“Gatazka moralei heltzeko baliatu zuen zientzia fikzioa Ursula K. Le Guinek”
– Fantasiazko etorkizun posibleak marraztea errealitate garaikideari buruz hausnartzeko eta mundu ikuskera berriak eskaintzeko. Horixe zen Ursula K. Le Guinen literaturaren helburua. Zientzia fikzioa bigarren mailako literaturaren kutxatik atera eta mundua eraldatzeko tresna bezala aldarrikatu zuen. Baita ongi aldarrikatu ere, 1970eko hamarkadatik aurrera literaturako ahots indartsuenetako batean bilakatu baitzen. Gizonezkoak nagusi ziren literatura alorrean, sexualitateaz, emakumeen eskubideez, generoaren arrakalez, antibelizismoaz edo ekologismoaz hitz egin zuen bere eleberrietan. Etengabeko talkan zeuden zibilizazioak asmatu zituen, garaiko (eta egungo) gizartearen balio moralak kinkan jartzeko. Fantasia arma bilakatu zuen.
Denetara, 20 bat eleberri, 100 istorio laburretik gora, poesia, haur literatura, hainbat saiakera lan eta literatur kritika plazaratu zituen bere ibilbide oparoan. Orain, Igela argitaletxeak lehenengoz euskara ekarri du bere Ekumen saileko eleberrietako bat, Oihan hitzean mundua izenburupean, Amaia Apalauzaren itzulpenarekin. Le Guinen unibertso poetiko, estetiko eta distopikoan sartzeko gonbidapen tentagarria, ohar ezinbesteko bat beharko lukeena: behin barrenean, ez duzu bertatik atera nahi izango.
Lehenengo aldia da Ursula K. Le Guinen eleberri bat euskaratzen dela. Zorionekoak, zientzia fikzioaren jarraitzaileak.
–Bai, izan ere, zientzia fikzioaren generoan maistra, erregina izan zen. Eta ez bakarrik zientzia fikzioan, goi mailako literaturan, oro har. Bagenuen hutsune hori euskaraz eta orain eman dugu urratsa.
Unibertso zabal bat asmatu zuen egileak, zibilizazio berriak, gizarte sistemak, baita hitz berriak ere. Zaila izan da guzti hori euskarara ekartzea?
–Oso unibertso berezia da eta, egia esan, uste baino zailago suertatu zait euskaratzea. Alde batetik, unibertso erraldoi horretan sartu behar izan dudalako eta, bestetik, hizkuntza aldetik ere, prosa oso konplexua ez den arren, oso aberatsa delako: erritmo handikoa eta oso poetikoa, lirikoa da. Ardura sentitu dut, gai ote izango nintzen jatorrizkoaren doinuari heltzeko. Bestalde, erregistro askoko liburu bat da: lagun arteko elkarrizketak, hitz jokoak edo errimak... Saiatu naiz, eta espero dut lortu izana, erregistro guzti horiek ongi bereizten.
‘Oihan hitzean mundua’-n eleberrian, zehazki, zer nolako mundua aurkezten zaigu?
–Liburu hau Hainish edo Ekumen zikloko liburuen artean kokatzen da. Berak asmatutako planeten arteko federazio moduko bat Ekumen. Ziklo horretako liburuetan harremanetan jartzen ditu federazio horretako planeta desberdinak. Kasu honetan ere, federazio horretako bi planeta ditugu kontakizunaren erdigunean: Terra eta Athshe. Batak bestea kolonizatzen du –lehenak bigarrena– eta bien artean sortzen den talkaren ondorioz gauza jakin batzuk gertatzen dira. Hortxe mamitzen da liburua.
Leire Urbeltzek egindako azalean athshetarren zibilizazioko izaki horietako bat agertzen zaigu: gorputza ile berdez estalita daukan izaki txikia. Nortzuk dira athshetarrak edo, eleberrian deitzen zaien bezala, “izankiak”? –Zibilizazio bakezale bat da, indarkeria zer den ez dakiena. Fisikoki, zuk erran bezala, txikitxoak dira eta gorputza ile berdez estalia dute.
Naturarekin bat eginda bizi dira, oihanarekin, eta hori, nolabait, beren mundu ikuskeran islatzen da, baita hizkuntzan ere. Beste berezitasun bat, ametsen mundua eta denbora mundua bereizten dutela da. Gai dira esna amesteko eta, are gehiago, bizi guztia pasatzen dute ameslari handiak izateko trebatzen.
Mundu distopiko honetan, zein lekutan jartzen du gizakia Ursula K. Le Guinek?
–Egileak ez du balorazio zehatzik egiten, baina bi mundu ikuskera erakusten dizkigu. Bata, izanki deitzen dien izaki berde horiena, utopikoa izanen litzateke. Eta bestea, terratarrena, mundu utopiko hori haustera datorrena, garai neoliberal kapitalistarekin lotutakoa. Terrak bestea kolonizatzearen ondorioz sortzen dira gatazkak.
Etorkizunean kokatutako distopia bat izan arren, egungo gaiez solas egiten digu egileak lan honetan. Argiena, ekologismoarena.
–Bai, hain zuzen distopia ekologiko bat bezala aurkeztu izan da liburu hau. Krisi ekologikoa handi baten berri ematen du. Etorkizunean kokatutako fikziozko mundu bat den arren, gure gatazka moralez jarduten du Ursula K. Le Guinek. Azken urteotako arazo bati heltzen dio, horri buruz espekulatzeko erabiltzen du fikzioa, bestelako alternatiba batzuk irudikatzeko eta gaiari bestelako ikuspuntu batetik begiratzeko.
Antimilitarismoa ere oso presente dago lan honetan. Zerikusia du