La Voz de Galicia (Lugo) - La Voz de Galicia (Lugo) - Especial3
«Meu pai aínda fala o latín dos canteiros»
Hai traballos que van máis aló de aprender un oficio e exercelo con mestría. E diso saben moito os artesáns, un gremio que custodia con paixón e esmero toda unha cultura e un xeito de vida que, de non ser por eles, perderíase. Tal é o caso da cantería artesanal que, lonxe de reducirse á talla da pedra, encerra unha auténtica cultura, que inclúe ata unha lingua propia, a arxina, coñecida como «o latín dos canteiros». Xabier Quijada, «herdeiro» de todo un patrimonio inmaterial —pertence a unha saga de canteiros de Begonte, a familia dos Quijada— coñece esa lingua porque a escoitou desde neno, cando ía con seu pai e os seus compañeiros ao monte de Donalbai, comunal ou de veciños, a partir as penas con cuñas e marra: «Sempre me gustou estar con eles e oír os seus contos e o son das pedras». Antes autoabastecíanse, pero hoxe xa non se pode arrincar pedra, haina que mercar nas canteiras, e tampouco se escoita a arxina: «Meu pai ten 86 anos e aínda fala no latín dos canteiros, pero os maiores foron morrendo e a lingua estase perdendo», sinala. A arxina floreceu nun contexto diferente ao actual, cando os canteiros traballaban en cuadrillas que se desprazaban a diferentes lugares para facer casas e outras obras: «Os de aquí, por exemplo, ían moito a Triacastela, e para falar entre eles, das súas cousas, empregaban ese latín», explica Quijada.
Predilección pola escultura
O traballo de Quijada vai desde a cantería de talla e restauración ata o máis artístico, como a escultura, que é a modalidade que máis lle gusta porque pode despregar toda a súa creatividade. Aínda que tamén cultiva outras disciplinas, como o gravado ou a pintura, ademais de ser mestre, divulgador e impulsor do asociacionismo artesanal.
Todas as súas obras de pedra son feitas a man: desde as restauracións —as encargas que máis abundan— ata cruceiros, fontes, esculturas... Case todas son pezas de gran tamaño, para o que realiza un bosquexo e fai un prototipo en pequeno antes de lanzarse a pola peza grande: «Utilizo as mesmas técnicas e ferramentas que hai anos, e os acabados non teñen nada que ver cos feitos con disco ou outras ferramentas eléctricas», sinala. Porén, competir co traballo máis industrial, por tempo e por cartos, é moi difícil: «Hai moita demanda de traballo de cantería, pero non sempre se opta polo traballo artesanal, aínda que a xente si que o valora».
Obras públicas e privadas
As encargas chegan, por teléfono ou in situ, desde particulares ata institucións, ou mesmo empresas, para traballos puntuais, que non teñen empregados cualificados para encargas artesanais. Actualmente, traballan na empresa tres persoas —unha delas, o irmán novo de Xabier—, que viven dun oficio artesanal «moi gratificante» e cobren un oco no mercado.