La Voz de Galicia (Santiago) - El Comarcal Santiago
«Desde o aire ata a auga, un paseo para os sentidos»
Por terras do Xallas, entre a maxia do monte de San Bartolomeu e Xesteira
A ruta entre o emblemático monte de San Bartolomeu ata o entorno natural da Xesteira permite gozar da inmensidade da Terra do Xallas, da mellor maneira que se pode facer. Cun paseo para os sentidos. Cando calquera veciño ou visitante se achega ao monte de San Bartolomeu, percibe unha maxia e unha enerxía especial. Situado no lugar do Busto, na parroquia de Santa Sabiña, este promontorio rochoso, a uns 400 metros de altitude, permite ver desde a inmensidade da Terra do Xallas, ata os montes costeiros das serras do Barbanza, e incluso, desde a orientación norte, se pode ver o mar de Corme e Laxe, en días moi claros.
San Bartolomeu ten demasiada historia como para obviala, seguramente por esa atracción que transmite; foi Ara Solis, en época romana —nas saias do monte apareceu a estela funeraria de Busto, adicada ao deus Manibus—, un asentamento castrexo privilexiado, aínda que atacado pola construción humana a finais do século XX; e preséntase como o gran miradoiro da terra que domina… e non só da terra, senón tamén do ceo, dado que a esfera celeste que o cubre permite ver desde as Perseidas en verán ata moitos planetas e fenómenos, ben explicados nun roteiro en agosto que empeza a ser tradicional.
Camiñando no sentido das agullas do reloxo, atravesaremos por sendeiros e pistas a parroquia de Santa Sabiña, coa súa igrexa como testemuña e a súa peculiar entrada do cemiterio. Se xiramos a nosa vista cara a esquerda, veremos o monte Varilongo, que foi escenario das primeiras letras do poeta Pepe de Xan Baña, e que conserva vestixios da longa historia mineira da zona.
Nun roteiro sinxelo adentrarémonos na parroquia de San Vicente de Arantón. Alí, agárdanos o inicio do camiño de volta, co entorno da présa da Xesteira, lugar onde un marabilloso soñador, José Arufe Suárez, planificou o berce da enerxía hidroeléctrica desde o río Xallas para o mundo, cun muíño de río, moitas horas de lectura e de estudo dos avances enerxéticos de principios do XX, e no que contou co grande enxeñeiro Alfonso Molina.