LOOD – WAT IS JOU RISIKO'S?
LIZANNE NEL
Die SAJWV is ’n vereniging wat as leiers gesien word in terme van verantwoordelike optrede, hetsy of dit op ’n skietbaan is, met die hantering van vuurwapenlisensies, hoe ons jag, of die bewaring van die natuur. Besluite word gegrond op goed gefundeerde inligting in oorleg met ons lede. Ons monitor wetgewing en aspekte wat lede se belange raak en, waar nodig, neem ons dikwels leiding in belangrike sake om die toekoms van die bedryf te help vorm. Binne hierdie tradisie is dit belangrik dat ons lede en die publiek adviseer oor relevante wetgewing, nuwe verwikkelinge, navorsing, en die potensiële implikasies rakende lood en loodammunisie.
Wanneer die gesprek oor loodammunisie gevoer word, is heelwat jagters dadelik vuurwarm onder die kraag en skroom nie om te reageer met, “ek het van kleintyd af met windbukskoeëls in my mond geloop en ek jag al jare met loodkoeëls en ek makeer niks” en “dit is die groenes wat hierdie twak versprei omdat hulle jag wil toemaak”. Ek verstaan hierdie reaksies. Jagters gaan beslis gebuk onder druk van diereregtegroepe wat jag wil stop en ek hanteer byna op ’n weeklikse basis negatiewe propaganda oor jag, en loodammunisie is een van die vele invalshoeke wat hierdie groepe gebruik om jagters te probeer diskrediteer. Oor die impak van die windbukskoeëls in jou kieste, wil ek my nie nou uitlaat nie, maar ek wil wel met hierdie artikel objektiewe inligting oor lood en spesifiek loodammunisie beskikbaar maak sodat jy self kan besluit wat jou risiko’s is en wat jy daaromtrent wil doen. Hierdie artikel gaan oorwegend op menslike aspekte fokus, met ’n opvolg oor lood in die omgewing in die volgende uitgawe.
IS LOOD GIFTIG?
Verskeie navorsing artikels bevestig onomwonde dat lood giftig is vir mense. Dit kan kanker veroorsaak en tas ook die bloed, senuwee, hart en nierfunksie aan. Verlaagde intelligensie, verkorte aandagspan, gehoorverlies, swak prestasie op skool en aggressie is ook in kinders aangeteken wat loodvergiftiging het. Kinders veral is baie sensitief vir loodvergiftiging en daar is bevind dat selfs lae loodvlakke in hul bloed swak beenvorming en verminderde breinfunksie kan veroorsaak.
HOE WORD LOOD OPGENEEM?
Die proses van loodabsorpsie in mense en diere is kompleks en daar is verskillende faktore wat dit beïnvloed. Hoe meer oplosbaar lood is, hoe makliker word dit opgeneem. Loodasetaat wat in versoeters voorkom, word byvoorbeeld makliker geabsorbeer as soliede lood van ammunisie fragmente. Suurge
halte speel ook ’n belangrike rol en sou daar byvoorbeeld loodfragmente in wildsvleis wees, kan voorbereiding van ’n gereg met asyn of wyn die absorpsie van die lood verhoog. Die tempo waarteen lood deur die spysverteringstelsel gaan, beïnvloed ook absorpsie, sowel as die oppervlak-area wat blootgestel is.
Opname van uiters klein loodfragmente, of nanopartikels, geskied deur ’n ander proses naamlik pinositose. Die nanoloodpartikel word letterlik omvou deur aangrensende selle en absorpsie en vergiftiging geskied baie vinnig. Na absorpsie beweeg die lood na die bloed, lewer en niere, en dit gebeur gewoonlik binne 30 dae. Of dit word in die bene neergelê oor langer periodes.
HOE GEBEUR BLOOTSTELLING?
Blootstelling aan lood gebeur op een van drie maniere, naamlik inaseming, fisieke inname of absorpsie deur die weefsel.
Voor die skuif na loodvrye petrol, is bevind dat ’n groot persentasie van kinders in stede verhoogde vlakke van lood in hul bloed het as gevolg van die inaseming van petroldampe. Die gevalle het afgeneem met die skuif na loodvrye petrol en beperkings op die loodinhoud van verf. Gevalle van die inaseming van loodpartikels deur kinders is ook gedokumenteer in twee Suid-Afrikaanse vissersdorpies wat loodsinkers smelt. Die kinders van Aggeneys en Pella wat naby die loodmyne bly is deur lugbesoedeling aan loodinaseming blootgestel. Navorsing het verder bevind dat persone wat in verskeie binnehuise skietbane in Suid-Afrika skiet, verhoogde blootstelling aan lood het, veral waar daar nie goeie ventilasie is nie.
Fisieke inname van lood vind onder meer plaas wanneer gekontamineerde plante, water of kos ingeneem word, of wanneer loodbevattende wildsvleis geëet word. Histories is lood ook gebruik in pype van geboue of in watervoorsiening, en die water uit hierdie pype kan lood bevat. Grond en die plante wat daarop voorkom kan byvoorbeeld gekontamineer word deur mynbouaktiwiteite of water uit pype wat lood bevat. Navorsing het onder meer bevind dat mielies wat op gekontamineerde grond gekweek is, verhoogde vlakke van lood het terwyl dieselfde tendens waargeneem is by vee wat langs paaie wei waar loodstof van uitlaatgasse wat lood bevat op die plante akkumuleer.
In ’n ander studie van veerwildjagters in Groenland wat met loodammunisie jag, is bevind dat daar ’n direkte verband is tussen die hoeveelheid gejagte voëls wat benut word en die vlakke van lood in jagters se bloed.
Absorpsie deur die weefsel vind plaas in gevalle waar fragmente in die weefsel voorkom soos wanneer ’n loodgebaseerde koeël in weefsel sit en mikroskopiese loodpartikels deur die weefsel opgeneem word.
WAT IS DIE IMPLIKASIES?
As gevolg van die toksisiteit »
» van lood vir mense, is daar reeds wetgewing in plek om die voorkoms daarvan in die omgewing te verminder soos onder meer die oorskakeling na loodvrye verf en petrol, en spesifieke omgewings bestuur s maatreëls vir ou batterye, ens. Hierdie maatreëls word tans hersien met die oog op verdere verlaging van risiko’s vir blootstelling. Daar is ook ontwikkelings op die gebied van beheer van vleisveiligheid. Die Vereniging is betrokke by hierdie proses van die Departement Landbou, Grondhervorming en Landelike Ontwikkeling, en dien ook op die Wildsvleis industrie-forum. Daar word gemotiveer dat maatreëls slegs van toepassing is op die kommersiële waardeketting en nie jagters raak wat vir eie gebruik jag nie.
Dit plaas egter’ n groot verantwoordelikheid op jagter som seker te maak dat hulle die risiko’s vir loodvergiftiging bestuur, veral rakende wildsvleis wat benut word. Onlangse X-strale van haar- en veerwild wat met loodgebaseerde ammunisie gejag is, het getoon daar is ’n aansienlike hoeveelheid loodpartikels in die vleis. Loodfragmente het redelik ver van die wondkanaal versprei in die karkasse, veral waar die koeël been getref het. Van die fragmente was onsigbaar met die blote oog, maar duidelik waarneembaar op X-strale en val in die mikro-tot na nop artikel kategorie. Van die vyf fisante wat gejag is, het vier steeds onder
X-strale getoon dat nie al die loodkorrels verwyder is nie, al het dit so voorgekom. Die proses van opname van loodpartikels is reeds bespreek asook die verhoogde risiko van absorpsie wanneer asyn of wyn, wat suurmediums is, gebruik word in die verwerking en gaarmaakproses van die vleis.
Risiko’s kan verlaag word deur met nie-loodammunisie te jag of, as ’n minimum, met goeie chemies-gebinde loodkern ammunisie met’ n hoë retensie waarde. Hoewel die kans om alle loodpartikels uit te sny redelik laag is, kan die verwydering van die wondkanaal en omliggende weefsel vir ongeveer 20 cm daar rondom, die hoeveel lood wat potensieel ingeneem kan word, aansienlik verlaag.
Vir persone wat loodkoeëlpunte giet, kan die risiko’s verminder word deur handskoene en ’n masker te dra. Diegene wat gebruik maak van binnehuise skietbane, moet seker maak dis goed geventileer en die nodige gesondheidsmaatreëls i sin plek.
DIE PAD VORENTOE
Dit is duidelik uit die navorsing dat lood toksies is vir mense en dat daar wel risiko’s is vir blootstelling deur die aktiwiteite waarby lede van die Vereniging betrokke is. Voorstelle is gemaak om risiko’s te verlaag. In die volgende uitgawe gaan ek bietjie gesels oor die impak van lood in wildlewe en aasvoëls, asook die rol van die Nasionale Loodtaakspan waarvan die Vereniging ’n lid is. Twee lede van die bestuurspan, Boetie Kirchner en André van der Merwe, gaan ook gesels oor die praktiese implikasies vir diegene wat besluit om die skuif te maak na loodvrye ammunisie.