Wetenschappers luiden noodklok: we stevenen af op een tijdperk van pandemieën

Wie denkt dat we na corona het ergste wel hebben gehad, komt bedrogen uit. Tot die alarmerende conclusie komen onderzoekers in een nieuwe studie. Volgens 22 vooraanstaande experts, afkomstig van over de hele wereld, stevenen we af op een heus ‘tijdperk van pandemieën’. Iets waaraan we alleen kunnen ontsnappen als we bereid zijn de nodige maatregelen te nemen.

Een tijdperk van pandemieen… je vraagt je misschien af wat je je daarbij moet voorstellen. Volgens de onderzoekers komt het er in feite op neer dat pandemieën vaker zullen opduiken, zich sneller zullen verspreiden, meer schade toebrengen aan de wereldeconomie en meer mensen het leven zullen kosten dan COVID-19 momenteel doet. En dat is natuurlijk een vrij verontrustende gedachte. Toch waarschuwen onderzoekers dat dit akelige toekomstbeeld waarheid wordt als we geen actie ondernemen. “In de studie hebben we gekeken hoe recente pandemieën precies zijn ontstaan”, licht onderzoeker Peter Daszak, expert op het gebied van ziekte-ecologie, in een interview met Scientias. nl toe. En daaruit blijkt dat we heel kort door de bocht onszelf eigenlijk de vernieling in helpen. COVID-19 is op zijn minst de zesde wereldwijde gezondheidsramp sinds de grote grieppandemie van 1918. En hoewel het zijn oorsprong vindt in microben die door dieren worden overgedragen, zijn alle pandemieën door menselijke activiteiten veroorzaakt.

“We vonden twee belangrijke factoren”, legt Daszak uit. “Ten eerste blijkt dat nietduurzame consumptie heeft geleid tot landbouwuitbreiding en intensivering, verandering van landgebruik, een groei in de handel in wilde dieren, klimaatverandering en andere milieuveranderingen die mensen, vee en wilde dieren nauw met elkaar in contact brengen. Ten tweede blijkt dat we veel meer reizen en grotere handelsnetwerken hebben. Dit betekent dat wanneer een ziekteverwekker opduikt, deze gemakkelijk de hele wereld kan besmetten.” Deze factoren speelden al een belangrijke rol in de oorsprong en verspreiding van COVID-19. Maar naar verwachting zullen ze in de toekomst een nog prominentere rol opeisen. “Met aanhoudende exponentiele groei van de meeste van de genoemde elementen, zullen er in de toekomst waarschijnlijk vaker nieuwe ziektes opdoemen”, voorspelt Daszak.

“Bovendien zullen ze zich in deze internationaal verbonden wereld nog sneller verspreiden. Hierdoor gaan onze economieën kapot en het zal meer mensen het leven kosten.” Bovendien, zo merken de onderzoekers op, houden er zich momenteel nog zo’n 1,7 miljoen ‘onontdekte’ virussen in zoogdieren en vogels op. En rond de 850 duizend van deze virussen zouden mogelijk mensen kunnen infecteren. “Dit aantal is niet bedoeld om mensen bang te maken”, vertelt Robert Kessler aan Scientias.nl. “Wel willen we tot actie aanzetten. Er wordt namelijk veel geld geïnvesteerd in programma’s gericht op herstel en respons na een uitbraak. Dat is zeker noodzakelijk, maar we moeten een dreigende ziekte niet alleen zien als iets dat moet worden aangepakt nadat het al is ingezet. We ondervinden nu aan den lijve hoe de wereld eruitziet als een voorheen onbekend virus zich begint te verspreiden. En dus moeten we dit zien te voorkomen. Een dokter vertelt ook niet pas na een hartaanval dat je beter kunt overstappen op een ander dieet en meer moet bewegen. Dus waarom doen we dit wel als het om een infectieziekte gaat?” Dat is zeker een vraag waar we goed over zouden moeten nadenken. “We hebben steeds meer mogelijkheden om pandemieën te voorkomen”, vult Daszak aan. “Maar de manier waarop we het nu aanpakken, negeert dat vermogen grotendeels. Onze aanpak is effectief gestagneerd. We proberen ziektes te beheersten nadat ze zich hebben voorgedaan door middel van bijvoorbeeld vaccins. Maar om te kunnen ontsnappen aan het ‘tijdperk van pandemieën’ zullen we ons meer moeten concentreren op preventie naast reactie.” De onderzoekers bepleiten dat we zeker wat kunnen doen om het risico op nieuwe pandemieën aanzienlijk te verminderen. Maar om te ontsnappen aan een dreigend ‘tijdperk van pandemieën’ zullen we wel de handen uit de mouwen moeten steken. Zo moeten we bijvoorbeeld het verlies aan biodiversiteit aanpakken door bepaalde gebieden beter te beschermen. Ook zouden we maatregelen moeten nemen die niet-duurzame exploitatie van leefgebieden met een hoge biodiversiteit aanpakken. Dit zal het contact tussen dieren onderling en ook tussen dieren en mensen verminderen. En dat zal helpen om de verspreiding van nieuwe ziektes te voorkomen, aldus het rapport. “Het feit dat menselijke activiteit in staat is geweest om onze natuurlijke omgeving zo fundamenteel te veranderen, hoeft niet altijd iets negatiefs te zijn”, zegt Daszak. “Het is ook een overtuigend bewijs van onze kracht om verandering te stimuleren die nodig is om het risico op toekomstige

Daszak licht deze aanbevelingen desgevraagd toe. “Ik denk dat het samenbrengen van organisaties heel belangrijk is om pandemieën aan te pakken”, zegt hij. “Pandemieën doen zich voor op een grensvlak van wilde dieren, vee en mens, gedreven door veranderingen in het milieu, ecologische vernietiging en sociaaleconomische factoren. Geen enkele VN-instantie of agentschap beschikt over de juiste vaardigheden en kennis om met al deze zaken om te gaan. Door samen te werken kunnen we deze kwesties echt aanpakken.” En dat is hoognodig. Als we namelijk geen actie ondernemen om gebeurtenissen zoals de huidige corona-uitbraak te voorkomen, ziet de toekomst er weinig rooskleurig uit. “We zullen dan een onhoudbare stijging van pandemieën tegemoet treden”, voorspelt Daszak. “We hebben in de afgelopen eeuw griepepidemieën zoals SARS, Ebola, Zika, et cetera de revue zien passeren, net als de opkomst van hiv/aids. Als we een voortdurende toename van dit soort uitbraken blijven zien, zal het eenvoudigweg onhoudbaar worden. En dat zal leiden tot een semi-permanente wereldwijde recessie en onnoemelijk aantal sterfgevallen.”

We zullen dus wel in actie moeten komen om het tij te keren en onze toekomst veilig te stellen. Maar hoe realistisch is het dat overheden en de daarvoor bevoegde instanties de genoemde beleidsopties in acht zullen nemen? “Op dit moment is er een enorme belangstelling van regeringen, het publiek en de VN om pandemieën zoals COVID-19 in de toekomst te voorkomen”, stelt Daszak gerust. “Als het corona-vaccin eenmaal hier is, is het echter waarschijnlijk dat mensen de gruwelen van corona zullen vergeten. En over het algemeen zijn we niet goed in het opzetten van programma’s om toekomstige dreigingen te voorkomen. Toch denk ik dat er momenteel een kans ligt om het beleid te ontwerpen en tot uitvoering te brengen. Maar er is wel nu actie nodig.” (Scientias)