Net verbetering in die toekoms van die rooi bees
Teen die agtergrond van onlangse uitskieterpryse wat vir bulle op veilings betaal is, die uitbreking van bek-en-klouseer in nuwe streke en die herbouing van kuddes het Landbouweekblad by mnr. Louis Steyl gaan aanklop om te hoor wat die stand van die bedryf is.
As jy op Nampo in die beessaal rondloop, kan jy mnr. Louis Steyl ’n myl ver uitken omdat hy letterlik kop en skouers bo ander mense uitstaan. Hy het sy liefde vir diere, en spesifiek Bonsmaras, by sy ouers geleer en boer self net so ’n paar kilometer buite Bloemfontein met sy eie kudde.
WAAR PAS JY IN DIE HIËRARGIE VAN DIE BONSMARA-BEESTELERSGENOOTSKAP?
Ek is die uitvoerende hoof van die genootskap. Dan het ons ’n raad wat uit die telers bestaan. Mnr. Nick Serfontein is die voorsitter van die raad.
HET JY VAN KLEINS AF ’N LIEFDE VIR BEESTE GEHAD, OF WAAR HET JOU BELANGSTELLING BEGIN?
Ek het op ’n plaas grootgeword en is dus van kleins af aan diere blootgestel. Die plaas was maar altyd ’n beesboerdery toe ek grootgeword het. My liefde vir diere kom dus letterlik van geboorte af en ek het nog nooit daarvan afgewyk nie. Ek het dit gaan bestudeer en daarna dadelik met diere begin werk. Ja, ek is dus al my hele lewe lank by beeste betrokke.
MET WATTER BEESRAS HET JOU OUERS GEBOER?
Met Bonsmaras. My oupa het jare terug nog ’n melkery gehad, maar dit is baie afgeskaal teen die tyd dat ek verstand gekry het. Ek onthou maar nog altyd net die Bonsmaras.
WAT HET JY NÁ SKOOL GESTUDEER?
Ek het landbou en veekunde aan Kovsies studeer en toe my honneursgraad ook behaal, waartydens ek ’n bietjie meer na die wildlewe gekyk het – wild en weiding.
WAT HET JY GEDOEN VOORDAT JY BY DIE BONSMARA-BEESTELERSGENOOTSKAP BEGIN HET?
Toe ek klaar studeer het, het ek vir ’n paar jaar in Botswana gaan werk. Ek het eers op ’n ontwikkelende wildplaas
gewerk en toe op ’n gevestigde wild-en-beesplaas met ’n private abattoir. Daar het ek ook vir ’n paar jaar geboer en op 1 Januarie 2014 het ek by die Bonsmara-genootskap begin.
DAAR IS ONLANGS OP VEILINGS BAIE HOË PRYSE VIR BULLE BEHAAL. HOE VERGELYK DIT MET PRYSE VIR BULLE IN DIE VERLEDE EN WAAROM IS DIT NOU SÓ HOOG?
Daar was nou toevallig een week waarin bulle op twee verskillende veilings hoë pryse behaal het. Op die Poggenpoels se veiling op Stella is ’n bul vir R2,1 miljoen en nog een vir R1,3 miljoen verkoop, en op Sernick se veiling op Edenville is ’n bul vir R1,8 miljoen verkoop.
Die eerste ding wat ’n mens moet onthou as jy gaan kyk na die Bonsmaras se verspreiding van veilings, is dat ons in 2021 104 produksieveilings gehad het. Net nege van daardie produksieveilings het ’n gemiddelde prys van R90 000 en hoër opgelewer.
Dit is dus beslis nie op elke veiling dat die diere só duur is nie. Dit is spesifieke teelmateriaal wat die boere soek. Dit beteken nie die gemiddelde prys vir bulle is nou hoër nie.
Ons moet ook gaan kyk na die individuele diere. Die diere wat teen sulke hoë pryse verkoop word, is diere waarvan boere spesifiek teelmateriaal wil hê. Daardie genetiese eienskappe kom nie net van een bees af nie. Dit gaan oor die ma, die pa, die ouma en die oupa aan albei kante, ens. Dit is dus ’n hele genetiese lyn wat die boer wil koop en hy is bereid om daarvoor te betaal.
Ons weet mos nou ons is in die vleisbeesbedryf, en enige dier se waarde is eintlik maar die slagprys. Boere weet
watter genetiese vordering sy kudde sal maak deur so ’n bul te koop.
Ons dink altyd aan die bulle, maar vergeet dat ’n boer eintlik die bul wil gebruik om beter koeie en verse te teel. En ’n vers behou jy weer in jou kudde en sodoende versprei daardie nageslag in jou kudde. Dit het dus ’n baie groter impak as net ’n paar bulle wat jy weer op ’n produksieveiling kan gaan verkoop.
In die afgelope jare het die gemiddelde prys van Bonsmara-bulle gestyg, maar ons kan onsself nie meet aan uitskietveilings nie. ’n Bonsmara-bul is in 2021 vir gemiddeld R73 000 verkoop oor altesaam 2 760 bulle wat verkoop is. Dinge lyk vanjaar dieselfde. Daar is ’n hoë vraag na Bonsmara-teelmateriaal, en dan is daar spesifieke bulle wat ál die boksies tiek. Stoetboere is bereid om hul hande ’n bietjie dieper in hul sak te steek vir daardie bulle.
WATTER KWESSIES SPEEL TANS ’N ROL VIR BOERE WAT BETREF DIE HERBOU VAN KUDDES?
Ná ’n droogte, soos wat ons van 2014-’15 af beleef het, word die mark vir vroulike diere baie gestimuleer. In die beesboerdery-omgewings is die droogte darem in die seisoen van 2019 al gebreek. Dit is waarom ons ’n taamlike opwaartse kurwe sien in die vraag na vroulike diere by kommersiële boere.
Daar is baie boere wat nou in ’n stelselmatige kuddebouproses is omdat hulle hul getalle soveel minder moes maak tydens die droogte om net te kon oorleef. Tydens die droogte het baie boere ook besluit om nie vervangingsverse terug te hou nie. Nou het die boere nie daardie verse wat al twee tot drie jaar oud is en wat nou teelkoeie moet begin word nie.
Dus moet hulle daardie diere gaan aankoop.
Daar is natuurlik ook streeksfaktore wat ’n invloed het. Ons sien veral in die Bosveld in Limpopo dat die boere is besig om van wildboerdery terug te draai na beesboerdery of ten minste na ’n gemengde boerdery waar hulle wild én beeste het. Daardie boere koop weer beeste aan omdat die wildpryse wat só gedaal het, hulle dwing om te diversifiseer.
Dit is maar die grootste dryfvere en die rede waarom kommersiële koeie nogal hoog in aanvraag is.
Dan moet ons ook onthou dit kom basies op ’n knyptangeffek neer, want daar is baie boere wat wil kudde bou, asook boere wat voor die droogte die hoofverkopers van vroulike diere was. Hulle moes ook maar planne maak in die droogte. Dus het hulle nie meer so baie vroulike diere om te verkoop soos hulle altyd gehad het nie. Die hoeveelheid vroulike diere is dus eintlik ’n bietjie laag, terwyl die vraag daarna baie hoog is. Jy sien dit duidelik in die hoër pryse van dié diere.
Die goeie speenkalfpryse van die afgelope twee jaar het ook die vraag gestimuleer. Die pryse het in die algemeen goed gebly. Vyf jaar gelede was die speenkalfprys hier rondom R17-R20 per kilogram. Nou sit ons met ’n speenkalfprys wat, na gelang van die tyd van die jaar, van R38-R42 per kilogram wissel.
Die vraag na beeste op die speenkalfmark, dus by voerkrale en abattoirs, is hoog en die getalle wat ons moet opbou, is nog nie waar dit moet wees nie. Die nasionale kudde het tydens die droogte verklein en beeste is mos nou nie iets wat binne drie maande geteel word nie – jy kry maar een kalf per jaar.
Die impak van ’n droogte van ses tot sewe jaar kos ’n paar seisoene om reg te stel. Die herbou van kuddes het daarom nou ’n groot invloed op die vraag na diere en die prys wat vir diere behaal word.
Ons dink altyd aan die bulle, maar vergeet dat ’n boer eintlik die bul wil gebruik om beter koeie en verse te teel.
IS DAAR NOG POTENSIAAL IN DIE VLEISBEESBEDRYF IN SUID-AFRIKA WAT ONTGIN KAN WORD?
’n Groot ontluikende mark wat ons nog het, wat ongelukkig weens Suid-Afrika se swak bestuur van siektes, soos beken-klouseer, nie floreer nie, is die uitvoermark. Daar is ongelooflik groot geleenthede, maar ons moet ook onthou
ons kan eintlik nog net genoeg voorsien vir ons plaaslike mark, veral in die rooivleisbedryf. Die hoeveelheid wat uitgevoer word, is maar nog bitter min. Maar namate die wêreldbevolking groei, sal daar altyd plek wees vir vleisbeeste. Dit is waarom ons altyd kyk na verbeterde karkasse, speenkalwers, doeltreffender beeste wat voeromsetting betref, ens.
Ons gaan al hoe meer moet produseer met minder hulpbronne. Ons moet ons diere hiervoor kan aanpas, sodat ons saam met daardie neigings kan beweeg.
WAT IS DIE IMPAK VAN DIE HUIDIGE UITBREKING VAN BEK-EN-KLOUSEER OP DIE MARK?
’n Kommersiële boer of stoetteler is afhanklik van sy beeste. As die siekte op sy plaas uitbreek, word die plaas en ál sy aktiwiteite stopgesit en toegemaak. Hy kan nie speenkalwers skuif nie, want hulle moet op die plaas bly. Daardie diere hou dus aan vreet, maar die boer kry nie sy tjek uit die diere uit nie, want hy kan nie sy produk verkoop nie. Met ander woorde, as die plaas gesluit word, sluit jy ook die boer se kontantvloei.
Die staat sal baie beter, deurdagte planne moet uitdink en instel om gebiede soos KwaZulu-Natal, waar bek-en-klouseer tans nie onder beheer is nie, beter te bestuur. Die regulering daarvan is in hierdie stadium ’n probleem. Dit word tans aan die private sektor oorgelaat om iets te doen om hierdie probleem te probeer stopsit.
Dit is ’n probleem wat oral voorkom, waaronder in Argentinië, Brasilië en in ons buurlande. Dit is nie net in Suid-Afrika nie. Dit gaan oor hoe die regering en die private sektor hande kan vat om dit behoorlik te bestuur. Anders gaan dit altyd ’n probleem bly.
Geld praat tans harder as biosekerheid. Daarom is daar boere wat bereid is om ’n kans te waag om diere te koop wanneer hulle nie seker is uit watter gebied die diere kom nie omdat hulle dalk ’n bietjie goedkoper is.
DIE BONSMARA IS GEWILD, VERAL ONDER OPKOMENDE BOERE. WAT IS DIE GENOOTSKAP SE PLAN OM DIE RAS IN DIE TOEKOMS NOG VERDER TE BEVORDER?
Die grootste ding waaraan ons voortdurend werk, is om relevant in die bedryf te bly. Ons het die grootste kommersiële grondslag en is die grootste ras wat geregistreerde diere in Suid-Afrika betref.
Jy moet altyd op die uitkyk bly vir nuwe markte en, soos jy tereg noem, die mark onder opkomende en ontwikkelende boere is baie groot. Hierdie boere werk hard daaraan om beter bestuur toe te pas om verbetering by hul diere te sien. Ons wil daardie mark kan bedien.
Dit is waarom ons juis in die proses is om nog ’n rasadviseur aan te stel om te konsentreer op die ontwikkelende mark, asook nuwe toetreders. Die belangrikste is die gehalte van die produk wat ons lewer. Die Bonsmara het ’n verpligte prestasietoetsstelsel en dit is daardie stelsel wat sorg dat ons beeste al vir baie lank aanpasbaar en funksioneel doeltreffend is.
Daarmee saam moet ons by die tye bybly. Die tipe bees waarvoor ons nou selekteer, is nie die bees wat 30 jaar terug die gunstelingbees was nie. En dit alles word maar deur die mark bepaal. In Suid-Afrika moet ons sorg dat ons altyd ’n bees kan lewer wat die voerkraal wil hê. Die oomblik dat die voerkraal nie meer ons beeste wil hê nie, het ons nie meer ’n mark nie.
Daarom wil kommersiële telers voortdurend verbetering sien. Tans wil hulle swaarder speenkalwers en groter vrugbaarheid onder koeie hê.
Ons moet daardie seleksie voortdurend volhou, maar ons besef ook daar is ’n perk by beeste. Jy gaan nie by ’n 400 kg-speenkalf uitkom nie. Daardie perk is ’n fyn balans wat ons moet handhaaf tussen ’n koei wat elke jaar kan kalf en steeds vir jou ’n sterk speenkalf kan gee wat in die voerkraal kan groei.
Dit is waarom ons hoofdoelwit by die Bonsmara is om aanpasbare en funksioneel doeltreffende diere te teel. Dit is waarvoor ons stoettelers selekteer en dit is wat hulle vir die kommersiële teler op die mark beskikbaar wil maak.