Verdwijning Neanderthalers uit Middellandse Zeegebied niets te maken met klimaatverandering

Onderzoekers vragen zich allang af waarom de Neanderthalers in Europa bijna 42 duizend jaar geleden uitstierven. Een veelgehoorde hypothese is dat het te maken had met klimaatverandering. Tijdens de laatste ijstijd zouden snelle en heftige veranderingen in klimaat de mensachtigen de kop hebben gekost; ze konden de steeds koudere en drogere weersomstandigheden niet aan.

Maar een nieuw onderzoek onthult nu dat klimaatverandering geen rol speelde in het uitsterven van de Neanderthalers die in het hedendaagse Italië leefden. En hetzelfde geldt waarschijnlijk voor Neanderthalers in vergelijkbare delen van het Middellandse Zeegebied. De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze onderzoek deden in de Italiaanse regio Apulia. Ze richtten zich daarbij specifiek op Altopiano delle Murge, een gebied waar Neanderthalers en moderne mensen voorafgaand aan het uitsterven van de Neanderthalers gedurende ongeveer 3000 jaar zij-aan-zij leefden.

De onderzoekers doken grotten in en bestudeerden er stalagmieten. “Aangezien stalagmieten ontstaan door druipend regenwater, voorzien ze ons van onbetwistbaar bewijs van de aanwezigheid of afwezigheid van regen”, stelt onderzoeker Jo De Waele. “Bovendien zijn ze gemaakt van calciet, dat koolstof en zuurstofisotopen herbergt. De laatsten voorzien ons van informatie over de grond en hoe vaak het in de periode waarin de stalagmiet ontstaan is, regende.” Een analyse van stalagmieten wijst uit dat er in de periode waarin Neanderthalers en moderne mensen in dit gebied leefden, geen sprake was van grote klimaatveranderingen. “De analyses die we uitvoerden laten weinig variatie zien in de regenval tussen 50 en 27 duizend jaar geleden.” En de variatie in regenval die de onderzoekers terugzagen in de stalagmieten is zo klein dat deze geen veranderingen in het voorkomen van planten en bloemen rondom de grot bewerkstelligd kan hebben. “Koolstofisotopen wijzen uit dat de bioproductiviteit van de grond in deze periode – waaronder dus de 3000 jaar waarin de moderne mensen en Neanderthalers hier samen voorkwamen – vrij consistent was. Het betekent dat er geen significante veranderingen in flora en dus het klimaat plaatsvonden.”

Het idee dat klimaatverandering een rol speelde in het verdwijnen van de Neanderthalers was tot voor kort voornamelijk gebaseerd op ijskernen afkomstig van Groenland en bodemmetingen verricht in continentaal Europa. Deze paleoklimatologische bronnen getuigden van een behoorlijke omslag in het klimaat. Maar in het Middellandse Zeegebied was het dus anders. “Onze studie laat zien dat dit deel van Apulia schijnbaar een klimaatniche vormde”, stelt onderzoeker Andrea Columbu. “Het lijkt niet mogelijk dat er in die periode (waarin Neanderthalers en moderne mensen hier zijaanzij leefden, red.) significante klimaatveranderingen plaatsvonden en (eventuele veranderingen, red.) waren in ieder geval niet zo groot dat ze leidden tot het uitsterven van Neanderthalers in Apulia en vergelijkbare delen van het Middellandse Zeegebied.” Maar hoe is dan te verklaren dat de Neanderthalers – na enkele millennia zij-aan-zij met moderne mensen te hebben geleefd – toch uitstierven? “Onze resultaten onderschrijven de hypothese die veel wetenschappers erop nahouden, namelijk dat het uitsterven van de Neanderthalers te maken had met technologie”, aldus onderzoeker Stefano Benazzi. “Volgens deze hypothese was de jachttechniek van de Homo sapiens veel geavanceerder dan die van de Neanderthalers en leidde dat er voornamelijk toe dat Homo sapiens de Neanderthalers overtroefden en Neanderthalers uiteindelijk na 3000 jaar uitstierven.”

(Scientias)