Enkelpa oor sy surrogaat-baba

Syhande is groot en manlik. Jy kan nie anders as om die piepklein baba daarin te visualiseer nie. Stewig, koesterend vasgehou. Veilig. Op 28 Junie vanjaar gaan hy bakhand staan om die nuwe lewetjie feitlik dadelik ná haar geboorte te ontvang. Hy gaan dáár wees met die keisersnee. “Hallo, Isabella, ek is jou pappa.” Soos hy die afgelope sowat agt maande telkens sou sê wanneer hy die surrogaat sien wat die lewe aan haar sou skenk.

Veerlig teen sowat 3 kg, haar geskatte geboortegewig. Nes sy hart op daardie oomblik gaan voel.

Johan van Rooyen wou pa wees vandat hy kan onthou.

As gay man en tans alleenloper het hy geweet dit gaan nie op die bytjiesen-blommetjies se manier gebeur nie.

Op 30 het hy vasbeslote aan vriende gesê: “Hoe dit gaan gebeur, weet ek nie, maar binnekort is ek pa.” En nou, elf

Ek voel geroepe om pa te wees

jaar later, is dit inderdaad so. Oor die pad tussenin gesels hy gretig. Glad nie skaam om sy emosies te wys nie.

Aanneming was aanvanklik ’n moontlikheid. Maar hy het besef hy sou laaste op ’n agentskap se lys van moontlike ouers beland. As sielkundige

weet hy ook goed die eerste paar jaar van jou lewe is ’n maak-of-breek-tyd. Vroeë omstandighede kan ’n kind dan reeds lelik kneus, voor jy in die prentjie kom. ’n Artikel oor surrogaatskap het sy kop in ’n ander rigting koers laat kies. Is daar werklik vroue wat bereid is om dit te doen? Dís mos die oplossing!

Só wag hy in Februarie verlede jaar vir Anna*, sy moontlike surrogaat, op die Kaapstadse Internasionale Lughawe. Met ’n maag vol vlinders, erger as enige blind date waarop hy tot dusver was. Sy woon in Noordwes, hy in Kaapstad. “Ek kon agterna nie onthou waar ek my bakkie parkeer het nie. Wat as sy nie reg vóél nie? Maar toe ons begin gesels, het ek net geweet als gaan oukei wees.”

Anna het drie kinders van haar eie. Sy het ook ’n babatjie verloor. Dit het haar aan die dink gesit oor hoe erg dit moet wees om nie ’n kind van jou eie te hê nie. Sy en haar lewensmaat het besluit hulle wil ’n getroude paar die geskenk van lewe gee. En toe dieselfde surrogaat-agentskap genader wat Johan as fasiliteerder gekies het.

Johan moes vooraf ’n brief aan ’n moontlike surrogaat skryf oor hoekom hy pa wil wees. Anna het dit gelees en dit het aan haar hart gevat. “Sy sê sy het net geweet sy wil dit vir my doen.”

Surrogaatskap: Klinies en koud soos die proses klink, was elke treetjie daarvan vir hom gelaai met afwagting en vreugde. Angstigheid ook.

Die artikel wat hy destyds gelees het, was oor surrogaatskap in Indië. Dis relatief maklik vir buitelanders om surrogate daar te gebruik, maar omstrede. Dit het hom ook ongemaklik laat voel. “Sulke vroue kry baie geld en kan hul gesinne daarmee onderhou. Hulle bly nege maande in strukture wat jou aan hoenderhokke laat dink. Omdat die bedryf van baarmoederte-huur daar so gegroei het, het die wet verander: Net heteroseksuele pare

Ek kon alles sien, hoe sy vrugwater drink

wat langer as vyf jaar getroud is, kan ’n surrogaat gebruik. Daar kan ook maklik ’n chaos wees omdat aannemings nie in Indië erken word nie.”

Toe begin hy wonder hoe surrogaatskap plaaslik lyk. Hy was verras hoe progressief ons wetgewing daaroor is, met lande soos Nieu-seeland wat dit as bloudruk vir hul eie gebruik het. Heelparty buitelanders kom ook na Suid-afrika vir die prosedure omdat die rand se lae waarde teen hul geldeenheid dit goedkoop maak.

Surrogate kan volgens ons wet nie vergoed word nie. Die toekomstige ouers is wel verantwoordelik vir al die onkoste rondom die swangerskap.

Johan het sy naam vier jaar gelede op surrogaat-agentskappe se waglys gesit. (Lukraak op die internet gekies.) Hulle bring jou in kontak met ’n moontlike surrogaat en ook eierskenker. Wetlik kan die surrogaat en eierskenker nie dieselfde mens wees nie. Sulke agentskappe hef ’n registrasiefooi, betaalbaar nadat jy die eierskenker en surrogaat gekies het. Johan het R15 000 opgedok.

Het hy ooit getwyfel dis die regte ding? Dit was ook ’n spirituele proses, sê dié predikantskind wat dit vroeër oorweeg het om leraar te word. “Ek voel geroepe om pa te wees. Maar ek het ook daaroor gebid. As dit nie die Here se wil was nie, sou ek my daarby berus.”

Ja, ’n mens hoor skrikstories, soos in ’n onlangse program op Carte Blanche op M-net oor vroue wat met betaling gelok is om eiers in die buiteland te gaan skenk. Een vrou moes ná haar terugkoms uit Indië ’n histerektomie ondergaan. Sy was 23.

Johan het fyn na sy binneste stemmetjie geluister. By die agentskap waar hy uiteindelik geholpe geraak het, het hy en die bestuurder net gekliek, hy het haar as eg ervaar.

Hy is maar te bewus daarvan dat jy jou aan uitbuiting blootstel omdat jy met jou hele hart ’n kind begeer. In November 2014 het ’n vrou hom uit die bloute gekontak en gesê sy is bereid om as surrogaat op te tree.

“Natuurlik het ek geweet ek moet liefs ’n agentskap gebruik. Maar ek wou só graag pa word dat ek met haar begin gesels het. Sy het allerhande onredelike eise gestel. Ek het ook agtergekom sy het al ’n paar keer voornemende ouers opgewonde gemaak en daarna kontak verbreek.”

Dis belangrik dat die surrogaat ná die geboorte moet kan aanstap. Sy het ’n goeie daad gedoen, iemand gelukkig gemaak – dis dit. Hoewel dit soms gebeur dat sy ’n hegte band met die ouers vorm. Daar is stories van pare wat haar oorlaai met geskenke, ’n motor, al is dit teen die wet. Ná nege maande word die baba gebore en al daardie aandag verdwyn skielik . . . Dis daarom beter as sy ’n lewensmaat het.

“Dis wat my die meeste van Anna >

< beïndruk het, haar grense. Ek was byvoorbeeld by toe ’n vrou haar vra: ‘Gaan dit nie moeilik wees om weg te stap nie, jy is die kind se mamma.’ Sy het geantwoord: ‘Ek gee die baba nie weg nie, net terug.’ Haar kop is op die regte plek. Dis iemand anders s’n, sy dra haar net.”

Nadat Johan en Anna besluit het hulle wil die pad saam loop, moes hy ’n eierskenker kies. Sy vereistes: wit, met universiteitsopleiding en nie cholesterol (dis ’n familiekwaal by hom) en kanker in haar agtergrond nie. Dis anoniem en jy kry profiele met foto’s van die vrou kleintyd. “Nou moet jy weet, as sielkundige is jy obsessief oor iemand se mediese en sielkundige agtergrond. En jy kry daardie inligting tot in die derde geslag, dus die skenker se oupas en oumas . . . Ek het nie eens deur alles gegaan nie.” Hy het nommer TSA361 gekies. Groen oë, nes hy, met ’n honneursgraad in wiskunde. Sy het reeds drie keer eiers geskenk en gebruik die geld om te reis. Want jy word wel daarvoor betaal, sowat R14 000 per skenking.

Die proses is daarvandaan deur die Cape Fertility-kliniek hanteer. Vir Johan het die groot wag begin. Die twee vroue se menstruele siklusse moes met medikasie gesinchroniseer word. Anna woon in die noorde, die eierskenker in die suide, soos hy. Anna s’n is per koerier gestuur.

Daar is op die eerste week in Oktober besluit as bevrugtingsdatum. Die eiers is Woensdag geoes. Vrydag moes hy sperm gaan skenk. “En ek is toe daardie dag so angstig. Ek sit in die verkeer vas en storm uiteindelik vervaard die fertiliteitskliniek se wagkamer binne. ‘How can we help you?’ Formeel en deftig. Net daar verloor ek my Engels. ‘I need to sperm in a bottle,’ sê ek. En hulle paai: ‘Mnr. van Rooyen, sit nou eers net rustig hier, ons bring vir jou ’n bietjie water.’” En hy kry toe darem die nodige gedoen.

Daardie dag nog vind eier- en spermselletjies mekaar in ’n petribakkie. Hy hoor die nuus Saterdag: Van die twaalf eiertjies wat geoes is, is sewe suksesvol bevrug. Anna kom Maandag in Kaapstad aan en die eiers word Woensdag in haar baarmoeder geplant. Hy het vooraf besluit op twee eiers, die kanse op sukses is dan groter. Maar so ook op ’n tweeling. Hy bieg as hy dink aan die praktiese en finansiële aspekte van kind grootmaak, is hy dankbaar dis net enetjie.

Tien dae later is hy op pad lughawe toe om sy jongste broer, Louis, te ontmoet. Die selfoon lui, dis die dokter by die fertiliteitskliniek. Anna se bloedtoetse is positief, sy is swanger. Dis agt maande sedert hul eerste ontmoeting. Hy is oorstelp, hy is vooraf daarop voorberei dat dit tot drie jaar kan

Ek gee die baba nie weg nie, net terug

neem. “Toe ek en Louis mekaar in die aankomsaal sien, huil ons sommer albei.”

’n Swanger Anna is kort daarna terug huis toe. Dis ’n groot uitdaging, die afstand. Hy vlieg Noorde toe vir die sonar-ondersoek op 19 weke, toe hulle hoor dis ’n meisietjie. Isabella, na sy ma vernoem.

Hy is die middelste van drie broers. Maar vir die vroulike toevoeging tot sy huishouding skrik hy nie. Meisietjies is glo so ’n bietjie rustiger, slaap so ’n bietjie beter, sê hy. Is Chanel, sy Siamese kat, dan nie vroulik nie? En sy is baie meer liefdevol as Russel, die hmm . . . Jack Russel.

Op 27 weke is hy weer daar vir die sonar-ondersoek. “Ek kon alles sien, haar mondjie, hoe sy vrugwater drink, die handjies wat vat en los . . .” jubel hy daarna. ’n Afbeelding word dadelik op Twitter gesit.

En Anna? “Ons het soveel respek vir mekaar. Sy kan nie wag dat ek pa word nie, het my opgewondenheid gedeel toe ek die hartjie tydens die eerste sonar-ondersoek waar ek by was, hoor klop. Pfffttt . . . ek het ’n video daarvan geneem, die hartklop.

“Sy is ongelooflik lief vir haar eie kinders. Terwyl sy eenkeer in die Kaap was, het sy gehoor haar dogtertjie is siekerig. Sy wou met alle geweld op die vliegtuig klim, huis toe.”

Hy voorsien egter nie dat hulle oor en weer sal kuier en Isabella baie kontak met haar sal hê nie. “Ek sal af en toe vir haar foto’s stuur, sou sy dit wou hê. As Isabella haar eendag wil ontmoet, sal ek sê: ‘Kom ons gaan bedank die vrou wat lewe aan jou geskenk het.’”

Johan was pas in die Krugerwildtuin, sy laaste vakansie voor die pajamaparade. Hy het langs die rivier by die Letaba-kamp gesit, nes ’n jaar gelede nadat hy Anna ontmoet het. “Ek het Isabella se eerste kleertjies daar gekoop: ’n Safari-uitrusting, bruin met geborduurde diertjies. En diertjies vir die babakamer se liggeel mure. Dis reeds geverf, agt weke voor haar koms! Baie stiptelik vir my geaardheid, ek wag altyd tot op die nippertjie.”

Die ander nag het hy die eerste keer van haar gedroom. Anna het met haar in haar arms aangestap gekom, die mooiste ou babadogtertjie. “Ek was so angstig, gaan sy my herken? Ek was dan nie die hele tyd by haar tydens die swangerskap nie. Sy kyk op, sien my en glimlag. Ek het met ’n lekker hart wakker geword.”

Surrogaatgesoek. ’n Advertensie wat jy nooit sal sien nie. Nes een van ’n vrou wat bereid is om haarself as surrogaat beskikbaar te stel.

Boonop kan die surrogaat nie daarvoor betaal word nie. Hoewel die toekomstige ouers vir alle uitgawes rondom die swangerskap verantwoordelik is: soos ’n verlies aan inkomste, kraamdrag, reiskoste, ensovoorts.

Dis alles maatreëls om te verseker dat surrogaatskap nie in SA ’n kommersiële bedryf word nie, sê Adele van der Walt, Pretoriase prokureur wat in die mediese reg, waaronder surrogaatskap, spesialiseer.

’n Vrou wat haar as surrogaat beskikbaar stel, se motiewe is dus altruïsties, volgens prof. Thinus Kruger van die vrugbaarheidskliniek by die Vincent Pallotti-hospitaal in Kaapstad. Dikwels is sy iemand binne jou eie leefwêreld, soos ’n niggie of vriendin. “Dis ’n besonderse mens met ’n groot hart. Sy doen dit om iemand anders te help.” Daar is boonop net ’n handvol vroue wat medies, emosioneel en sielkundig geskik is om iemand anders se baba te dra.

Sowat 1 uit 6 pare sukkel met een of ander vorm van onvrugbaarheid. Volgens Adele is surrogaatskap aantrekliker as aanneming, want die kindjie kan ’n genetiese verbintenis met albei of een van die ouers hê. Wetgewing bepaal dat

Jou bene het kalsium nodig, ja. Maar kalsium (ook dié in kos) bereik jou bene deur jou bloedstroom danksy hormone, soos estrogeen. Met die jare daal jou estrogeenvlakke en teen menopouse word die kalsium eenvoudig in die bloedstroom gestort. Dit vorm plaak wat mettertyd jou slagare verhard en vernou, bloeddruk verhoog en jou risiko vir ’n hartaanval verdubbel, volgens navorsing in die British Medical Journal.

Vitamien D (eintlik ’n hormoon en nie ’n vitamien nie) is ’n surrogaatkalsium-draer, volgens Brent Murphy, SOLAL se apteker. Dit fasiliteer die vervoer van kalsium na die bene. Omdat sowat 80% van Suid-afrikaners ’n tekort het aan vitamien D, is dit dus belangrik om altyd ’n kalsiumaanvulling te gebruik wat ook vitamien D bevat.