milde en wydverspreide reën in die land se somerreëngebiede het dele van Mpumalanga nog betreklik min reën teenoor ander jare gekry.

Mnr. Kallie Schoeman van Schoeman Boerdery, ’n hoofbestuurslid van Graan SA, wat graangewasse in die Delmasomgewing en sitrus in Limpopo produseer, sê dat daar vir die seisoen byna 100 mm reën minder geval het in die groter Delmas-omgewing waar hy boer.

Hy het ’n opname gemaak van reënmeterlesings vanaf Springs tot by Ogies in die ooste en van Delmas af suid tot by Devon en net noord van Nigel. Die gemiddelde reënval vir dié gebied vir die seisoen was 342 mm teenoor die langtermyngemiddelde van 471 mm vir die ooreenstemmende tydperk. Van een lesingspunt tot die volgende is daar natuurlik heelwat variasie, sê Schoeman. Op party plekke wissel dit met soveel as 50 mm.

Teen druktyd was dit besig om in dié omgewing te reën, maar Schoeman sê droë, warm toestande in Januarie het reeds skade gedoen. Hy skat oesskade van omtrent 10% aan mielies en soja in dié gebied.

SPRINGBOKVLAKTE

Mnr. Willem Groothof, ’n dagbestuurslid van Graan SA, sê op die Springbokvlakte was dit net ná middel Januarie nog baie droog en was die seisoen se reënval ook swakker as die langtermyngemiddelde.

“Party sonneblomplante van skaars 400 mm hoog het reeds koppe gemaak. As die reën nog twee weke weggebly het, was dit vir daardie boere ’n totale misoes.”

Maar dit het in die laaste twee weke van Januarie van 100 mm tot 250 mm op die Vlakte gereën.

“Twee honderd millimeter gee die totaal vir die seisoen nogal ’n goeie hupstoot en ons is op die meeste plekke nou bokant die langtermyngemiddelde,” sê Groothof.

Anders as op Mpumalanga se Hoëveld is daar vir die boere op die Springbokvlakte nog geleenthede om somergraan aan te plant. Groothof sê boere kan nog sonneblomme aanplant en baie boere in dié gebied het ook aangedui dat hulle herfskoring gaan aanplant.

Oor die droogteknou wat gewasse in sommige dele van Mpumalanga gely het, sê Schoeman, dit is maar die aard van landbou.

“Boere moet aanvaar die natuur is nie elke jaar dieselfde nie. Ons bestuur die risiko en maak ons berekeninge op lang termyn.

“As ’n mens dit reg doen, is boerdery steeds lonend, moeilike jare en al.”

–

VOORTSLEPENDE kapasiteitsprobleme om waardasies te doen het veroorsaak dat die kantoor van die waardeerder-generaal slegs 50% van sy teikens vir die 2019-’20-boekjaar behaal het.

Die kapasiteitsprobleme by dié kantoor het ’n groot impak gehad op die kommissie vir die herstel van grondeise se finalisering van eise wat teen einde Desember 1998 ingestel is, het die parlement se portefeuljekomitee vir landbou, grondhervorming en landelike ontwikkeling gehoor.

Die kantoor, wat bykans volkome gebruik moet maak van private waardeerders, kon slegs 553 van die 1 107 waardasies vir restitusie voltooi. Van die 214 waardasies vir die program vir grondbesit en administrasie en die een vir grondherverdeling en ontwikkeling, is 187 waardasies, wat 87% verteenwoordig, voltooi.

Die agterstand in waardasies wat reeds bestaan het, kon ook nie uitgewis word nie. Slegs 525 van dié 995 waardasies is voltooi.

Me. Nomfundo Ntloko-Gobo

hoofgrondeisekommissaris, het gesê sedert die kantoor van die waardeerder-generaal waardasies vir restitusiegrond begin doen het, kon minder eise per jaar afgehandel word.

BOTTELNEK

Mnr. Thapelo Motsoeneng, waarnemende uitvoerende hoof van die kantoor van die waardeerder-generaal, het aan die komitee verduidelik dat weens kapasiteitsprobleme grootliks op private waardeerders staatgemaak word.

“Dis ’n bewys dat waardeerders uit die private sektor die knelpunt in die kantoor van die waardeerder-generaal se bedrywighede is, aangesien onaanvaarbaar lang tye geneem word om waardasies te voltooi. Hierdie bottelnek het beduidend daartoe bygedra dat die teiken nie bereik is nie.”

Die Wet op Eiendomswaardering (Wet 17 van 2014) maak voorsiening vir die gebruik van private waardeerders.

Motsoeneng het gesê teen die einde van die tydperk onder hersiening het die kantoor toestemming gekry om 21 bykomende poste te vul, waarvan 12 waardeerders is. Vir 11 van die 21 poste is kortlyste reeds opgestel en onderhoude sal binnekort plaasvind. Nadat die poste gevul is, sal die kantoor 25 waardeerders hê.