HAAIE ONS VRIENDE MET DIE TANDE
Dis somer en die see wink. Dink jy soms aan die rillermusiek van die fliek Jaws wanneer jy tussen die branders baljaar? Maar eintlik is haaie meer vriend as vyand
OOnthou Bruce in Finding Nemo? ’n Withaai, ja, vreesaanjaend met al daai tande. Maar ook leier van die visvriendelike haai-ondersteuningsgroep. Sy slagspreuk: “Visse is vriende, nie kos nie!” Hy wil so graag net die vriendelike ou langsaan wees. Dalk moet ons iets soortgelyks begin dreunsing: “Haaie is vriende . . .” Want hulle het ’n ernstige beeldprobleem en veral die withaai word as ’n nagmerriemensvreter gesien. Maak jy ’n haai dood, lig niemand ’n wenkbrou nie. Suid-Afrika se withaai-bevolking is sedert 2017 internasionaal in die kollig. Hokduik-operateurs het toe berig daar word skielik baie minder van die geheimsinnige ou grotes rondom Valsbaai en Gansbaai gewaar. Dit was voorheen ’n gewilde uithangplek vir hulle en die winsgewende haaiekotoerismebedryf het floreer.
Dr. Sara Andreotti van die Universiteit Stellenbosch, ’n mariene bioloog en genetikus, is een van die wêreld se voorste navorsers oor die withaai.
Haar navorsingsprojek oor hul genetiese data wys daar is net tussen 300 en 500 withaaie in ons gebiedswaters oor. Boonop is dit een groot, ingeteelde familie. “Ons withaaibevolking is dus in die moeilikheid,” sê sy. “Alle haaie is baie sensitief vir oorbevissing, klimaatsverandering, besoedeling en ’n gebrek aan kosbronne. Hulle word ook geteiken om swemmers en branderplankryers veilig te hou.”
Oor die teenwoordigheid van moordwalvisse in die omgewing, wat baie withaai-wetenskaplikes as rede vir die dalende getalle beskou, sê sy: “In Kalifornië is gesien dat moordwalvisse die withaai vir kort rukkies uit die omgewing verdryf, maar hulle keer altyd terug. Dis nie wat by ons gebeur nie. Ons weet hoe skadelik dinge soos haainette en oorbevissing is. Maar die oomblik wat ons hoor daar kan ’n natuurlike oorsaak wees, voel ons beter.” (Dis nie ons nie, dis die natuur!) “Ek sê nie die moordwalvis speel geen rol nie, maar dis nie die hoofrede nie. En daar is ander oorsake waaraan ons iets kan doen.”
Dr. Andreotti is ’n Italianer wat huis en haard verlaat het om
’n nuwe lewe in Suid-Afrika te begin. Dít alles om die withaai te bestudeer.
Hoekom fassineer hulle haar so? Haar antwoord is kort en kragtig: “Het jy al een gesién?” En: “Daar is so baie wat ons nie van hulle weet nie. Omdat ons hulle so lank gevrees het, is hulle nie so goed bestudeer soos ander spesies nie.
“Ek was altyd lief vir die see en alle seediere, maar haaie is net so . . . nice. Ek ondersteun duiksentrums en enige besigheid wat mense toelaat om haaie van naderby te sien. Dit neem die vrees weg. Gaan ontmoet hulle net, hulle is hul eie beste advertensie.”