RAOUL GUSTAF WALLENBERG

KAYBOLDUĞU TARİH: 17 OCAK 1945

Raoul Wallenberg’ün gençliği, onu yaşamının ilerleyen dönemlerinde karşılaşacağı maceralara ve büyük dramlara iyi hazırladı ve olağanüstü kahramanlıklara imza atmak için ihtiyaç duyacağı becerileri kazandırdı. 1912 yılında İsveç’te varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Wallenberg mükemmel bir eğitim aldı. Epey seyahat ettikten sonra Stockholm’e dönüp Orta Avrupa Ticaret Şirketinde çalışmaya başladı. 1942’de şirketin uluslararası direktörü oldu ve sık sık

Almanya, Fransa ve Macaristan’a gitmeye başladı.

Bu süre zarfında Wallenberg, Nazi rejiminin davranışlarına ve Macar Yahudilerinin başına gelen zulümlere ilk elden tanıklık etti. Kendisi de kısmen Yahudi soyundan geliyordu. ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt insani krizle başa çıkmak için Savaş Sığınmacıları Kurulunu kurdu. Kurul, kapana kısılmış Yahudileri kurtarma görevini yönetecek birini aramaya başladı. Haziran 1944’te programı organize etmesi için Wallenberg’ü seçtiler. Bölgeyi yakından tanıması, iş bağlantıları ve mükemmel dil becerileriyle bu iş için mükemmel seçimdi. En yüksek risk altındaki Yahudiler için “koruyucu pasaportlar” (Schutz-pass) çıkarılıp gizlice dağıtıldı. Pasaportlara göre bu Yahudiler İsveçli oldukları için sınır dışı edilemeyecek ve sarı yıldız takmaya zorlanamayacaktı. Budapeşte genelinde güvenli evler kiralandı. Wallenberg 100.000 kadar Yahudi’nin hayatını kurtaran cüretkâr bir plan organize edip başarıyla uyguladı ve böylece düşmanın radarına girdi. Yakalanmamak için sürekli yer değiştirse de sonunda izi bulundu. 17 Ocak 1945’te Sovyet Savunma Komiser Yardımcılığına çağrıldı. Lubyanka Hapishanesinin 123 numaralı hücresine nakledildiği bilinmesine rağmen bir daha resmî olarak görülmedi.

Çeşitli kişiler onu gördüklerini veya sesini duyduklarını iddia etti ama bunlar söylentiden öteye geçemedi. Sovyet kontrolündeki Macar radyosu 1945’te öldürüldüğünü ilan ederken, 1957 yılında Sovyet hükûmeti Wallenberg’ün 1947’de hücresinde doğal nedenlerle öldüğünü iddia etti. 1991’de yürütülen soruşturma, Wallenberg’ün meşhur Lubyanka Hapishanesinde zehirlenerek öldürüldüğü sonucuna vardı. Ancak vurulduğunu söyleyen çelişkili ifadeler de vardı.

1953’te Stalin ölünce binlerce savaş esiri serbest bırakıldı. Böylece, Wallenberg ile Moskova hapishanelerinde karşılaştıklarını anlatan tanık ifadeleri ortaya çıktı. Bazı eski mahkûmlar, öldüğü düşünülen tarihten çok sonra onu gördüklerini iddia ediyordu. Sovyet hapishanelerinde İsveçli bir diplomatın yaşadığına dair söylentiler sürüyordu. İki bağımsız tanık, 1987’de onu parmaklıklar ardında gördüklerini bildirdi.

Nihayet Ekim 2016’da Raoul Wallenberg resmen ölü ilan edildi. İsveç vergi dairesi ölüm tarihini 31 Temmuz 1952 olarak kaydetti ama doğru olup olmadığını kim bilebilir?

“Wallenberg’ün planı 100.000 kadar Yahudi’nin hayatını kurtardı ama Wallenberg’ü hedef tahtası yaptı.”