‘Daar is géén nadele aan naspeurbaarheid’

Hoër speenkalfpryse en minder skuiwergate vir veediewe is maar enkele voordele wat ’n naspeurbaarheidstelsel inhou. Tog sloer ’n paar broodnodige stappe om dié bal aan die rol te kry.

DIE toetsfase van die Livestock Identification and Traceability System (Lits SA) is suksesvol afgehandel in sewe provinsies. Daaronder tel gebiede wat deur bek-en-klouseer geraak word.

Willie Clack, medevoorsitter van Lits SA, sê die toetse het bewys dat die Lits SA-stelsel die potensiaal het om die beheer van dieregesondheid en veehandel in Suid-Afrika deur doeltreffende identifikasie en naspeurbaarheid te verbeter. Die departement van landbou, grondhervorming en landelike ontwikkeling maak egter nie die inwerkingstelling daarvan ’n voorrangsaak nie.

Watter voordele sal Lits SA vir boere en Suid-Afrika inhou? Suid-Afrika se mededingers op die internasionale mark vir diereprodukte, waaronder buurlande, het goed gevestigde stelsels vir vee-identifikasie en naspeurbaarheid en het as sodanig ’n mededingende voordeel bo Suid-Afrika. Die internasionale vraag na diereprodukte neem wêreldwyd toe, wat potensiële groei vir die Suid-Afrikaanse veebedryf bied.

Ons produseer te veel hoëwaardesnitte vir ’n bevolking wat nie ons produk kan bekostig nie. Die rooivleisbedryf het wêreldkopers vir ons hoëwaardesnitte nodig.

Lits SA sal uiteindelik ook tot gevolg hê dat ons hoër pryse kry vir ons vleis, want die produk is naspeurbaar. Dit is een rede hoekom boere in Namibië tans baie beter pryse kry as in Suid-Afrika.

Hoe werk die stelsel?

Alle deelnemers (boere, afslaers, voerkrale, abattoirs en ander) registreer op die Lits SAdatabasis (dit kan nou reeds gedoen word by

Ná registrasie sal beeste op die stelsel geregistreer kan word.

Daar is onderneem dat die stelsel met ander databasisse, soos Intergis en Breedplan, kan integreer. Sodra jy diere verhandel, gaan jy na ’n platform wat die diere na die nuwe eienaar oordra, en by aanvaarding van die transaksie sal die nodige wettige dokumente, voorsien deur die stelsel, geskep word. Dieselfde geld as jy diere van een plaas na ’n ander verskuif.

Die stelsel maak ook voorsiening dat jy dieregesondheidsaksies, soos inentings en siektetoestande, op die stelsel aanbring, wat vir jou ’n dieregesondheidsverklaring aan die koper sal uitreik.

Beeste word gemerk met ’n Lits-oorplaatjie wat by verskaffers beskikbaar sal wees. Wanneer jy ’n nuwe bees koop, moet die dier ’n nuwe oorplaatjie kry.

Binne die bek-en-klouseer-beheergebiede is daar reeds meer as 16 000 vee-eienaars op die stelsel geregistreer en ongeveer 600 000 stuks beeste. Lede van een telersgenootskap het ook geregistreer en lewer ’n waardevolle bydrae.

Wat moet nou gebeur sodat dit ingestel kan word?

Sekere staatsamptenare moet nou die groen lig gee en dan die nodige wetgewing deur die parlement kry. Die grootste werk is die verwydering van ’n sinnetjie in die Wet op Diere-identifikasie (Wet 6 van 2002) dat ’n oorplaatjie nie ’n identifikasiemerk is nie.

Die bedryf moet ook die nodige druk begin plaas op die staat om sy mandaat uit te voer.

Kan dit help om veediefstal te bekamp?

Wanneer Lits SA in wetgewing vervat is, sal jy nie diere kan verhandel sonder dat hulle behoorlik geregistreer is nie.

Wat gaan Lits SA kos?

Vir die boer gaan dit die koste van die oorplaatjie (RFID) vir elke dier wees. (Die geraamde koste is R30 per oorplaatjie.) Jy gaan nie vir die databasis betaal nie. Die databasisstelsel word gefinansier deur die staat (tesourie) en met geld wat die Europese Unie aan Suid-Afrika bewillig het. Watter nadele het Lits SA?

Dit is soos om op te hou rook – daar is geen nadele nie. Die enigste “nadeel” is dat dit die wêreld onaangenaam gaan maak vir sekeres in die waardeketting wat kommissie verdien of spekuleer, aangesien hulle moeilik biosekerheid sal kan omseil.

Veediefstal in Suid-Soedan het met 95% afgeneem nadat daar ’n naspeurbaarheidstelsel ingestel is.

Daar is boere wat glo dit is nie goed om soveel inligting met die staat te deel nie.

In die huidige moderne omgewing is alles, onwillekeurig, reeds in die staat se besit, deur jou identiteitsnommer. Geen aksie kan uitgevoer word sonder ’n identiteitsdokument nie. Indien jy ’n kredietkaart het en op Takealot bestel, is die inligting beskikbaar indien jy ’n misdaad gepleeg het. Alle voertuie is geregistreer. Jou geregistreerde veebrandmerk is aan jou identiteitsnommer gekoppel.

Die Lits SA-stelsel sal net jou identiteitsnommer vereis en die ligging waar die diere aangehou word. Niemand sal jou inligting gebruik nie, behalwe vir die doelstellings van Lits SA. Niemand gaan jou vra vir jou BTW- en belastingnommer nie.

Indien jy ’n misdaad pleeg en die nodige wetlike prosesse word gevolg, sal die inligting soos alle ander inligting aan die staat gegee moet word ingevolge die Strafproseswet (Wet 51 van 1977).