Steenpuist: symptomen, oorzaak en behandeling
Een steenpuist of furunkel is een huidinfectie die in veel gevallen veroorzaakt wordt door een bacterie. Er ontstaat een aanvankelijk jeukende, later pijnlijke, rode en warme bult rond een haarwortel. De bult zwelt allengs op en er ontstaat onderhuids een flinke hoeveelheid pus. Deze pus vloeit af als de puist opengaat. Steenpuisten zijn zeer besmettelijk; de pus zit vol bacteriën. Steenpuisten komen vooral voor in nek, lies, borst, gezicht en billen. Steenpuisten kunnen voorkomen worden door een goede lichamelijke hygiëne, voldoende weerstand op te bouwen door regelmatig te leven, voldoende slaap te nemen en gezond te eten, en -niet onbelangrijk- door het vermijden van broeiplekken en wrijving door los zittende en ademende kleding te dragen. Een steenpuist moet je niet proberen te verwijderen door de steenpuist uit te knijpen. Een steenpuist nooit uitknijpen! Laat de steenpuist rijpen en uit zichzelf openbarsten. Gebruik ook geen trekzalf bij een steenpuist. Steenpuisten worden meestal veroorzaakt door Staphylococcus aureus (bacteriën), maar zij kunnen tevens worden veroorzaakt door andere bacteriën of schimmels die zich op de huid bevinden. Overigens dragen veel mensen de S. aureus bacterie met zich mee zonder dat zij daar last van hebben. Vaak treden steenpuisten op in huidplooien of andere delen van het lichaam waar wrijving optreedt. Ze treden altijd op waar haarzakjes, zweet- of talgklieren zijn. Steenpuisten komen vooral voor in de nek, de lies, op het gezicht, de borst en de billen, maar steenpuisten kunnen ook elders op het lichaam voorkomen, bijvoorbeeld op de rug. De puist kan zo hard zijn als een steen, vandaar de naam ‘steenpuist’.
Bij aanwezigheid van grotere aantallen furunkels tegelijkertijd of bij terugkerende furunkels van meer dan vier per jaar, wordt gesproken van furunculose. Hierbij is er mogelijk sprake van een bron van bacteriën van waaruit je steeds opnieuw besmet wordt. Deze bron van besmetting bevindt zich vaak in de neusingang van de patiënt zelf, maar soms ook in het perineum (de bilnaad) of de oksels. Een verminderde weerstand speelt hierbij mogelijk ook een rol.
De kans op steenpuisten wordt vergroot door slechte hygiëne, te strakke kleding of kleding die anderszins op een bepaalde plek de huid irriteert en broeierige warmte. Mensen met verminderde weerstand door bijvoorbeeld een niet of slecht behandelde diabetes mellitus, is de kans op het ontstaan van steenpuisten groter. Stafylococcen-dragerschap: dat wil zeggen dat je bacterie met je meedraagt zonder dat je daar last van hebt. Ongeveer 10 procent van de bevolking is drager van deze bacterie De bacterie houdt zich bij voorkeur schuil in de neusholte, de gehoorgang en het gebied rond je anus. Dragers van deze lastpak hoeven geen steunpuisten te ontwikkelen, maar zij hebben wel een grotere kans hierop dan niet-dragers omdat zij meer aan de bacterie zijn blootgesteld. De bacterie slaat met name toe bij een snee of andere beschadiging van de huid, wat een porte d’entrée voor deze lastpak vormt.
Bij steenpuisten in neus of oor of bij een karbunkel, doet de persoon er verstandig aan bij de huisarts langs te gaan. In deze gevallen is er een grotere kans op verspreiding van de bacteriën in de bloedbaan. Bij veelvuldige recidief is het ook raadzaam bij de huisarts langs te gaan.
De huisarts zal waarschijnlijk de diagnose steenpuist of karbunkel à vue stellen. Hij of zij kan zo nodig een monster van de pus naar een laboratorium te sturen ter onderzoek. Dit kan nodig zijn in geval van terugkerende infecties of bij een infectie die niet op de standaardbehandeling heeft gereageerd. Veel soorten bacteriën die steenpuisten veroorzaken, zijn resistent geworden tegen bepaalde soorten antibiotica. Dus laboratoriumtesten kunnen helpen bepalen welk type antibioticum geïndiceerd is. Hoe kun je een steenpuist verwijderen of behandelen? Soms verdwijnen steenpuisten spontaan na een periode van jeuk en lichte pijn. In veel gevallen echter barsten ze open, waarna de pus eruit loopt. Laat de steenpuist ‘rijpen’. Dit ‘rijpingsproces’ kan worden bespoedigd door hete kompressen aan te brengen op de steenpuist. Normaal gesproken treedt er na enige tijd treedt er spontane ontlasting op met vrijkomen van pus, waarna de pijn direct verdwijnt en de roodheid trekt na enkele dagen weg. (Mens en gezondheid/Foto: Germaanse geneeskunde)