Blink klippies, mooi blomme en skaapvet
Die wêreld in die noordwestelike hoek van ons land is droog en dor – en die grootste deel van die jaar vaal. Gewis nie vir sissies nie. Ons gaan soek lafenis op Port Nolloth en stop op pad op Pofadder en Springbok. En besef dis die ménse wat hier sorg vir
In die verre noordweste van die land, vlak onder die vlerk van ons buurland Namibië, kom drie van ons eie unieke streke bymekaar: Die Weskus, Namakwaland en Boesmanland, elkeen met sy eie stories, sonderlinge landskap en eiesoortige mense. Elke streek het sy eie besonderse talent: Namakwaland maak mooi blomme, in die Weskus skuil snoek en diamante, en in die dorre Boesmanland word jy verras met die lekkerste skaapvleis. Al wat jy hoef te doen om dit alles te sien en beleef is om uit die noordelike provinsies die mooi lang, reguit teerpaaie weswaarts te vat – verby Pofadder en Springbok tot by Port Nolloth by die see.
“Hier op die dorp is ’n dokter wat sê jy moet die groente vir die skape voer dat hulle lekker vet kan word,” sê Francois.
Die heel lekkerste ding om te braai, sê hy, is ’n vet skaaprib. “Sout, peper en suurlemoensap. Net dit. Dan laat staan jy vir hom teen jou vuur. Vir lank. Jy sál nie beter kry nie.”
Springbok word beskou as die hoofstad van Namakwaland. Dié wêreld is bekend vir sy pragtige veldblomme, maar dit word gou duidelik dat die mense hier ook baie erg is oor hulle skape. ( Darem nou nie soos die NieuSeelanders nie.–reds.) Langs die rugbyveld hang ’n karkas van ’n dorperlam in ’n verkoelde sleepwa. Die prys in die Boerevereniging se slaglamkompetisie. Elke nou en dan maak iemand die koelkas se deur oop en loer in om die lam te bekyk. Die een wat die gewig reg raai, wen die skaap.
“Jy kan mos síén hy is 23,9 kg,” sê ’n pa vir sy seun.
’n Ent verderaan begin André Smith, die afslaer, jong dorperramme opveil. Uit sy mond borrel daardie vreemde vinnige veilingtaal wat net ’n boer kan verstaan. Twee klein yorkies ruk los van hulle halsbande en storm op die kraaltjies met skape af.
“Vat weg daai leeus daarso,” vra André en gaan dan voort: “Hei, dames en here, hier’t ons ’n pragtige afrinoooi. ’n Ooi uit die Boesmanland. Lekker dubbeldoelskaap – wol én vleis – en die wolprys is nie te versmaaie nie. Wat sê ons nou? Wat sal ons sê van ’n tweeduisend rante?”
In die Springbok-hotel se kroeg gesels Pieta en Magdalena van der Walt verder skaap.
“Jy weet, so ’n paar jaar gelede kom hier mos ’n mal joernalis by ons aan
en bestel die aand die “Catch of the day” van ons spyskaart af. Hy skryf toe hoe teleurgesteld hy was dat dit net ’n I&j-stokvis was, want Springbok is so naby die see en wat ook al. My donner, man, dis Namakwaland dié, ons eet skaap hierso,” sê Pieta, nou nog effens ontsteld oor die joernalis se malligheid. ( Terloops,willem het gebieg daardie joernalis washý... –Reds.)
Die Van der Walts het in 2004 uit Waenhuiskrans hierheen verhuis en bestuur sedertdien die Springbokhotel. Hulle beskou hulle ook nou as “Namawalanners”, sê Magdalena.
“Die mense hier praat vir seker anders. Party sal sê die Namawalanners vloek verskriklik, maar dit is maar net streektaal. Namakwalands,” lag Pieta. “Dit het ons ’n hele ruk geneem om al die snaakse woorde te verstaan. Hierdie is die enigste plek waar ek al gehoor het mense sê hulle het ‘geloop staan’!”
Hulle het nou ook loop staan, sê Pieta, want Springbok wil hulle nooit verlaat nie. “Dit is so ’n mooi omgewing dié. En die see is net hier om die draai. Ons is mal oor die Port [Port Nolloth]. Mense wonder altyd wat doen ons hier aan die noordepunt van die land. Maar boeta, hier is altyd iets te doen. Jy moet die kerk-almanak sommer mooi dophou, want hy wys alles en daar is ’n klomp dinge aan die gang. Op Springbok hou ons daarvan om dinge saam te doen, geleenthede soos die braaidag, byvoorbeeld.”
Magdalena reken hulle het op Springbok alles wat hulle in die stad ook kon hê. “Behalwe die gejaag en al die wedywering. Want daar lyk dit my moet die mense altyd probeer beter doen as die ou langs hulle – terwyl ons hier glad nie omgee waarin jy ry of bly nie.” >
Om ’n ou hotel te bestuur en aan die gang te hou is ’n groot uitdaging, sê Pieta. “Dit is duur om so groot plek – mét ’n restaurant en kroeg – permanent oop te hou. En al hoe meer mense verkies deesdae gastehuise omdat dit effens goedkoper is, of meer privaat. Die plaaslike mense kom kuier ook nie meer in die kroeg soos in die ou dae nie. Mense wat hiernatoe kom, wil gewoonlik nog iets van doerie jare se heydays beleef. Ek meen, kyk hierdie koperpyp aan die onderkant van die kroeg. Hy is vol vastrapmerke. Hier het mens gesit. Jare lank. Dit is hartseer dat die ou plattelandse hotelle nou so stil is.”
WAT ’N MENS NIÉ op Springbok verwag nie, is ’n musiekwinkel. Maar in The Music Box, aan die onderkant van Voortrekkerstraat, sê David Swart Springbok se mense is lief vir musiek en hulle is ook goeie musikante.
“Hier is omies in die bruin gemeenskap wat jou mond laat oophang as hulle kitaar speel. Én dan is hier heelwat belangstelling van jong mense.”
David, wat in Durbanville grootgeword en elektriese ingenieurswese gestudeer het, het na dié wêreld toe gekom nadat sy pa ’n plaas in die omgewing gekoop het. “In 2005 is ek en 900 damaraskape plaas toe. Jislaaik, dit was ’n moerse aanpassing. Maar ek het dadelik lief geraak vir die omgewing en die plaaslewe. Ek het wel min geweet van boerdery. En was ’n rou Engelsman uit die Kaap. By die Boerevereniging het ek baie lank uit gevoel, want die ouens het net Afrikaans gepraat. Die naam van die plaas waarop ek boer is Riembreek, en een van die boere het eendag vir my gesê: ‘Jý lyk soos ’n riem wat gaan breek!’ ”
David lag lekker as hy die storie vertel, want deesdae loop die boerdery gladder, hy kan al lekker Afrikaans praat en hy voel meer tuis in die gemeenskap. “Ek moet sê, vandat ek [in 2012] die musiekwinkel begin en musieklesse vir die kinders begin gee het, het die mense my ook vinniger as deel van die dorp begin sien. Dit help seker ook dat die kinders so goed doen. Ons het selfs al 2014 se wenner van Thevoice opgelewer!” >