Dis nie ek nie, dis my Oerbr Ein!
Sommige verhoudings blyk gedoem te wees. Dis nou as ons oerbrein oorheers in ons gedrag en kommunikasie met ons maat. En as dit jou maat is wat so optree? Wat doen jý?
Sommige verhoudings is gedoem. Feit. Onnodig swartgallig? Nee, sê die Amerikaanse verhoudingskenner John Gottman. Hy lig sekere “merkers” van ’n verhouding in nood uit. Gedrag en kommunikasie wat in 93% van gevalle in die kol is om ’n egskeiding te voorspel: kritiek, minagting, op die verdediging wees (dis nie ek nie, dis jy) en onttrekking tydens ’n gestry of gesprek. Die vier “perderuiters van die Apokalips”, noem hy dit op sy webtuiste (gottman.com).
Psychology Today (psychologytoday.com) praat weer van “oerbrein-aksies”. Dis nou as jou oerbrein (reptielbrein), wat oor oorlewing gaan (veg, vlug, vries), gereeld die denkende brein in gesprekke met jou maat oorheers.
Herken jy jouself, of jou maat? Want ons almal doen dit soms sonder dat ons dit besef. Grete Becker, Imagoverhoudingsterapeut van Kaapstad, noem 10 voorbeelde van die “perderuiters van die Apokalips” op galop.
DIE KWETSENDE TAALGEBRUIKER
Jou maat se positiewe eienskappe of prestasies word misgekyk en jy benadruk die negatiewe. Hy/sy kan net mooi niks regdoen in jou oë nie.
“Jy behoort ’n sielkundige te gaan sien om jou te help om jouself uit te sorteer.”
“Ek dink nie daar is salf aan jou te smeer nie.”
“Daardie rok is heeltemal te sexy vir jou.”
“Dis projeksies vanaf iemand met ’n swak selfbeeld,” sê Grete, “maar wat dit nooit sal erken nie. Met dié soort afbrekende taal verdoesel die spreker sy eie seer. If you spot it, you’ve got it, is baie waar in dié geval.”
As jy aan die ontvangkant staan? Swyg is in die hitte van die oomblik die beste opsie. “Ek sou aanbeveel dat jy heelwat later, wanneer dinge rustig is, net noem die aanmerkings was kwetsend en het seergemaak. Net dit. Geen bespreking,” volgens haar.
DIE ‘ALTYD’-EN-‘NOOIT’-KRITIKUS
“Jy los altyd die vuil skottelgoed in die wasbak.”
“Jy luister nooit as ek met jou praat nie.”
“Jy vra nooit hoe my dag was nie.”
“Verhoudingskenners is dit eens dat kritiek dodelik vir enige verhouding is. Kritiek se identiese tweeling is ’n klaende gemor. Dis ’n skerp swaard waarmee julle mekaar aanval, seermaak en verbrysel: karaktermoord pleeg,” volgens Grete.
Die sleutelwoorde hier is “altyd” en “nooit”. Volgens die Imago-verhoudingsteorie verwys die woorde na ’n diep begeerte na versorging, erkenning, aanvaarding en waardering wat jy nie as kind ervaar het nie. Dis soos ’n ysberg: Sowat 10% van konflik se oorsake is in die hede – dit wat jy sien, hoor en ervaar. Die ander 90% spruit uit jou geskiedenis, jou lewenservaring van geboorte tot volwassene. Die vuil skottelgoed is dus die 10% waarvan jy bewus is. Die ander 90% reik terug na ’n emosionele ervaring/behoefte wat kleintyd ontstaan het: Niemand help my nie. Of: Niemand luister ooit na my nie.
Leer om nie ingetrek te word nie in ’n driehoek van vervolger ( persecutor), redder (rescuer) en slagoffer (victim). Luister na die onderliggende versugting. Dit sal wees: Ek is/voel alleen, magteloos, onsigbaar, onbelangrik. Help my, sien my raak, bring tyd saam met my deur, gee my erkenning.