EN ANDER SNERT-STORIES

Samesweringsteorieë versprei vinniger as die coronavirus. Só lui een die oorsprong is ’n toevallige lekkasie van ’n biowapen wat deur die Chinese regering geskep is. Nog ’n weergawe is dat dit eintlik die Amerikaners se uitvindsel is. Hulle wou dit op die Chinese loslaat. Nee, glo ander. Dis die Britse en Amerikaanse regerings wat geld uit ’n moontlike entstof

wil maak. Vergesog, ja. Maar die geloof dat bose magte ’n geheime plan najaag, kom wydverspreid in elke samelewing voor. In ’n groot 2019-YouGov-peiling (yougov.co.uk) is bevind 16% van respondente in Spanje glo MIV

is doelbewus deur ’n geheime organisasie geskep en versprei. Sowat 27% van Franse en 12% van Britse respondente was oortuig die waarheid oor die skadelike uitwerking van entstowwe

word doelbewus vir die mens weggesteek. Die verspreiding van vals nuus en samesweringsteorieë rondom die coronavirus skep soveel probleme, dat die WGO ’n webtuiste geskep het om dit te probeer takel.

(Google die slagwoorde: WHO, mythbusters, coronavirus) < Ons kan aanvoer dat ons vandag om verskeie redes nog meer kwesbaar as ’n eeu gelede is. Daar is soveel meer mense en ons beweeg heeltyd heen en weer oor die aardbol. In die veertiende eeu het dit die Swart Plaag jare geneem om tussen lande te versprei. Dit het die Groot Griep ’n paar maande gevat en vandag gebeur dit binne ’n paar dae. Een pluspunt: Die mediese wetenskap het intussen met rasse skrede vooruitgegaan en daar word internasionaal saamgespan om ’n entstof te ontwikkel. “Gewoonlik neem dit tot 10 jaar of langer om ’n nuwe entstof of medikasie te ontwikkel, maar in ’n noodgeval soos die wurggreep waarin die wêreld nou is, kan dit versnel word,” skryf Elsabé Brits in Vrye Weekblad. “Niemand wil ’n tydraamwerk gee nie, maar die meeste skattings reken so ’n proses kan 12 tot 18 maande duur.”

Die miljardêr en filantroop Bill Gates het reeds in 2015 in ’n TED-praatjie gewaarsku: “’n Kernoorlog was in my kinderjare die ramp wat ons die meeste gevrees het.” As enigiets egter binne die volgende paar dekades 10 miljoen mense doodmaak, sal dit waarskynlik ’n hoogs aansteeklike virus wees, eerder as oorlog. “Nie missiele nie, maar mikrobes.”

En nee, knoffel gaan jou nie teen die virus beskerm nie. Ook nie suurlemoene nie. En om met jou haardroër warm lug in jou neus op te blaas, is bloot simpel.

Was jou hande en bly tuis.

En 2019 is natuurlik die jaar waarin Covid die eerste keer geïdentifiseer is.

Dit het etlike weke geduur voordat gesondheidsamptenare wêreldwyd met die naam

Covid-19 vorendag gekom het. ’n Tameletjie: Dit kan nie na ’n geografiese plek, dier, individu of groep mense verwys nie. Die naam moet boonop maklik wees om uit te spreek en duidelik met die siekte verbind kan word, volgens die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO). Toe word daar tog op tone getrap: Covid is ook die naam van ’n Amerikaanse maatskappy wat oudiovisuele toerusting vervaardig en hulle is glad nie gelukkig daarmee dat hul naam nou ook dié van ’n wêreldwye pandemie is nie.

Jy sou dink dis ’n kleinigheid, maar die WGO het in 2015 selfs riglyne gepubliseer om siektes naam te gee. In die verlede het sekere siektename ’n negatiewe reaksie veral teenoor godsdienstige of etniese groepe ontlok. ’n Voorbeeld is MIV (menslike immuniteitsgebrekvirus) en die toestand wat dit veroorsaak: vigs (verworwe immuniteitsgebreksindroom). In die vroeë tagtigs is soms van vigs gepraat as die “gay-kanker” omdat dit aanvanklik by ’n groepie gay mans gediagnoseer is. Navorsers het later daarna verwys as gayverworwe immuniteitsgebreksindroom (GRID). Die stigma het die gay-gemeenskap, reeds op die kantlyn, verder geïsoleer. En die res van die bevolking in die waan laat leef dat hulle nie die virus kan opdoen nie, dis ’n gay-ding. Die term vigs is in 1982 die eerste keer in The New York Times gebruik.

Word ’n siekte na ’n plek genoem – soos die Ebola-virus na ’n rivier in die DRK, Lyme-siekte ’n dorp in Connecticut in die VSA, en die Zika-virus ’n oerwoud in Uganda – kan die inwoners onredelik daarmee verbind word. Siektename kan ook misleidend wees. In 2009 is ’n wêreldwye griepstam varkgriep genoem. Varke oor die wêreld heen is daarna uitgedun om infeksie te voorkom. Die Egiptiese regering het byvoorbeeld opdrag gegee dat alle varke in die land geslag moet word.

Daar was egter geen bewyse dat die spesifieke virus varke aansteek of dat die diere draers is nie. Dit het die naam gekry bloot omdat die virus ooreenkomste toon met stamme wat

algemeen by varke voorkom. ’n Israeliese adjunkminister van gesondheid het kapsie daarteen gemaak. Moslems en Jode eet om godsdienstige redes nie vark nie. Hy het voorgestel dit word “Mexikaanse griep” genoem, maar die Mexikane was op hul perdjie. Die minder kontroversiële naam, H1N1, klink soos ’n Star Wars-robot en in die volksmond sal dit “varkgriep” bly.

The Washington Post menseslagting in die geskiedenis”. Sowat 2% tot 3% van mense wat dit opgedoen het, het gesterf. Die pandemie het wêreldwyd versprei weens die spesifieke omstandighede waaronder dit uitgebreek het. Die oorlog was pas verby en soldate het met die virus onder lede huiswaarts gekeer. Die oorlog se swaarkry het mense verswak en vatbaar vir siektes gemaak.

Met die vervaardiging van medisyne is in die afgelope eeu groot spronge vooruitgemaak. Dokters het in 1918 pas ontdek virusse bestaan. Daar was nie antivirale medisyne en entstowwe om die verspreiding te keer en ’n vinniger herstel aan te help nie. Baie sterftes weens griep is boonop as gevolg van ’n sekondêre bakteriese infeksie wat ’n houvas op die afgetakelde liggaam kry en longontsteking veroorsaak. Antibiotika, wat in 1928 ontdek is, help nou om die risiko te verminder. Daar was ook nie entstowwe nie, wat deesdae help om risikogevalle, soos bejaardes, te beskerm.

Baie wetenskaplikes glo boonop die virus was besonder kwaai. Nie net het dit baie vinnig dupliseer nie. Dit het ook ’n intense respons van die immuunstelsel ontlok. Hoewel dit ons kan help om infeksies te beveg, kan so ’n oorreaksie die liggaam oorlaai, tot ernstige inflammasie en ’n opbou van vloeistof in die longe lei. En die kanse op ’n sekondêre infeksie vergroot. Dit kan dalk verklaar waarom jong, gesonde volwassenes – wat normaalweg griep makliker afskud – die ergste deurgeloop het. Mense wat beswyk het, was gewoonlik tussen 15 en 40, in die fleur van hul lewe. Vir oorlewendes het blootstelling aan die virus dikwels permanente fisieke en geestelike gevolge gehad, veral jong kinders. Stedelike bevolkings was veral vatbaar vir die virusstam, deels weens besoedeling.

Bronne: theconversation.com, bbc.com, britannica.com, weforum.org, vox.com, netwerk24.com

Dit gaan maande vat, eerder as weke