Eenders, maar anders
Die skoolgeld vir herlewingslandbou in ’n ekstensiewe vee-opset raak minder, die veld verbeter, en nou raak dit nodiger as ooit om diere bloot te stel aan die stelsel om die kaf van die koring te skei.
Eenders, maar anders. Dit was ’n klompie jare gelede die wonderlike leuse van die matriekklas van die Hoër Meisieskool Oranje in Bloemfontein.
Dit is besonders, en daarom gebruik ek dit as raamwerk vir ’n paar gedagtes oor diere in nie-selektiewe omgewings teenoor ’n selektiewe omgewing.
Die stelsel is eenders, maar anders, en die diere wat daarbinne presteer, is ook eenders, maar anders.
Ek is dankbaar vir die blootstelling wat herlewingslandbou kry, asook vir almal wat hard daaraan werk om die beginsel te vestig en boere te motiveer, leer en ondersteun om Suid-Afrika en die aarde in ’n beter toestand te los as waarin ons dit gekry het. Hoed vasdruk en moue oprol blyk nou ál toekomsbenadering te wees.
By ons is die voordele duidelik. Ná sewe, agt jaar se toepassing van herlewingslandboubeginsels – met baie foute en skoolgeld in die bank – is die tekens dat dinge op alle vlakke verbeter, beslis sigbaar. Die miskruiers is meer en is meer aktief, die Brix-lesings is elke jaar effe hoër, meer natuurlike peulplante kom voor, ’n groter verskeidenheid smaaklike grasspesies verskyn en ’n afname in onsmaaklike grasspesies word aangeteken, wat bevestig word met die jaarlikse opeenvolgende satellietbeelde wat ’n verbetering in die gehalte en kwantiteit van die weidings wys.
Met die onlangse studie wat deel is van ’n PhD aan die Universiteit van die Vrystaat is daar ’n verbetering in die organiese materiaal en die koolstofpersentasie, wat goeie aanduidings is. Laastens begin die besettingsyfers en speengewigte terugkeer na normaal namate ons die konsep al hoe beter verstaan, en ook leer met elke fout wat ons maak. Ons kan dan die nodige aanpassings maak wat weer voordelig is vir die bottomline. Ons leer en pas aan wanneer ons foute maak.
Weidingsdruk
Ons gebruik ’n hoë digtheid (konsentrasie) van diere vir ’n kort tydperk as ’n metode van veldbenutting met ’n klompie kostelose byvoordele, soos die uitstekende verspreiding van kunsmis (mis en urine), terwyl die grond doeltreffend en natuurlik voorberei word. Saam met goeie, lang rus ná die weidingsgeleentheid is dit presies wat weiveld nodig het vir optimale funksionering. Hoewel ons slegs bo die grond met ons blote oog kan waarneem, is die belangrikheid eintlik wat onder die grond gebeur. Hierdie is ook nuwe terrein waarop beweeg word, maar die navorsing hieroor vorder jaar ná jaar.
Hoewel die weiding vir die leke-oog dieselfde lyk wanneer jy nie-selektief of selektief bewei, is daar reuseverskille wat betref die impak op nie-aangepaste diere. Daar is diere wat floreer onder hierdie omstandighede en ander wat uitsak (sien die foto’s regs bo). Die impak op die diere is groot, terwyl dit die beste medisyne vir die weiding is. Eenders, maar anders.
Omdat dit die beste vir ons ondergrondse lewe is, moet ons moeite doen om diere bloot te stel om te sien watter diere is eenders, maar anders.
Blootstelling noodsaaklik
Die koeie op die foto’s is albei 2013-koeie. Albei is mooi, vroulike Bonsmara-SPkoeie. Albei is funksioneel doeltreffend en kan loop, vreet en stert swaai. As jong verse het die twee kop aan kop geloop.
Nou lyk die een meer kompak as die ander een. Onder selektiewe beweiding het
Ek het vroeër ’n greep op die lewe gehad, maar dit het verslap.
Cowboylogika
albei omtrent dieselfde presteer, albei het vroeg gekalf en gereeld gekalf. Maar onder hoëdrukbeweiding presteer die koei links nou baie beter as die koei regs.
Die koei links hou aan kalf, terwyl die koei regs een maal oorgeslaan het. Uit ’n stoeteryoogpunt het koei 1 al twee goeie bulle geteel wat gebruik is, terwyl koei 2 slegs ’n 50%-goedkeuring van kalwers het.
Ons sal net weet of diere onder hoëdrukbeweiding presteer al dan nie, as ons hulle blootstel en dan evalueer. Eenders, maar inderdaad anders!
Moeilike pad van meet en pas
Moenie mislei word nie. ’n Mens sal nie weet of iets werk voordat jy dit nie getoets het nie. Dit is gewoon nie waar om te sê dat ’n goeie rugbyspeler se seuns noodwendig goeie rugbyspelers sal wees nie. Daar is sulke gevalle, maar daar is ook gevalle waar die seuns nie eens rugby speel nie. Of hulle het dalk op skool nog goed rugby gespeel danksy die vroeë blootstelling van die pa, en dan later ’n ander loopbaan gekies.
Noudat die wetenskap erken dat die geen wat groei op die veld stimuleer, ’n ander geen is as die een wat sorg dat ’n dier in die voerkraal presteer, maak dit soveel meer sin om diere te toets onder die omstandighede waarin hulle moet presteer. Meestal is dit in die kommersiële wêreld, op natuurlike weidings.
Vir my is daar tans nog geen Blup-syfer wat die diere akkuraat identifiseer ten opsigte van grasdoeltreffendheid nie. Dit is maar die moeilike pad van meet en pas.
Die waarde van epigenetika
Hoewel ons nog min van epigenetika verstaan, lyk dit vir my of daar baie waarde daarin lê. Miskien moet ek eers sê wat Google meen epigenetika is: “Epigenetika verwys na oorerflike en verbygaande variasie in geenuitdrukking wat nie bepaal word deur variasie in DNS-basisvolgorde of proteïen-aminosuurvolgorde nie.”
Jaime Elizondo van Real Wealth Ranching stel dit so: “Epigenetika skakel die uitdrukking van ’n geen aan of af danksy omgewingstimuli. Dit kan onder meer weens stres, medisyne, voeding, temperatuur en relatiewe humiditeit wees. Dié veranderings in die uitdrukking, of nie, van sekere gene beïnvloed nie die geenketting nie, maar dit kan oorgedra word en die aanpasbaarheid van diere by die veranderings in die omgewing verklaar.”
Daar is nog te min inligting hieroor om dit eenvoudig en in boeretaal uit te druk. Maar ons weet die omgewing het ’n invloed op hoe diere reageer, en party kry die verandering makliker reg as ander. Vroeër het ons net genoem dat diere by verandering kan aanpas.
Intussen word die skoolgeld inderdaad minder en die voordele meer.
Gerrit van Zyl is ’n sakeman en bekroonde stoetboer van Dewetsdorp in die Vrystaat. Hy is een van die voorloperboere wat herlewingslandbou in veeboerdery toepas.