Die fokus van ’n goudvis?
Die sosiale media en baie ander fasette van die moderne lewe vernietig ons vermoë om te konsentreer. Ons moet ons fokus herwin terwyl ons nog kan, sê die Britse joernalis Johann Hari in ’n nuwe boek. Kan jy lank genoeg fokus om dié artikel te lees?
Ons leef in ’n wêreld waar ons aandag gedurig afgelei word, sekerlik meer as in enige ander tyd in die geskiedenis. Ons verdrink in keuses, toestelletjies en skerms en dit voel soms asof jy gelyktydig in ’n miljoen rigtings getrek word. Al ooit gevoel jou konsentrasiespan is swakker as ’n goudvis s’n? Die tegnologie is ook nie die enigste klip in jou aandagspan se skoen nie, volgens die Britse joernalis Johann Hari in sy fassinerende boek Stolen Focus: Why You Can’t Pay Attention (Bloomsbury, 2022). Johann het drie jaar lank dwarsoor die wêreld gereis en onderhoude met die voorste kenners oor aandag gevoer. Dis nie maar net die gewone geknies wat elke generasie beleef soos wat ons ouer raak nie, sê hy. Maar ’n aandagkrisis, soortgelyk aan die vetsug- en omgewingskrisis. (Lees ook dr. Caroline Leaf se kommentaar in die kassie.) Ons sien die gevolge oral om ons. Studente fokus net 65 sekondes lank op enige taak, het ’n studie bevind. En kantoorwerkers gemiddeld drie minute, volgens nog ’n studie. Selfs die deursneeuitvoerende hoof op die Fortune 500-lys kry net 28 minute van ononderbroke fokus per dag. Nou dink ons mos die fout lê by ons. En die oplossing is voor die hand liggend: Wees meer gedissiplineerd en verban jou foon. Dis nie so eenvoudig nie, sê Johann. Daar is nie net een oorsaak nie, maar ’n menigte, elk met sy eie skadelike effek. Dit strek van die kos wat ons eet en lug wat ons inasem, tot ons lang werksure en min slaaptyd. Van ons kinders wat nie meer buite speel nie, tot skole wat alles op toetse baseer en só leer van alle betekenis stroop.
Jou brein is letterlik verstop met afval
Johann Hari
TE VEEL BALLE IN DIE LUG
Jou brein kan net een of twee gedagtes op ’n slag in jou bewussyn genereer. Dis al. Maar ons het vir ’n groot dwaling geval: Die deursneetiener glo hulle kan ses vorme van media tegelykertyd volg. Nee, jy juggle eintlik maar net. Neurowetenskaplikes het in studies bevind wanneer ons glo ons doen verskeie dinge gelyktydig, verskuif ons ons aandag bloot heen en weer. Jy maak meer foute, onthou minder en is minder kreatief. In ’n Amerikaanse studie met 136 studente het een groep kort-kort SMS’e ontvang terwyl hulle take moes uitvoer, teenoor die ander wat hul foon moes afskakel. Dié wat die boodskappe gekry het, het gemiddeld 20% swakker gevaar. In ander studies met soortgelyke scenario’s was dit tot 30%. Dis nie al nie. As jy besig is met byvoorbeeld jou belastingaanslag en jy ontvang ’n teksboodskap, verloor jy nie net daardie tydjie wat jy die boodskap lees nie, maar ook die tyd wat dit vat om te herfokus. Dit neem gemiddeld 23 minute om weer op dieselfde vlak van fokus te kom as waar jy was.
TE MIN SLAAP
Gedink die tegnologie is die belangrikste ding wat jou konsentrasie steel? Nee, dis ’n gebrek aan slaap, reken Johann. Die Amerikaanse Nasionale Slaapstigting het bereken die hoeveelheid slaap wat ons kry, het in net 100 jaar met 20% verminder. Wanneer jy slaap, verwyder jou brein die metaboliese afval wat gedurende die dag ophoop. Slaap jy nie genoeg nie, herstel jou brein nie behoorlik nie. “Jou brein is letterlik verstop met afval, jy kan nie so lekker dink nie en jy kan
ook nie so lekker fokus nie.” Een van die redes waarom ons nie genoeg slaap nie, is omdat ons blootgestel word aan enorme hoeveelhede kunsmatige lig, soos die blou lig op die skerm van elektroniese toestelle. Skakel dit twee uur voor slaaptyd af.
ONS LEES NIE
Lees is een van die belangrikste vorme van diep fokus wat die meeste van ons ooit ervaar. Die afgelope sowat 20 jaar het ons ophou lees, ’n simptoom én oorsaak van die aandagkrisis, volgens Johann. Die lees van boeke/artikels/tydskrifte (nie net op ’n skerm nie!) kan ons weer leer om meer lineêr te dink (geordende probleemoplossing deur die gebruik van logika en vorige ervaring) en help om op ’n rustiger manier te fokus. INTERESSANT: Studies het bevind as jy fiksie lees, maak dit jou meer empaties. >
STRES EN UITPUTTING
Daar is sterk wetenskaplike bewyse dat stres en uitputting jou aandag verwoes. Sowat 35% van werknemers voel hulle kan nooit hul foon afskakel nie omdat hul baas hulle enige tyd van die dag of nag kan e-pos. In Frankryk het werknemers druk op die regering gesit vir verandering en hulle het nou ’n wettige “reg om te ontkoppel”: Hul werkgewer kan hulle net in spesifieke werksure kontak. Maatskappye wat die reëls oortree, kry swaar boetes.
KINDERS INGEHOK
Die een goeie ding wat jy vir kinders se brein kan doen, is om hulle te laat rondhardloop, oefening kry. “Ons is die eerste samelewing wat dink dit is moontlik om kinders agt uur van die dag te laat stilsit,” sê Johann Hari. Laat jou kind buite speel, speel, speel! Dis ’n goeie manier om hul fokus te verbeter. Dit leer hulle ook dinge soos hoe om stres en angs te bestuur, met ander saam te werk en te ontdek wat hulle fassineer. En bowenal prikkel dit hul belangstelling om te leer.
ONS EET VERKEERD
Ons weet reeds die Westerse dieet, wat meestal uit geprosesseerde kos bestaan, maak ons vetsugtig. Dit kan egter ook jou fokus ruïneer. Eet jy byvoorbeeld vir ontbyt graankos propvol suiker, of witbrood, word ’n groot hoeveelheid energie in jou brein vrygestel. Jy voel wonderlik – vir ’n rukkie. ’n Uur of wat later val jou energievlakke en jou kop is dof, wollerig. Volg jy ’n gebalanseerde dieet, kry jou liggaam noodsaaklike voedingstowwe en jou brein kan ontwikkel en groei. Dis eenvoudig: As jy sjampoe in plaas van petrol in jou kar gooi, hoef jy nie kop te krap as dit met jou gaan staan nie. Maar ons verwag ons liggaam moet floreer op kos wat glad nie as menslike “brandstof” bedoel is nie.
Ons moet die mense stop wat die jeukpoeier strooi Johann Hari