Kippenvel (pilo-erectie): oorzaken bultjes op huid

Iedereen krijgt af en toe wel eens kippenvel (pilo-erectie). De haartjes van de armen, de benen, de nek en/of de romp staan dan rechtop. De kleine huidbultjes die hierbij ontstaan, zien eruit als de huid van een geplukte vogel. Kippenvel is een onvrijwillige reactie op bepaalde soorten prikkels. De kleine huidbultjes ontstaan wanneer kleine spieren (arrector pili-spieren) aan de basis van elk haartje samentrekken en het haartje vervolgens rechtop trekken. In de meeste gevallen is dit een normale en natuurlijke reactie van het lichaam, bijvoorbeeld bij extreme angst of bij kou. Een medische behandeling is in deze gevallen niet nodig. Bij sommige aandoeningen is kippenvel echter ook een mogelijk symptoom. Dit treedt bijvoorbeeld op bij epileptische aanvallen en de huidaandoening keratosis pilaris. Deze aandoeningen gaan gepaard met andere symptomen en behoeven wel een medische behandeling. Bij autonome dysreflexie ontstaat een overreactie van het zenuwstelsel als gevolg van een dwarslaesie, een hoofdtrauma, een hersenbloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale hemorragie) of het Guillain Barré-syndroom (aandoening waarbij het immuunsysteem van het lichaam ten onrechte een deel van het zenuwstelsel aanvalt waardoor zwakte en pijn tot stand komen). Deze neurologische aandoening brengt mogelijk kippenvel met zich mee, naast onder andere duizeligheid, wazig zien, overmatig zweten, een metaalachtige smaak in de mond en een klamme huid.

Als patiënten het te koud krijgen, waarschuwen de hersenen het lichaam om stappen te ondernemen om op te warmen. Kippenvel is één van deze waarschuwingssignalen. Kippenvel speelt met andere woorden een essentiele rol in het vermogen van het lichaam om de temperatuur te reguleren. Het is ook een poging om warme lucht naast de huid vast te houden en de lichaamswarmte vast te houden want rechtopstaande haartjes bieden meer isolatie. Bij kou verschijnt ook vaak een bleke huid, een drang om zichzelf warm te wrijven en rillingen. Als het lichaam is opgewarmd, verdwijnt de pilo-erectie. Bij slaperigheid, spraak- of bewegingsproblemen of verwardheid, is het belangrijk om een arts te raadplegen, omdat dit mogelijk duidt op onderkoeling (hypothermie), een aandoening waarbij de lichaamstemperatuur zo laag is geworden dat een medische behandeling nodig is.

Bij een intens gevoel van angst en verdriet geeft het lichaam de chemische stof adrenaline vrij waardoor de kleine spieren onder de huid verstrakken en de haartjes rechtop blijven staan, vaak op de onderarmen. Vaak treden bij deze sterke gevoelens ook andere symptomen op zoals een snellere ademhaling (tachypneu), een snellere hartslag (tachycardie), rillingen en tranen. Seksueel verlangen, het beluisteren van muziek of zachte aanrakingen zijn dan weer plezierige ervaringen waardoor de hersenen de chemische stof dopamine vrijgeven. Hierdoor krijgen patiënten ook een pilo-erectie. Bepaalde medicijnen leiden soms ook tot pilo-erectie, zoals bijvoorbeeld het gebruik van het medicijn milnacipran hydrochloride of methamfetamine. Medicijnen en kruidensupplementen die de lichaamstemperatuur en de bloedstroom beïnvloeden, leiden soms ook tot een piloerectie. Verder veroorzaakt de stopzetting van sommige medicijnen zoals opioïden mogelijk eveneens kleine bultjes op de huid.

De huid bevat keratine (harde stof) die helpt beschermen tegen infecties. Als een patient te veel keratine aanmaakt, lijdt hij aan de huidaandoening keratosis pilaris. Door de goedaardige ziekte raken de haarzakjes verstopt. Dit zijn kleine zakjes in de huid waaruit het haar groeit. De aandoening gaat gepaard met kleine, rode bultjes op de huid. Keratosis pilaris ontstaat op elke mogelijke leeftijd, maar vooral bij jonge kinderen. Andere symptomen van keratosis pilaris zijn droge, ruwe plekken op de huid, meer kippenvel bij kouder en droger weer en schuurpapierachtige bultjes op de wangen, bovenarmen, dijen of billen. Anno maart 2020 bestaat geen remedie voor de aandoening, maar de symptomen verdwijnen vaak spontaan. Een crème die ureum, melkzuur, salicylzuur of alfahydroxyzuur bevat, voorkomt ruwe plekken vermindert oneffenheden.

(Mens en gezondheid/

Foto: Scientias)