VRA VIR KASSIE
DEEL 15
In hierdie aflewering kyk ons na ’n paar vrae wat opgeduik het oor die veiligheid van die laai van geweerpatrone. Veiligheid is dié belangrikste aspek by die handlaai van patrone, want ’n gebrek daaraan kan katastrofiese gevolge inhou vir diegene wat herlaaide ammunisie in hul gewere gebruik.
VRAAG:
Herlaaidata dui gewoonlik minimum en maksimum ladings aan vir elke spesifieke kaliber en kruit wat daarvoor gebruik kan word. Is dit moontlik dat indien die doppie tot kapasiteit gevul word met dryfmiddel, ongeag die aanbevole maksimum lading, dit meer druk as die maksimum druk waarvoor die geweer ontwerp is, kan laat ontwikkel?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
Die eenvoudige antwoord hierop is JA, daar kan te veel druk vir die geweer se aksie en loop ontwikkel as die maksimum aanbevole lading oorskry word, al laat die dopkapasiteit dit toe. Daar is kalibers wat meer vergewensgesind is, maar moenie die perke oorskry sonder grondige kennis nie. ’n Mens moet versigtig wees om ’n scenario te skets. Omdat spesifieke omstandighede in ’n scenario teenwoordig is, kan jy, omdat jy graag wil, jou omstandighede plooi en besluite oor ’n lading op verkeerde aannames baseer. Onthou altyd die volgende:
1. ’n Dryfmiddelvervaardiger mag ’n dryfmiddel wat tot 3% van die brandindeks afwyk, kommersieel aanbied. As jy toevallig ’n lotnommer dryfmiddel gebruik waarvan die brandindeks beduidend vinniger is, sal die druk per volume veel hoër wees as wanneer dit “normaal” sou presteer.
2. Ouer modelle gewere van dieselfde kaliber se aksies kan nie die hoër drukvlakke van moderne aksies hanteer nie. Pasop om raad oor ladings te aanvaar as dit nie vir jou geweer se spesifieke aksie bedoel is nie.
3. Verseker dat die regte tipe dryfmiddel wat in die aanbeveling genoem word, wel dit is wat jy laai. Een van die basiese veiligheidsmaatreëls is juis om slegs die een spesifieke dryfmiddel wat jy besig is om vir ’n spesifieke kaliber te gebruik, op jou herlaaitafel te hê en die res weg te sluit. ’n Ongeluk is presies dit wat die woord omskryf. Daar is genoeg voorbeelde van “per ongeluk”.
4. Moenie parallelle trek tussen een vervaardiger se dryfmiddel en ’n ander vervaardiger se dryfmiddel wat in dieselfde brandindekskategorie gebruik kan word nie. Bevestig eers die ladingspek- trum vir elke tipe dryfmiddel van elke vervaardiger voor dit summier gebruik word.
5. Sommige dryfmiddels, waarby al Somchem se dryfmiddels na my wete ingesluit is, is ook baie sensitief vir temperatuur. ’n Mens MOET dus die temperatuurskommelings waaraan die dryfmiddel blootgestel word, in aanmerking neem. Hierby ingesluit is die oordraagbare temperatuur van byvoorbeeld die geweer se kamertemperatuur.
6. By die ter perse gaan is my inligting dat Suid-Afrika se proefhuis nie meer in werking is nie. Die gevolg is dat wanneer daar aan die geweer se aksie, kamer of loop gewerk is, soos byvoorbeeld ’n loopvervanging, bestaan die verpligte druktoets nie meer nie. Dit mag dus gebeur dat die drukweerstandigheid van die aksie tydens so ’n groot werk beïnvloed kan word.
Ter opsomming waarsku ek herlaaiers om hulle nie blind te hou vir tegniese eienskappe waaroor gebrekkige inligting beskikbaar is nie. Hou by die veilige, bekende praktyke.
VRAAG:
Ek het onlangs begin om my patrone self te laai. Na wat ek verneem kan QuickLOAD goed gebruik word om ladings te bepaal en ladingprestasies te voorspel. Is QuickLOAD veilig om te gebruik om ladings te bepaal, al verskil die ladings van dít wat deur dryfmiddel- en koeëlvervaardigers voorgestel word?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
Ek verwys na die kommentaar op die vorige vraag, maar haal ook aan uit Hartmut Broemel, die opsteller van die QuickLOAD-ballistiese program, se vrywaringklousule: “Ballistic programs such as QuickLOAD cannot predict EXACT internal ballistic results. Therefore, one CANNOT use this software as a substitute for information gleaned from a reloading manual along with standard handload development and practices. QuickLOAD is designed and intended only for use by those persons who are completely familiar with all safe handloading practises. It is mandatory to verify any computer-generated results with data found in current manuals…”
Die eerste ding waarin ’n voornemende handlaaier behoort te belê is in die kennis van veilige handlaaipraktyke. Hierdie inligting kan verkry word deur die lees van goeie en verantwoordelike herlaaipublikasies, volledige video’s of kursusse en privaatonderrig deur kundige herlaaiers. Pasop vir gesiglose forums en ander vrye-mening sosiale media. Inligting wat nie getoets is en op bepaalde scenario’s en gevallestudies gebaseer word nie, is nie noodwendig fundamentele of universele waarhede nie.
VRAAG:
Standaard-slagdoppies om my .30-06 se patrone mee te laai, is soms nie beskikbaar nie. Is dit gevaarlik om dié slagdoppies met Magnum-slagdoppies te vervang? »
KASSIE SE KOMMENTAAR:
’n Magnum-slagdoppie se vlam (vonk) is warmer en meer intens as dié van ’n standaard-slagdoppie en daarom kan dit die druk verhoog met dieselfde lading as wat gebruik is met ’n standaardslagdoppie. Die warmer vonk van die Magnum-slagdoppie word dus aangewend om sogenaamde “stadige” dryfmiddels en veral dubbelbasis-dryfmiddels aan die gang te kry. Dit word ook in gewere met korter lope gebruik en wanneer ’n standaard-slagdoppie nie die kruitlading volledig uitbrand nie. Soos tevore al beskryf, kan onverbrande kruit gesien word wanneer ’n wit papier of karton relatief naby die geweer se tromp geplaas word en donker spikkeltjies of stafies etse rondom die koeël se gat sigbaar is.
QuickLOAD kan ook ’n aanduiding gee van hoe effektief die kruit waarskynlik sal uitbrand wanneer die skoot gevuur word. Alhoewel ’n Magnum-slagdoppie die druk verhoog, is dit nie sodanig dat dit ’n risiko behoort te veroorsaak nie. As die lading van meet af aan met ’n Magnum-slagdoppie ontwikkel is, kan dit wees dat dit die herlaaier se voorkeurresep is. As die lading egter met ’n standaardslagdoppie ontwikkel is en die herlaaier moet of wil na ’n Magnum-slagdoppie oorslaan, kan hy sy proeflading met 5% verminder en dan weer afrond tot die beste resultaat. Ons moet ook in gedagte hou dat hoe laer die ladingdigtheid is, hoe sterker is die moontlikheid van groter trompsnelheidvariasie.
Diegene wat QuickLOAD as hulpmiddel gebruik, moet ook onthou dat Hartmut Broemel dit duidelik stel dat QuickLOAD geprogrammeer is vir sagte, standaard-slagdoppies, wat nie deur die gebruiker verander kan word nie.
VRAAG:
Ek het tot onlangs toe met loodkernkoeëls geskiet, maar wil monometaalkoeëls probeer. Kan ek vir dieselfde gewig monometaalkoeël my ou lading wat ek vir loodkernkoeëls gebruik het, ook gebruik as vertrekpunt vir my .300 Win Mag?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
Nee, onder geen omstandighede nie! Vervaardigers van monometaalkoeëls doen baie moeite om die wrywing tussen die koeël en die loop se wande te verminder, maar die koeël is steeds langer as sy loodkerneweknie, wat beteken dat om in die magasyn te pas, die koeël dieper in die doppie ingedruk moet word. Dit, op sy beurt, verminder die benutbare dopvolume en verhoog die druk aansienlik in die doppie/geweerkamer. Die veilige roete is weereens om die lading met 5% te verlaag vir proefskote en om dan fynere aanpassings te maak. ’n Verdere oorweging is die tipe groefontwerp wat die vervaardiger in die geweerloop gebruik. Moderne lope gebruik nie net die konvensionele reghoekige groef nie, daar is ook die gekante groewe wat in veral hoë-gehalte teikenskietlope gebruik word.
Die nuutste loopontwerp wat in sommige Sabatti-gewere gebruik word en wat al hoe gewilder raak, is die sogenaamde multi-radiale groef of “poligoon”tipe loop – soos ook daarna verwys word – wat nie groewe het nie (die maklikste om dié “groewe” te beskryf is seker om te sê dat die loop eintlik seskantig is aan die binnekant en dat dié seskantigheid in die loop afspiraal soos groewe). Al hierdie tegnologie word gebruik om minder slytasie te verkry, makliker te onderhou en, belangrik vir die vraag hierbo, te help om die koeël digter teen die loop se wande te seël sodat geen gasdruk langs die koeël kan ontsnap nie. Dit veroorsaak dat veral sagtewandkoeëls soos wat vir teikenskiet gebruik word, baie dig seël en hoër snelhede kan lewer. Snelheid by die tromp is direk eweredig aan druk agter die koeël. Uit ’n veiligheidsoogpunt kan ons dus nie ’n lading wat goed werk vir ’n bepaalde koeël in ’n geweer, net so gebruik vir ’n ander tipe koeël in ’n ander geweer nie.
ONVEILIGE HANDLAAIPRAKTYKE EN DIE GEVOLGLIKE GEBRUIK VAN SULKE AMMUNISIE, KAN LEI TOT SKADE AAN TOERUSTING, BESERINGS OF DIE DOOD VAN DIE HERLAAIER, DIE SKUT OF OMSTANDERS! * Kontak Kassie by Dave Sheer se winkel in Montana, Pretoria by 010-300-1222, of kassie@ davesheer.com