Hoër pryse vir speenkalwers? Hou dié faktore dop
In Mei was speenkalfpryse onder groot druk, met ’n hoë insetkostedruk en ’n bedremmelde inkomste teen 2018-pryse. Die draaipunt is bereik, maar dit is belangrik dat ’n kommersiële boer wat speenkalwers bemark, faktore najaag wat groter voerkraalwins bepaal.
Die Suid-Afrikaanse voerkraalbedryf bemark tot 80% van die beesvleis in Suid-Afrika. Voerkrale in Suid-Afrika kan tot 650 000 diere hanteer.
Na gelang van ekonomiese en bestuurspraktyke kan die Suid-Afrikaanse voerkraalbedryf jaarliks altesaam 1,7 miljoen beeste vir slag voorsien.
In Suid-Afrika wissel die grootte van voerkrale aansienlik. Daar is voerkrale met ’n kapasiteit van meer as 160 000 beeste, tot baie klein voerkrale wat boere self bestuur. Die groot voerkrale het deur die jaar beeste, maar daar is ook voerkrale wat beeste net seisoenaal voer.
Min van die diere wat in groot kommersiële voerkrale gevoer word, word deur die voerkrale self geteel.
Die voerkrale is dus hoofsaaklik afhanklik van vleisbeesboere wat speenkalwers voorsien.
Dit is daarom belangrik dat hierdie speenkalfprodusente verstaan watter faktore die wins van ’n voerkraal bepaal. Sodoende kan hulle probeer om in die behoeftes van die voerkraal te voorsien.
Produksie-eienskappe wat uitstaan
’n Studie is onlangs in Amerika gedoen om die relatiewe ekonomiese belangrikheid van faktore wat voerkraalwins beinvloed, te bepaal.
Ek het hierdie inligting vir Suid-Afrikaanse toestande aangepas (TABEL 1).
Byna die helfte van die voerkraalwins (45%) word deur twee produksie-eienskappe bepaal.
Die winssyfer is eerstens afhanklik van karkasgewig (34,1%) wat deur die groei in die voerkraal en dus gemiddelde daaglikse toename (GDT) bepaal word, en tweedens van die hoeveelheid voer (10,7%) wat gevreet word en dus die voeromsettingsverhouding (VOV) behels.
Albei dié eienskappe word deur die vleisbeesprestasietoetsskemas gemeet.
Kommersiële speenkalfprodusente moet teelbulle gebruik om kalwers te teel wat aan hierdie vereistes voldoen.
Dit kan tot hoër speenkalfpryse lei as die voerkrale daarvan bewus is.
Boere behoort dus die genetiese meriete van hul teelbulle aan die voerkrale beskikbaar te stel.
Een kwessie is egter dat daar waarskynlik nie genoeg sulke teelbulle beskikbaar is nie.
Groei belangriker as voerinname
Dit is belangrik om tussen die voerkraalsituasie en die totale produksiesiklus van vleisbeeste te onderskei.
In die geval van die totale produksiesiklus is reproduksie (43%) die belangrikste eienskap, gevolg deur groei (30%) en dan voerinname (24%) (sien “Selekteer winsgewende beeste só”, LBW, 21 April 2022 of op Landbou.com vir meer inligting hieroor).
Dit is belangrik dat koeie se voerinname nie te hoog is nie. Daarom is voerinname relatief belangriker in die geval van die totale produksiesiklus as in die geval van voerkrale.
Groei is egter steeds belangriker as voerinname.
Waar voerkrale nie voldoende inligting het oor die potensiaal van die kalwers wat hulle koop nie, maak hulle staat op vorige ervaring en gebruik hul voorgevoel.
Om dit te verduidelik, verwys ek na die keer toe die Landbounavorsingsraad (LNR) in Desember 2020 ’n klompie speenkalwers op ’n veiling verkoop het.
Die Bonsmara- en BonsmaraAfrikaner-kruisingkalwers wat rooi was, het gemiddeld 195 kg geweeg en is vir R38,56 per kg (BTW uitgesluit) verkoop.
Die Bonsmara-Nguni-kruisingkalwers, wat bont was, het gemiddeld 191 kg geweeg en is vir R28,80 per kg (BTW uitgesluit) verkoop.
Die verskil was amper R10/kg, oftewel R2 020 per kalf (sien “Inheemse vleisbeeste: Bemark eerder van veld af”, LBW, 25 Februarie 2021).
Die rede vir die verskil is dat voerkrale weet Ngunitipes groei nie vinnig in die voerkraal nie, en hulle het dus kleurpatroon gebruik om Nguni-tipes te identifiseer.
Die gekombineerde faktor wat die naasgrootste impak op voerkraalwins het, is vrektes, siektes en beserings.
Ongelukkig is daar ’n opvatting dat ’n sekere genotipe geneig is tot longontsteking in die voerkraal en daarom diskrimineer voerkrale teen kalwers
van hierdie genotipe.
Horings by beeste kan ook kneusings en beserings veroorsaak. Meer poenskopbeeste kan ook by voerbakke gehuisves word. Die risiko van kneusing en potensiële karkasskade tydens vervoer na die slagpale word ook verminder, wat ekonomiese verliese beperk.
Voerkrale verkies dus poenskopkalwers of kalwers wat onthoring is (sien “Poenskop: Beesboer se vriend of vyand?”, LBW, 9 Februarie 2023).
’n Kwessie van gewig
Dit kan vir sommige mense ’n verrassing wees, maar die gewig van die speenkalf is die derde belangrikste faktor.
’n Hoër speenkalfgewig het ’n ongunstige impak op voerkraalwins omdat ’n swaarder speenkalf tot ’n negatiewe prysmarge in die voerkraal lei.
Dit is die rede waarom swaarder kalwers ’n laer prys per kg op veilings behaal.
Onlangse veilingspryse wat vir die week van 14 Junie aangemeld is, was as volg:
Tollies/bulkalwers minder as 200 kg – R31,25/kg.
Tollies/bulkalwers van 200 kg tot 250 kg – R29,12/kg.
Tollies/bulkalwers meer as 250 kg – R28,15/kg.
Soos reeds genoem, is die hoofrede hiervoor die sogenoemde prysmarge, wat ek hieronder gaan probeer verduidelik.
Veronderstel die koopprys van ’n 240 kg-kalf was R31/kg en die uitslagsyfer is 56%, dan betaal die voerkraal in effek R55,36/kg vir die karkas, terwyl die markprys vir A2/A3 tans wissel (Junie 2023) van R51/kg tot R54/kg.
Hy maak dus geen wins op dié deel van die karkas nie.
Die verskille tussen ’n kalf van 200 kg en een van 240 kg word in TABEL 2 verduidelik.
As al die ander koste dieselfde is tussen die twee kalwers, dan is dit ekonomieser om die ligter kalf te voer.
Pas aan by omgewing
Dit bly egter steeds belangrik dat ’n karkasgewig van minstens 200 kg tot 220 kg gehandhaaf moet word, aangesien heelwat slagplase, agente, supermarkte en slaghuise teen karkasse diskrimineer wat ligter as 200 kg of selfs 220 kg weeg.
Dit verbaas my dat daar nog telers is wat daarna mik om speenkalwers van 260 kg te speen. Nie net gaan hulle minder per kg vir hul speenkalwers kry nie, maar hul koeie gaan ook groter word, wat beteken hulle sal minder koeie moet aanhou.
Die omgewing kan ook nie in staat wees om die groter koeie te ondersteun nie, wat tot ’n laer kalfpersentasie kan lei.
Die klassifikasie van die karkas het ’n geringe effek op voerkraalwins. Dit is egter nodig om seker te maak dat die bees nie te maer of te vet is wanneer dit geslag word nie.
Net so het die aantal dae wat die bees in die voerkraal staan, nie ’n groot effek op voerkraalwins nie, solank die bees net die verlangde groeitempo handhaaf.
Prof. Michiel Scholtz is ’n afgetrede spesialisnavorser in toegepaste diereteelt by die LNR-diereproduksie op Irene waar hy op kontrak betrokke is. Hy is ook ’n geaffilieerde professor in diereteelt aan die Universiteit van die Vrystaat.
Die gewig van die speenkalf is die derde belangrikste faktor, en ’n hoër speenkalfgewig het ’n nadelige effek op voerkraalwins.