TROFEEJAG VIR DIE PLAASLIKE JAGTER
Waaraan word jou bekwaamheid as trofeejagter gemeet?
JOKL LE ROUX
Ek is nie ’n trofeejagter nie, alhoewel ek op ’n stadium wel ’n hele aantal trofeë besit het. Daardie trofeë is meestal toevallig gedurende my jagloopbaan (wat oor 40 jaar strek) gejag terwyl ek vir vleis gejag het. Die situasies was ook so dat daar nie ’n finansiële premie gehef was in die geval van trofeediere nie.
My gewone jaarlikse jagbegroting laat nie toe dat ek die heelwat duurder trofeetariewe betaal nie! Ek is (nes die meeste ander jagters) ook maar mens, en as daar vier koedoebulle uit die bos wegbreek, word my oë onwillekeurig getrek na die een met die langste horings en dis dan daardie een wat normaalweg geskiet word.
In hierdie reeks oor trofeejag word ’n poging aangewend om trofeejag en al die aspekte wat daarmee gepaard gaan, aan die leser deur te gee. Hier word nie verwys na die professionele jagter (met al die verpligtinge wat hy of sy het om die beste moontlike trofee aan sy of haar kliënte te besorg nie) maar spesifiek na die plaaslike trofeejagter wat meestal op sy of haar eie of hoogstens met behulp van ’n spoorsnyer of gids, jag. Myns insiens is die Suid-Afrikaanse trofeejagter wat deur sy jagloopbaan ’n goeie versameling trofeë opgebou het, grotendeels deur sy eie vernuf, oor die algemeen ’n baie beter jagter as buitelanders met hul indrukwekkende versameling trofeë wat met behulp van ’n beroepsjagter geskiet is. In laasgenoemde geval word die jagwerk meestal deur die spoorsnyer en beroepsjagter gedoen, terwyl die kliënt net saamstap en die sneller druk wanneer die beroepsjagter hom aansê om dit te doen.
Benewens die jag van die trofeedier en alles wat daarmee gepaard gaan, moet die trofeejagter ook op hoogte wees van ’n verskeidenheid ander aspekte. Hy moet kan onderskei tussen manlike en vroulike diere van veral daardie spesies waar beide geslagte horings het; hy moet die riglyne ken ten opsigte van trofeeskatting in die veld; die hantering van trofeë (slag, behandeling, ens.); die neem van foto’s (onthou ’n foto is ook ’n trofee); die opmeting van trofeë volgens die voorskrifte van
die onderskeie instansies soos Rowland Ward, SCI (Safari Club International), CHASA (Konfederasie van Jagters verenigings van Suid-Afrika) en andere, en die versorging van gemonteerde trofeë. Bogenoemde aspekte sal aandag kry in hierdie reeks. Ander aspekte wat op die wildboer spesifiek van toepassing is (alhoewel bogenoemde aspekte vir hom ook belangrik is) gaan ook kortliks behandel word.
In dié verband gaan ’n agtergrond gegee word oor eienskappe van ’n trofeejagplaas, volhoubare trofeebenutting, fasiliteite, en so meer. Laastens sal wenke ten opsigte van die jag van trofeë van spesifieke spesies ook kortliks behandel word.
Ernstige trofeejagters spandeer normaalweg baie meer tyd in die jagveld as die biltongjagter (wat gewoonlik tevrede is met die eerste, beste geleentheid) omdat baie geleenthede nie geneem word om ’n dier te skiet as laasgenoemde nie aan jagters se selfopgelegde standaard voldoen nie, of wanneer hulle op soek is na ’n rekordboektrofee. As gevolg hiervan ontwikkel trofeejagters wat grotendeels op hulself aangewese is oor die algemeen baie goeie jagvaardigheid en leer hulle om geduld te beoefen (’n puik lewensvaardigheid) en leer hulle die veld- en wildlewe intiem te ken.
Verder spandeer hulle baie meer geld aan jag terwyl hulle minder diere doodmaak, wat ek glo voordelig is vir die jagindustrie oor die algemeen. Alhoewel vleisjagters volgens berekening tot drie maal meer geld jaarliks tot die wildindustrie bydra, bevoordeel trofeejagters waarskynlik die volgehoue sukses van wildpopulasies in ’n meerdere mate as vleisjagters. Verder is die oorgrote meerderheid buitelandse jagters wat Suid-Afrika besoek, ernstige trofeejagters, en die buitelandse valuta wat hulle hier spandeer is essensieel vir ons jagindustrie.
STADIUMS VAN DIE JAGTER
Dis uiters selde dat jagters hul jagloopbaan begin deur spesifiek trofeediere te jag. Jagters vorder gewoonlik deur ’n aantal stadiums namate hulle in hulle sport groei:
Tydens die eerste stadium, wanneer ’n persoon begin jag (of dit nou in sy kinderdae of eers later in sy volwasse lewe is) is dit gewoonlik die hoeveelheid diere wat die jagter skiet waaraan hy sy sukses meet.
In die tweede stadium is dit die kwaliteit van die prooi, wat gewoonlik aan die lengte van die horings of tande gemeet word, wat op die voorgrond tree. ’n Koedoe met 50”-horings is vir hierdie jagter belangriker as een waarvan die horinglengte 30” is, al is eersgenoemde koedoe se vleis smaakliker as laasgenoemde s’n. Dit kan beskou word as ’n tipe van selektiwiteit wat ontwikkel namate jagters meer ervare raak, en hul status as jagters belangriker raak as die hoeveelheid vleis wat huis toe geneem word. In baie gevalle probeer hierdie jagters dan ook om hul vaardighede en sukses aan hul medejagters te bewys deur die trofee teen die muur ten toon te stel, of aan trofeekom- »
» petisies deel te neem.
Die volgende stadium is spesialisering (’n ander vorm van selektiwiteit) waar die jagter bv. slegs die spiraalhoringspesies jag soos bosbok, koedoe, eland en njala (en later wanneer hy dit kan bekostig die duur bokke soos sitatunga, bongo en bergnjala). Ander spesialiseer weer in die Klein Vyf, Klein Tien of Groot Vyf.
Laastens begin jagters, namate hulle meer bekwaam en ervare raak, om die moeilikheidsgraad van die jag te verhoog deur bv. hul jagtoerusting te beperk. Sommiges jag dan met swartkruitwapens, handwapens of pylen-boog. Die sukses hiervan verhoog die jagter se tevredenheid of gevoel van vervulling. Daar is min sportmanne/vroue wat vrywilliglik hulself beperk op dié manier, maar as die jagter dit doen, verhoog hulle die uitdaging en genot deur op ’n meer gelyke vlak teen sy of haar prooi te kompeteer. Solank dit op ’n verantwoordelike manier gedoen word, word die jagter se vernuf verbeter.
Die heel laaste stadium is die een waar die jagter graag gaan jag, maar dan allerlei verskonings uitdink om liewer nie enige van die diere te skiet nie, al word skote aangebied!
Nie alle jagters vorder deur al die genoemde stadiums nie, maar die meerderheid bereik wel die kwaliteit- of trofeejagstadium. Die graad van laasgenoemde kan natuurlik geweldig wissel, van die een kant waar die jagter tevrede is met ’n paar skedelmonterings teen sy braaiplek se muur tot die ander kant waar niks anders as ’n trofeekamer vol monterings van elke denkbare spesie sal deug nie.
DIE SIEL VAN DIE JAGTER
Ons oervoorouers moes jag om te kon oorleef, en selfs ná daar oorgeskakel is na primitiewe landbou en veeteelt, moes hulle bly jag om hul oeste teen vernieling deur die wild te beskerm, en hul vee teen roofdiere. Dit was die uitsluitlike plig van die manlike geslag om vleis aan hulle gesin/familie/stam te voorsien, en daardie individu wat gereeld die meeste vleis skuiling toe gebring het, het gewoonlik ook die meeste voorregte van die vroulike geslag geniet.
Dit was belangrik dat die beste jaggene van generasie tot generasie oorgedra word. Die San-, Eskimo-, Indiaan- of Pigmeejagter (destyds die beste jagnasies ter wêreld) wat gereeld die grootste dier platgetrek het, het heel waarskynlik heldestatus onder hul stamgenote verkry. Ná die vleis opgeëet is, was dit waarskynlik onderskeidelik slegs die rekordstel springbok- of eland- horings op die nis bokant sy lêplek in die grot, massiewe bisonhorings bokant sy teepeeingang, die reusewalrusslagtand langs sy iglo se deuropening of massiewe bongohorings teen ’n boomstam wat as bewys van hul jagbekwaamheid gedien het.
Die moderne mens word maar nog steeds deur primitiewe gene en drange beheer. Die oorlewings- en voortplantingsdrange sorg dat die mens as spesie bly voortbestaan, selfs al dink ons dat ons nie meer direk van die natuur afhanklik is nie. Die drang van trofeejagters om bewyse van die grootste van ’n spesie na hul moderne “skuilings” te neem en daar ten toon te stel, het nog heel goed behoue gebly! * In die volgende bydrae word hierdie inleidende bydrae tot die reeks afgesluit met die definisies van ’n trofee en hoekom trofeediere gejag word.