Lymfoedeem: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Lymfoedeem verwijst naar zwelling die meestal voorkomt in een van je armen of benen door stapeling van lymfevocht. Soms zwellen beide armen of beide benen. Het ontstaat als er te veel lymfevocht wordt aangemaakt of als dit niet goed wordt afgevoerd. Dit wordt meestal veroorzaakt door verwijdering van of schade aan de lymfeklieren als onderdeel van de behandeling van kanker. Het is het gevolg van een stoornis of blokkade in je lymfestelsel, dat deel uitmaakt van je immuunsysteem. Deze blokkade belet dat lymfevloeistof goed kan wegvloeien en de vochtophoping leidt tot zwelling. Hoewel er anno 2020 geen remedie voor lymfoedeem is, kan het worden beheerd met een vroege diagnose en adequate zorg voor het aangedane ledemaat.

De zwelling, veroorzaakt door lymfoedeem varieert van milde, nauwelijks waarneembare veranderingen in de grootte van je arm of been tot extreme veranderingen waardoor je de getroffen ledemaat nog maar nauwelijks kunt gebruiken. Lymfoedeem veroorzaakt door kankerbehandeling kan pas enkele maanden of jaren na de behandeling optreden.

Je lymfestelsel is cruciaal om je lichaam gezond te houden. Het circuleert eiwitrijke lymfevloeistof door het hele lichaam en verzamelt bacterien, virussen en afvalproducten en voert deze af. Je lymfestelsel voert deze vloeibare en schadelijke stoffen door je lymfevaten naar de lymfeklieren. De afvalstoffen worden vervolgens weggefilterd door lymfocyten.Deze zijn infectiebestrijdende cellen die in je lymfeklieren leven. Uiteindelijk wordt het uit je lichaam gespoeld.

Lymfoedeem treedt op wanneer je lymfevaten niet in staat zijn om lymfevocht adequaat af te voeren, meestal uit een arm of been. Lymfoedeem kan zowel primair als secundair zijn. Dit betekent dat het op zichzelf kan voorkomen (primair lymfoedeem), of het kan worden veroorzaakt door een onderliggende ziekte of aandoening (secundair lymfoedeem). Secundair lymfoedeem komt veel vaker voor dan primair lymfoedeem.

Primair lymfoedeem is een zeldzame, aangeboren aandoening die wordt veroorzaakt door problemen met de ontwikkeling van lymfevaten in je lichaam. Specifieke oorzaken van primaire lymfoedeem zijn: een erfelijke ziekte van het lymfestelsel (aangeboren lymfoedeem). Deze aandoening begint in de kindertijd en zorgt ervoor dat lymfeklieren zich abnormaal vormen.

Dit is een erfelijke vorm van lymfoedeem waarbij gezwollen benen optreden. Deze aandoening veroorzaakt vaak lymfoedeem rond de puberteit of tijdens de zwangerschap.

Late lymfoedeem (lymfoedeem tarda) komt zelden voor en het verwijst naar het vasthouden van weefselvocht in de onderbenen bij ouderen, zonder bekende oorzaak.

Elke aandoening of medische behandeling die je lymfeklieren of lymfevaten beschadigt, kan lymfoedeem veroorzaken. Oorzaken zijn onder meer:

Verwijdering van of letsel aan lymfeklieren en lymfevaten Bijvoorbeeld, lymfeklieren kunnen worden verwijderd om te controleren op verspreiding van borstkanker.. Lymfeklieren kunnen ook gewond raken tijdens operaties waarbij bloedvaten in je ledematen betrokken zijn.

Als kankercellen lymfevaten blokkeren, kan lymfoedeem het gevolg zijn. Een tumor die in de buurt van een lymfeklier of lymfevat groeit, kan bijvoorbeeld dusdanig groot worden dat het de stroom van lymfevloeistof blokkeert.

Een infectie van de lymfeklieren of parasieten kunnen de stroom van lymfevloeistof beperken. Infectie-gerelateerd lymfoedeem komt het meest voor in tropische en subtropische regio’s en is waarschijnlijker een ziekte van ontwikkelingslanden.

(Mens en Gezondheid/

Foto: Huidarts)