Insetkoste is ‘Vyand nr. 1’
’n Groeiende gaping tussen die stedelike en plattelandse inflasiekoers kan verreikende gevolge inhou.
DIE inflasiekoers in plattelandse gebiede het die afgelope paar maande aansienlik vinniger as dié in stedelike gebiede begin styg.
“Dit is kommerwekkend, aangesien plattelandse gebiede tradisioneel uit verbruikers met ’n laer besteebare inkomste as in die stede bestaan,” sê prof. James Blignaut, hulpbronekonoom aan die Universiteit Stellenbosch. “Wanneer inflasie dan die armer deel van die bevolking in so ’n mate raak dat voedselsekerheid in die gedrang kom, skep dit spanning wat tot onstabiliteit lei.”
Blignaut, ’n spreker op Landbouweekblad se onlangse Herlewingslandboukonferensie op Reitz, sê die rede vir die gaping lê hoofsaaklik in wat op die platteland met die inflasiekoers vir brood en graan gebeur.
“Vir die grootste gedeelte het die brood- en graan-inflasiekoers saam met die bestaande inflasiemandjie beweeg, maar oor die afgelope 24 maande het die inflasiekoers van brood en graan amper onbeheers begin styg. Ons weet ook dat in plattelandse gebiede brood en graan se bydrae tot totale inflasie baie hoër is as in die stede en dat dit dus die rede vir die ontkoppeling is.”
Kommoditeitspryse
Volgens Blignaut is die grootste rede vir die reusestyging in die inflasiekoers van brood en graan die verandering in kommoditeitspryse.
“Mielie-, koring-, sojaboneen sonneblompryse het oor die afgelope drie of vier jaar met van 50% tot 100% toegeneem. Hierdie stygings het ’n groot impak op ons bevolking gehad, veral in plattelandse gebiede waar daar net eenvoudig te veel maand vir jou inkomste is.
“Dit is egter net die helfte van die storie, want saam met die styging in kommoditeitspryse was daar ’n skerp styging in insetkoste ook. (TABEL)
“Dit is die dryfkragte wat die koste van voedsel en die bekostigbaarheid van voedsel tans in Suid-Afrika beïnvloed en skep groot spanning in die mark, tesame met groot onsekerheid.”
Blignaut sê slegs sonneblomme het min of meer tred gehou met insetkoste, terwyl mielies en sojabone se inkomste onder die insetpryse teruggesak het.
“Mielies se tekort is 27% en sojabone s’n rondom 20%. Dit het ’n groot impak op die winsgewendheid van die gewasse en skep ’n ernstige situasie. Inflasie neem toe en huishoudings voel die druk wat deur kommoditeitspryse gedryf word. Insetkoste is dus vyand nommer een.”
Bestuur dié faktore
Boere kan hierdie ongunstige omstandighede slegs oorkom deur dit wat binne hul beheer is, reg te bestuur.
“Winsgewendheid is onder druk met stygende koste (en) grondgesondheid wat agteruit gaan.”
Wanneer boere belê in hul besigheid om na herlewingslandbou oor te slaan, is dit ’n belegging in toekomstige voordele. Die J-kurwe wat so ’n verandering tot gevolg het in ’n besigheid se winsgewendheid, wissel van plaas tot plaas, en die diepte en lengte van die kurwe hang af van bestuursfaktore binne die boerdery.