ด้วยน้ำพระราชหฤทัยต่อชาวไทยภูเขา

จากการที่พระบาทสมเด็จพระบรม ชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จ พระราชดำเนนิ ไปทรงงานพฒั นาคณุ ภาพ ชีวิตในภาคเหนือมาเป็นระยะเวลาอัน ยาวนาน โดยเฉพาะพื้นที่บนดอยสูง สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม ราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทอดพระเนตร เห็นพสกนิกรชาวไทยภูเขาแต่งกาย ด้วยชุดประจำเผ่ามาเฝ้าฯ รับเสด็จด้วย ความปีติยินดีทุกครั้งไป

ด้วยน้ำพระราชหฤทัยและความรัก ที่มีต่อพสกนิกรของพระองค์ ทำให้ พระองค์ทอดพระเนตรเห็นความงดงาม ของเครื่องแต่งกายชาวไทยภูเขาอย่าง ลึกซึ้ง ทรงนำงานเครื่องเงิน งานผ้าปัก และงานฝีมืออื่นๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับ เครื่องแต่งกายของแต่ละชนเผ่ามา ส่งเสริมอาชีพสนับสนุนให้ทำงานฝีมือ เหล่านั้นเพิ่มขึ้น ไม่เพียงแต่เขาเหล่านั้น จะมรี ายได้ ยงั เปน็ การอนรุ กั ษว์ ฒั นธรรม

ชนเผ่า ช่วยลดการตัดไม้ทำลายป่า และส่งเสริมให้ชาวบ้านบนดอยสูงรู้จัก ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม ราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทรงเล็งเห็นว่า ต้นน้ำลำธารของไทยซึ่งมีถิ่นกำเนิดอยู่ ตามเทอื กเขาสงู นน้ั นบั วนั กจ็ ะเหอื ดแหง้ ลง เนื่องจากมีการตัดต้นไม้ทำลายป่า และทำไร่เลื่อนลอย บ้างก็ปลูกฝิ่นซึ่ง เป็นพืชที่อันตรายด้วยมีสารเสพติด ใน ขณะที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ทรงเริ่มงานโครงการหลวง โดยทรงพยายามให้ชาวไทยภูเขาหันมา ปลูกพืชเศรษฐกิจทดแทนฝิ่น สมเด็จ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 จึงมีพระราชดำริให้ ส่งเสริมอาชีพ เพื่อเป็นรายได้เสริม สำหรับชาวไทยภูเขาอีกทางหนึ่ง โดย ทรงเห็นว่าชาวไทยภูเขามีฝีมือในการ ปักผ้าเป็นลวดลายต่างๆ และการทำ เครื่องประดับเงิน อันมีเอกลักษณ์ของ แต่ละชนเผ่า จึงมีพระราชดำริให้จัดตั้ง กลุ่มเครื่องเงินและผ้าชาวเขาขึ้น

และโปรดเกล้าฯ ให้นำตัวแทนชาวเขาแต่ละเผ่าที่มี ฝีมือการทำเครื่องเงินมาสอนที่โรงฝึกศิลปาชีพใน สวนจิตรลดา และพระราชทานแบบให้ทำ เช่น กล่องเงิน กระเป๋าใบเล็กๆ ส่วนคนที่อยู่ที่บ้านก็ พระราชทานคำแนะนำให้ปักลายเสื้อต่างๆ บนผ้า ชิ้นเล็กๆ และทรงมีพระมหากรุณาธิคุณรับไว้หมด และทรงให้ค่าฝีมือ อีกทั้งพระราชทานคำแนะนำ เพื่อนำไปปรับปรุงแก้ไขงานฝีมือนั้นๆ ให้เป็นที่ นิยมในหมู่ชนทั่วไป

นอกจากนั้นแล้วยังทรงมีพระมหากรุณาธิคุณ นำงานฝีมือเหล่านั้นไปประดับฉลองพระองค์ ให้ ชาวไทยภูเขาได้เห็นว่าลวดลาย การปัก และงาน ฝีมือตามแบบฉบับของพวกเขาสามารถนำไป สร้างสรรค์สิ่งอื่นๆ ได้อีกมาก ไม่ว่าจะเป็นเสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย ของตกแต่งบ้าน ทำให้พวกเขามี กำลังใจผลิตงานตามสั่งอย่างสุดฝีมือ โดยพระองค์ ท่านทรงย้ำอยู่เสมอว่า ให้ ‘อดทน’ และ ‘ใจเย็น’

เมื่อ พ.ศ. 2536 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ได้เสด็จฯ เยือน สหรัฐอเมริกา เนื่องจากทางมหาวิทยาลัยจอห์นส์ ฮอพกินส์ ได้ขอถวายรางวัล Lindbergh Award และ ปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์สาขา Human

Letters เนื่องด้วยทรงงานช่วยเหลือราษฎรมาอย่าง ต่อเนื่องหลายปีและได้ผล

ในครั้งนั้นพระองค์ท่านได้เสด็จฯ ไปยังนคร ชิคาโก และพระราชทานพระราชวโรกาสให้คนไทย เข้าเฝ้าฯ ที่โรงแรมวิลลาร์ด อินเตอร์คอนติเนนตัล และมีพระราชดำรัสกับชาวไทยที่อยู่ห่างไกลบ้าน ได้ฟัง ตอนหนึ่งว่า

“เมื่อก่อนมานี่ ข้าพเจ้าไปเมืองเหนือ ไปเก็บ ลูกพีชเป็นตะกร้าๆ ไม่เคยนึกฝันเลยว่าจะเก็บใน ประเทศไทยได้ ลูกใหญ่ สวย หอม และอร่อย ผัก สลัดดีๆ (watercress) ปลูกๆ ได้หมด

“ชาวเขาเดี๋ยวนี้ขับรถ pick up โก้มาก เห็นแล้ว ชื่นใจจริงๆ ชาวเขาเมื่อก่อนอายุ 40 ปีก็ตายแล้ว เดี๋ยวนี้อายุยืนขึ้น ลูกออกมาให้ชื่อไทย อยากเป็น คนไทย พร้อมที่จะดูแลชายแดนถวาย มีอะไรก็มา กระซิบ ข้าพเจ้าคิดว่าที่ได้ทำบุญ บุญนั้นได้สนอง ตอบ ชาวกรุงเทพฯ ก็ช่วยซื้อผ้าปัก

“ขา้ พเจา้ บอกวา่ ไมต่ อ้ งทำอยา่ งอน่ื ไมต่ อ้ งปลกู ฝน่ิ ขอใหป้ กั ผา้ ใหแ้ มห่ ลวงเทา่ นน้ั ขา้ พเจา้ จะซอ้ื ...”

ในการเสด็จฯ เยือนสหรัฐอเมริกาครั้งนั้น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ใน รัชกาลที่ 9 ทรงฉลองพระองค์ด้วยผ้าไทยเสมอ รวมถึงผ้าของชาวเขาด้วย เพื่อให้ชาวต่างประเทศ ได้เห็นความงดงามและความประณีตในงาน หัตถศิลป์ของชาวไทย

เริ่มจากชาวไทยภูเขาไม่กี่ครัวเรือนที่สร้างงาน หัตถศิลป์ส่งให้กับมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ มา จนถึงวันนี้มีจำนวนหลายหมื่นคน และสืบทอด ต่อกันมาในครอบครัว นับเป็นพระมหากรุณาที่ พระองค์ทรงมีต่อชาวไทยภูเขา และทำให้งาน ศิลปะของชาวไทยภูเขาเป็นที่นิยมในหมู่ชาวไทย และนานาประเทศ

‘ข้าพเจ้าบอกว่าไม่ต้องทำ อย่างอื่น ไม่ต้องปลูกฝิ่น ขอให้ปักผ้าให้แม่หลวงเท่านั้น ข้าพเจ้าจะซื้อ...’

(บนซ้าย) สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม ราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จ พระราชดำเนินไปทรงงานพัฒนาคุณภาพชีวิต ในภาคเหนือมาเป็นระยะเวลาอันยาวนาน โดยเฉพาะพื้นที่บนดอยสูง (ซ้ายและภาพนี้) ทรงฉลองพระองค์ด้วยผลงานหัตถศิลป์ ของชาวไทยภูเขาอยู่เสมอ

ทอดพระเนตรผลงานฝีมือของชาวเขาอย่างใกล้ชิดและพระราชทานคำแนะนำและทรงย้ำ อยู่เสมอว่าให้ ‘อดทน’ และ ‘ใจเย็น’(ล่าง) ทอดพระเนตรผลงานที่เป็นฝีมือของราษฎรใน โครงการตามพระราชดำริ (ขวา) ทรงเลือกผลงานของชาวเขาด้วยพระองค์เองเสมอ

ทรงฉลองพระองค์ด้วยผลงานชาวเขาเสมอ (บนขวา) แม้ยามเสด็จฯ เยือนประเทศฝรั่งเศสเป็นการส่วนพระองค์ โดยมีมาดามชีรัค สุภาพสตรี หมายเลขหนึ่ง เฝ้าฯ รับเสด็จ (ล่าง) ในการเสด็จฯ เยือนสหรัฐอเมริกา ทรงฉลองพระองค์ฝีมือผ้าปักชาวเขา